Hazırlayan: Dr. Zeki DÖNMEZ
● 2012–2019 döneminde B ve D belgesi toplam sayısı, yüzde 95 artışla 1702’den 3326’ya çıktı.
● 2012–2019 döneminde B ve D belgesi toplam sayısı, yüzde 95 artışla 1702’den 3326’ya çıktı.
● Aynı dönemde toplam otobüs sayısı, yüzde 81 artışla 31 bin 560’tan 57 bin 166’ya yükseldi.
● Belge sayısının daha hızlı artması nedeniyle, belge başına düşen otobüs sayısı, yani ortalama firma büyüklüğü yüzde 7 azaldı.
● Belge ve otobüs sayıları, tarifeli taşımalarda biraz azalırken tarifesizde büyük oranda arttı.
Otobüsle uluslararası ve illerarası yolcu taşımacılığının gelişimini görmek üzere elimizdeki 2012, 2015 ve 2019 yılbaşlarına ilişkin farklı tür belge sayıları ve bunlara kayıtlı otobüs miktarlarından hareketle belge ve otobüs sayıları ile belge başına düşen ortalama otobüs sayıları, yani ortalama firma büyüklüklerindeki değişimleri inceledik.
B1 yurtdışı ve içi tarifeli
Başlangıçta 78 olan belge sayısı 7 azalarak 2019’da 71 olmuş, yani yüzde 9 azalmış. Toplam belgelerdeki ve toplam tarifelilerdeki payı düşmüş. Toplam otobüs ve belge başına düşen otobüs sayısında önemli küçülme yaşanmış.
B2 yurtdışı ve içi tarifesiz
Başlangıçta 158 olan belge sayısı 184 artışla 342 olmuş. Yani bu dönemde yüzde 116 artış var. Yurtdışı ve toplam belgeler içindeki payı yükselmiş. Otobüs sayısı yüzde 130 artsa da belge sayıları da arttığından ortalama otobüs sayısı kısmen artabilmiş.
B1+B2 yurtdışı ve içi
Belge ve otobüs sayıları önemli ölçüde artsa da firma büyüklüğü azalmış. Toplam belgeler içindeki payı pek değişmemiş.
D1 yurtiçi tarifeli
Başlangıçta 361 olan sayı yüzde 7, yani 26 belge azalarak 335’e düşmüş. Toplam belge, toplam tarifeli belge ve toplam yurtiçi belgede payı gerilemiş. Otobüs sayılarında da gerileme var, ancak firma büyüklüğü hâlâ yeterli ve diğer belgelere göre yüksek.
D2 yurtiçi tarifesiz
Başlangıçta 1105 olan belge iki katını geçerek 2578’e yükselmiş. Toplam belgelerde ve toplam yurtiçi belgelerde payı artmış. Otobüs sayısı da iki katını geçmekle beraber ortalama otobüs sayısında azalma olmuş.
D1+D2 yurtiçi
D2’deki artışın etkisiyle yurtiçi belge ve otobüs sayıları toplam belgelere göre payı yükselmiş. Ortalama otobüs sayısı ise yüzde 6, yani bir otobüsten daha fazla azalmış.
B1+D1 tarifeli
Her bir belgedeki azalmaya bağlı olarak toplam tarifelide de azalma yaşanıyor. Ortalama otobüs sayısı da biraz gerilese bile hâlâ tarifesizlerin üzerinde.
B2+D2 tarifesiz
Her birindeki artışa bağlı olarak toplam belge ve otobüs sayısında çok büyük artış var. Yine de ortalama otobüs sayısı azalıyor, ancak yetersiz sayılamaz.
B+D tümü
Tarifesizdeki artışların sonucunda hem belge hem de otobüs sayıları önemli oranda artmış. Taşımacılık genelindeki firma küçülmesi yüzde 7, yani 1,36 otobüs değerinde.
Daha ayrıntılı bilgiler tablolarda görülebilir. Otobüslere ilişkin tablo da yer alan otobüs sayıları diğer tabloda yer alan belge sayılarına bölünerek ortalama otobüs sayısı, yani firma büyüklük rakamı hesaplanmıştır.
Diğer bilgiler
Tablolarda analizi yer almamakla birlikte D4 belgelerinin geçen dönemde önemli ölçüde azalarak yarı düzeyine gerilediği görülmektedir. Bu belgelerin D4 dışında D4*, D4(S) ve D4(S)* gibi yeni Yönetmelikte dahi yer almayan türleri kafaları karıştırıyor.
Yolcu taşıma acenteliği belgeleri incelendiğinde, toplam belge sayısında çok dikkat çeken bir gelişme görülmemekle birlikte bazı yurtiçi belgelerin yurtdışı belgeye dönüştüğü ve sayıların bu yönde değiştiği görülmektedir. ■