Dr. Zeki DÖNMEZ
Madde 1: 14’üncü maddedeki A1, D2, F yetki belgeleri ve muafiyetle belge alımı konularında genelde olumlu değişiklikler yapıldı. Engelli ve diyaliz hastası taşınmasında, sadece bir otobüsle yetki belgesi yüzde 75 indirimle alınabilecek. D4’lerle yapılan sözleşmeler, acentelerin 10 sözleşme sınırı içinde değerlendirilmeyecek.
Madde 1: 14’üncü maddedeki A1, D2, F yetki belgeleri ve muafiyetle belge alımı konularında genelde olumlu değişiklikler yapıldı. Engelli ve diyaliz hastası taşınmasında, sadece bir otobüsle yetki belgesi yüzde 75 indirimle alınabilecek. D4’lerle yapılan sözleşmeler, acentelerin 10 sözleşme sınırı içinde değerlendirilmeyecek.
Madde 2: 16’ncı maddedeki e-devlet üzerinden yetki belgesi müracaatına ilişkin belge türü kısıtlaması kaldırıldı. Tüm belge sahipleri bu tür müracaat yapabilecek.
Madde 3: 20’nci maddenin ç bendindeki süresinde yenilenmeyen belgelerin değiştirilmesindeki geçerlilik süresi düzenlemesi kaldırıldı.
Madde 4: 24’üncü maddedeki D belgesine taşıt kaydında asgari kapasiteyi sağlayacak sayıda özmal otobüsün ilk başvuru ve faaliyet süresince 10 yaşından büyük olmama şartının “D1, D2 ve D3” için aranması hususu eklendi.
Madde 6: 34’üncü maddenin birinci fıkrasının sonuna sadece taşıt sahibi tarafından kullanılan bir kamyonet bulunan C1 ve K2 belgelerinde mesleki yeterlilik belgesi şartı aranmayacak.
Madde 7: 73’üncü maddenin ikinci fıkrasındaki taşıt kartı ücretinin yüzde 20’sinin alınmasındaki 24’üncü maddenin üçüncü fıkrasına göre düşüm şartı kaldırıldı.
Madde 8: 74’üncü maddedeki yetki devrinde TOBB bağlıları yanında TESK ve bağlıları da kapsam içine alındı.
Madde 9: Geçici madde 2’deki 31/12/2019’a kadar uyum zorunluluklarından 40’ıncı maddenin 3’üncü ve 4’üncü fıkralarındakilerin (A1, A2, B2 ve D2’ler ile B1 ve D1’lerin adı geçen bilgileri Bakanlığın U-ETDS sistemine girmeleri) uyum süresi 1/11/2018 olarak değiştirildi. Diğerleri aynı kaldı.
Madde 10: Geçici madde 3’e yeni fıkra eklendi. Önceden kamu kurumu sözleşmesi olmaksızın alınmış A1 yetki belgelerinde yine kamu kurumu sözleşmesi olmadan yapılacak yetki belgesi yenileme ve taşıt ilave işlemlerinde de UKOME veya İl Trafik Komisyonundan arz talep dengesine uygunluk yazısı istenecek.
Madde 11 ve 12: Standart yürürlük ve yürütme maddeleridir.
Tartışılan madde
Yönetmelik değişikliğinin kamuoyunda en dikkat çeken ve tartışılan düzenlemesi 5’inci madde olup, bunun tam metnini vererek üzerinde durmak gerekiyor.
Madde 5: Aynı Yönetmeliğin 30 uncu maddesine aşağıdaki dördüncü fıkra eklenmiştir.
