OTOBÜS YANGINLARI NASIL ÖNLENİR?
1) Araçların üretimi ve muayenesi:
- Motorlu araçlar Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve onun adına TSE tarafından takip edilen ilgili AT teknik mevzuatlarına göre ve Tip Onayı alınarak üretilirler veya ithal edilirler.
- Motorlu araçlar Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Araç Muayene istasyonları (TÜV TÜRK) üzerinden periyodik Araç Muayenesi ve Yol Kenarı denetim istasyonu ile denetlenirler.
2) Araçların bakımı:
- Araçların tamir ve bakımının araç üreticisinin kurallarına göre yapılması gerekir. Bu arada teknik nedenlerle tamir edilmesi yasak olan parçalar tamir edilmez ve yenileri ile değiştirilir,
- Yetkili servisler hizmetlerini Mesleki Mesuliyet sigortası ve zincirleme sorumlulukla yapar,
3) Merdiven altı tamirciler:
- Kendilerini tamir edilmemesi gereken parçaları tamir etmeye ve aracın üzerinde her türlü değişikliği yapmaya “yetkin” gören merdiven altı tamirciler, aracın tip onayını düşürecek müdahaleler yaparlar (Kaliper tamiri, ABS/EBS beyni tamiri, kopya ve onaysız Yedek Parça vs).
- Konumuzla ilgili örnek verecek olursak Euro 5 ve Euro 6 araçlarda egzoz salımını yönetmek için kullanılan AdBlue sıvısını kullanmayı gereksiz hale getiren AdBlue Emülatörü gibi aldatıcı cihazları takanlar bir adım daha ötesinde bu araçlara 10 Numara Yağ yakıt sistemi takarlar,
- Araç Muayenesi öncesi bu tadilatlar sökülür, sonrasında da tekrar takılır. Bu nedenle bu tamircilere “Sök-takçı” da denir. Fren sisteminde yasadışı tadilat yapıp muayene öncesi söküp sonra takanlar da aynı “Sök-takçı”lardır.
4) Otobüs yangınları nasıl olur?
- Yetkin olmayan servislerin aracın elektrik sisteminde kısa devre ve yangınlara neden olacak tadilatlar yaptığı bilinmektedir,
- Yetkin olmayan servislerde ağır motor bakımından sonra Yangın Uyarı ve varsa Yangın Söndürme Sistemlerinin devre dışı bırakıldığı bilinmektedir.
- Otobüste 10 Numara yağ kullanılıyorsa bu yağın viskozitesini düşürmek için eklenen Solvent veya Tiner gibi incelticiler parlayıcı ve yanıcıdır,
- 10 Numara yağın ısıl değeri mazota kıyasla çok daha yüksektir. Motor soğutma sistemi bu yüksek sıcaklığı atmak için tasarlanmamış ve ilaveten ses izolasyonu nedeniyle motor mahalli kapalı tasarlanmak zorunda olan otobüsün motor mahallinde yangın çıkmaktadır,
5) Yetersiz Teknik Denetim:
- Türkiye’deki Araç Muayenesi Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yönetilmektedir. Bu muayene ihalenin yapıldığı tarihlerde AB’de devrede olan 96/96/EC teknik mevzuatına göre “Çabuk, Basit ve Ucuz” olmak zorunda olan ve öyle olan bir muayenedir. Bu süre içinde AB’de iki değişiklik olmuştur: 2009/40/EC ve 2014/45/EC. Türkiye bu mevzuatlara taraf olmamıştır.
- 2009/40/EC mevzuatına göre üye ülkeler isterlerse daha detaylı ek muayeneler yapabilirler. Almanya’daki SP muayenesi gibi ağır ticari araçlara farklı bir organizasyon ile detaylı ve parçaları söküp inceleyerek detaylı bir muayene yapılabilir. Almanya’da otobüslere yılda bir yapılan muayene (HU) dışında 3 adet SP muayenesi yapılmaktadır. Bu şekilde araç güvenliğini ve Tip Onayı etkileyen parçaların (Fren Balatası/ Diski/KampanasıKaliperi/Körüğü, yakıt sistemi vs) güvenli ve onaylı olduğu denetlenir.
- Bizdeki tek muayeneyle ağır taşıtlara bu detayda teknik denetim yapmak mümkün değildir.
- Mevcut muayene ağır taşıtlar için detaylı ikinci teknik denetim olmadığı sürece yetersizdir.
6) Çözüm önerileri:
- Şehirlerarası ve Halk otobüslerinde Ad Blue Emülatörü kullanımı ve satışı önlenmelidir,
- 10 Numara yağ satışı ve ticari (Otobüs, kamyon, minibüs vs) araçlarda kullanımı önlenmelidir,
- AdBlue Emülatörü takan ve yakıt sistemini 10 Numara yağa göre değiştiren merdiven altı atölyeler kapatılmalıdır,
- Otobüslerde Haziran 2012’den sonra zorunlu olan “Yangın Algılama Sistemi” denetimi yapılmalı ve bu Araç Muayenesi kapsamına alınamıyorsa SP gibi ayrı bir teknik denetim getirilmelidir,
- Buek denetim MMO’nun “Filo Mühendisliği” projesi kapsamında devreye alınabilir.
Alpay Lök / Mak.Y.Müh. / 06.08.2019