Bilal Yeşil - Elektrik Elektronik Mühendisi
Mevzuata göre, usul ve esaslara uygun olarak muayenesi yapılmayan ölçü aletleri (Takograf bir ölçü aletidir) kullanılamaz. Usul ve esaslara uygun olarak muayenesi yapılmayan bir ölçü aletinin, ölçüm sonuçları yasal işlemlerde kullanılamaz. Sürücülerin çalışma süreleri ve araç hızları, takograf verilerine bakılarak tespit edilmektedir.
Takograf muayenesi 5 aşamalı bir işlemdir.
- Kontroller
- Ölçüm ve tespit (W,K,L değerleri)
- Programlama
- Kalibrasyon (Ölçüm doğrulama)
- Damgalama ve belgeleme
Takograf muayenesi en az 40-60 dk sürer. En önemli aşama, 4 ncü aşama olan kalibrasyon (ölçüm doğrulama) aşamasıdır. Bu aşama gerçekleştirilmeden, ölçü aletinin doğru ölçüm yaptığı kabul edilemez. Genellikle, servisler ölçüm aşamasında usule uygun ölçüm yapmamakta , kalibrasyon aşamasını atlamaktadırlar. Kalibrasyon (ölçüm doğrulaması) aşamasında, 1000 Mt. Sürüş (Tolerans +/- 20 Mt.), hız testi ( Tolerans (+/- 1 km/h) ve saat testi (Tolerans 24 saatte 2 sn) yapılması gerekir. Kalibrasyon yapıldığında, bulunan değerler toleranslar içinde değilse, muayene yeniden yapılır, toleranslar yine de sağlanamıyorsa takograf değiştirilir. Uygulamada, kalibrasyon yapılmamasına rağmen, muayene belgesinde ilgili haneler, kalibrasyon yapılmış gibi doldurulmaktadır. Bunu anlamak çok kolaydır, serviste bulunduğu süre zarfında aracın en az 2 km yol kat etmesi gerekir, takograftan alınan teknik bilgi çıktısı üzerinde bu değer görülmektedir. Ayrıca, aracın serviste ne kadar süre kaldığıda, indirilen takograf verilerinin analizinde görülebilmektedir. Muayene belgesindeki bilgiler, teknik personel tarafından elle girilmektedir.Ancak, teknik bilgi çıktısındaki verilerden mesafe, hız ve zaman bilgileri takograf tarafından otomatik oluşturulmakta, değiştirilememektedir. Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, teknik bilgisi çıktısında (E1-E2) araç ‘’0’’ Km gitmiş görüldüğü halde, muayene belgesinde 2 Km fark yazılmıştır.
Takograf tamir ve muayenelerini zamanında ve doğru şekilde yaptırmak, öncelikle araç sahibinin sorumluluğudur. Takografın arızalı olması veya muayenenin doğru olmaması durumunda, yaptırım araç sahibine, bazı durumlarda sürücüye, bazı durumlarda da araç sahibine ve sürücüye birlikte uygulanmakta, ayrıca muayeneyi yapan takograf servisleri hakkında da işlem yapılabilmektedir.Bu nedenle, araç sahipleri, takograf muayenesi yapıldıktan sonra, muayene belgesindeki bilgiler ile, takograftan aldıkları teknik bilgi çıktısındaki bilgileri kontrol etmelidirler. Takograf muayene belgesindeki bilgiler ile ‘’Teknik bilgi çıktısı’’ üzerindeki bilgileri aşağıdaki şekilde kontrol edebilirsiniz. Araç takograf muayenesinden geldiğinde, bu kontrol yapılmalı, eksikler muayeneyi yapan servise yazılı olarak bildirilerek, düzeltmesi istenmelidir.
Şekilde, sol tarafta muayene belgesi, sağ tarafta teknik bilgi çıktısı görülmektedir. Muayene belgesi ve teknik bilgi çıktısı üzerinde birbirine karşılık gelen bilgiler aynı harf ve rakam grupları ile ve kırmızı renkte işaretlenmiştir. Kontrole, teknik bilgi çıktısı üzerinde ‘’A’’ ile işaretlenen UTC saati ile başlamanız gerekir. UTC saati Türkiye saatinden üç saat geridir. +/- 20 dakika sapmaya müsaade edilir. Ancak muayeneden yeni gelen araçta fark olmamalıdır.
Diğer harf ve rakam grupları ise aşağıdaki şekilde karşılaştırılmalıdır;
A1: Muayenenin yapıldığı tarih.
B1: Aracın plaka numarası.
C1: Araç karakteristik sayısı.
C2: Takograf sabiti.
C3: Lastik çevre uzunluğu.
C4: Lastik ebadı.
Bir önceki ve yeni yapılan muayenelerde W, K ve L değerlerinin birebir aynı olması mümkün değildir. Servis değişmiş, lastik değişmiş veya aşınmış, araç dişlileri aşınmış, iklim koşulları değişmiş, ölçüm yapılan ölçüm cihazı değişmiş olmasına rağmen, aynı değerlerin yazılmış olması, muayenenin uygun yapılmadığı anlamına gelmektedir. Kalibrasyon (4 ncü aşama, doğrulama) yapmadan, F1,F2,F3 ile işaretli alandaki bilgileri dolduramazsınız. Bu alandaki bilgiler doldurulmuş ise, uydurulmuştur, yani gerçek dışı bilgiler yazılmıştır. Ayrıca, F1,F2,F3 alanındaki değerler, tüm araçlarda aynı olamaz. Muayenelerinize bakınız, hep aynı olduğunu göreceksiniz. Sapmalar + veya - ve bulunan değer olarak belirtilmelidir. Araç sahibi, takografın ölçüm doğruluğunu böylece bilebilecektir.
Ülkemizde yeterli denetim ve ilgili makamlarda yeterli düzeyde bilgi sahibi personel olmadığından, belirtilen hususlara pek dikkat edilmemektedir. Ancak, gelecekte bu konular ciddi şekilde ele alınacaktır. Bu nedenle, firmaların burada yapılan uyarıları dikkate almaları, kendi yararlarına olacaktır.