“(4) Yetki belgesi sahipleri, yetki belgesi eki taşıt belgelerinde kayıtlı taşıtlarını, taşıtın kayıtlı olduğu yetki belgesi kapsamı dışında ve/veya yetki belgesi olmayan gerçek veya tüzel kişilerin faaliyetleri için kullandıramazlar. Bu fıkraya uymayan yetki belgesi sahiplerine 50 uyarma verilir. A1, B2 ve D2 yetki belgesi sahiplerinin, bu fıkrayı 1 takvim yılı içerisinde ikinci kez ihlal ettiklerinin tespiti halinde, taşıtın/taşıtların kayıtlı olduğu yetki belgesi iptal edilir. Bu fıkraya göre iptal edilen yetki belgesi sahiplerine, 2 yıl geçmeden aynı tür yetki belgesi düzenlenmez.”
İki ayrı bölüm…
Bu düzenleme; yeni bir kural koyma ile ilgili 1’inci cümle ve kurala aykırılıkların cezalandırılmasıyla ilgili 2’nci ve 3’üncü cümle olmak üzere iki ayrı bölümden oluşuyor.
Kuralın değerlendirilmesi
Burada; yetki belgesi sahiplerinin kayıtlı taşıtlarını, adı geçen hallerde kullandırmaları yasaklanıyor. Öncelikle bunun tüm belgeler için olduğunun belirtilmesi gerekiyor. İkinci olarak bu belgelerde kayıtlı taşıtların özmal olabilecekleri gibi sözleşmeli de olmalarının mümkün olduğu bilinmeli. Yani yasaklanan kullandırma, hem özmal hem de sözleşmeli taşıtları kapsıyor. Bir başka husus da yetki belgesi sahiplerinin belgelerinin kapsamı dışındaki kendi faaliyetlerini yasaklama söz konusu değil. Bu, zaten Yönetmeliğin ilgili maddelerinde yer alıp cezalandırılıyor. Yasaklanan kullandırma düzenlemesi taşıtın kayıtlı olduğu yetki belgesi kapsamı dışında kullandırma ve yetki belgesi olmayan gerçek veya tüzel kişilerin faaliyetleri için kullandırma olmak üzere iki kısımdan oluşuyor. Bunlar arasındaki “ve/veya” ifadesi her birinin ayrı ayrı yasak olduğu; “veya” ifadesi yanında birlikte işlenmesinin de yasak olduğu “ve” ifadelerinden oluşuyor. Her biri yasak ise ikisinin işlenmesi hali zaten yasak olacaktır. Bir de belirtelim ki, yetki belgesizlere kullandırma ayrıca belirtildiğine göre birinci kısımdaki kullandırma yasağı “yetki belgesi sahiplerine kullandırma” olmalı.
Peki, birinci kısımdaki kapsam dışılık neleri içeriyor? Bunun açıkça belirtilmesi metinde yok. Böyle olunca tartışma kaçınılmaz. Daha önce bu türden belirsizlikleri gidermek ve tartışmaları sonlandırmak üzere Bakanlığın bir genelgeyle hangi belgeyle hangi taşımaların yapılabileceği veya yapılamayacağı türünden veya hangi taşımaların hangi belgelerle yapılabileceği veya yapılamayacağı türünden bir düzenlemenin yapılması gerektiğini belirtmiştik. Bu ihtiyaç burada da karşımıza çıkıyor.
Kapsam dışı olanlar…
Kapsam dışılıkları sıralamaya çalışalım… Yolcu belgesiyle eşya, eşya belgesiyle yolcu taşımak. Tarifeli/düzenli taşıma belgesiyle tarifesiz/düzensiz/grup/turizm taşıması yapmak... Bakanlığın belgesiyle, bu belgenin geçerli olmadığı alanda -örneğin iliçinde, büyükşehir alanında- taşıma yapmak… Bu kapsam dışılıklar yetki belgesi sahibi diğer kişiye kullandırma halinde suç olduğu gibi kendi taşımalarında yapılması halinde de suç olacaktır. Nitekim bu husus Yönetmeliğin 40’ıncı maddesinin 17 ve 18’inci fıkralarında belirtilmiştir. Belki büyükşehir alanında yapılan taşımaların cezalandırılması hususundaki eksiklikten söz edilebilir.
Bu kapsam dışılıklara ilişkin iki husus akla gelmektedir. Buna göre bayram dönemlerindeki yoğun talep üzerine B2 ve D2 sahiplerinin kayıtlı taşıtlarını B1 ve D1 sahiplerine kullandırmaları kapsam dışılık oluşturmakta olup suçtur, cezalandırılmalıdır. Denebilir ki, buna izin veren bir genelge var. Peki, genelgeyle, daha üst düzenleme olan Yönetmelik ile yasaklanan bir husus kaldırılabilir mi? Mevzuat hiyerarşisine göre hayır. Yani bu genelge Yönetmeliğe aykırı olup geçersiz olabilir.
Akla gelen diğer husus taşıtın kullanımının belge sahibinin iradesiyle olup olmadığıdır. Eğer taşıt sahibi başka bir belge sahibine taşıtını bilerek kullandırmışsa, belirtilen suç oluşmuştur. Peki, özellikle sözleşmeli taşıt sahibi, belge sahibinin bilgisi dışında böyle bir kullanıma izin vermişse adı geçen suçun oluştuğunda şüphe doğmaz mı?
Gelelim yasaklanan ikinci kullandırma haline… Burada yetki belgesi sahibi olmayan kişilere kullandırmadan söz ediliyor. Açık gibi görünen bu hal, neleri kapsayabilir? Örneğin, yetki belgesi sahibi olmayan bir kişi, gelip bir grup gezisi veya düğün, cenaze, maç gibi bir etkinliğe bir grup için bir otobüs ile sözleşme yapıp kullanmak isterse ne olacak? Yetki belgesi olmayan bu kişiye araç kullandırmak suç mu olacak? Değil ise suçu anlatan doğru ifade nedir? Burada karşı tarafın zaten yetki belgesiz faaliyet suçu işlediği açıktır. Yine buna alet olan aracın sahibi ayrı ise bunun da suçu aynıdır. Öyleyken özellikle sözleşmeli taşıt sahibinin karışabileceği böyle bir olayda, yetki belgesi sahibinin rolü ve dahli ne olabilir? Bunun cezayı hak ettiği şüphesiz midir? Bunlar söylenirken hukuktaki “işletmecinin çalışanlarının kusurundan sorumluluğu” ilkesi asla göz ardı edilmemeye çalışılmaktadır.
Cezalandırmaya gelince…
Aykırı davrananlara verilen 50 uyarmanın ağırlığı hususu göz ardı edilse bile belirtilen şartlarda bu suçun belge sahibinin inisiyatifi dışında yılda iki kez işlenmesi halindeki belge iptalini pek yerinde bulmak mümkün görülmemektedir. Hele hele bu ikinci haldeki belge iptali cezasının sadece A1, B2 ve D2 yetki belgesi sahipleri için öngörülmesi tam bir eşitsizlik halidir. Denebilir ki, bunun onlarda meydana gelme hali mümkün görüldüğü için onlar cezalandırılmıştır. Öyleyse, diğerlerini de kapsamanız halinde hiçbir sakınca doğmaz, üstelik diğerleri zaten bu cezayı, varsayımınıza göre, almayacaktır.
Öneri
Bu son maddede neyin amaçlandığı anlaşılamadığından iyileştirici bir öneride bulunmak da mümkün olamamaktadır. Bazı büyükşehiriçi taşımaların B2, D2 belgeleriyle yapılması şeklindeki hukuksuzluğun önlenmesinin amaçlandığı duyumu var. Bunu önlemek için hiçbir tedbir gerekmez ki. Bakanlığın belgeleriyle büyükşehiriçi, yani büyükşehir içinde bir noktadan başlayıp yine büyükşehir içinde bir noktada biten hiçbir yolcu taşıması yapılamaz ki. Yani, bu zaten suçtur. ■
Karayolu Tasima Yonetmeligi Duzenlemesi - 25 Mayıs 2018 Resmi Gazetede Yayınlandı
Karayolu Tasima Yonetmeligi Duzenlemesi - 25 Mayıs 2018 Resmi Gazetede Yayınlandı