28 Aralık 2023 sabahı Kuzey Marmara Otoyolu’nun İstanbul yönü Dağdibi mevkiinde aralarında 3 otobüs ve bir TIR’ın da bulunduğu 7 araç yoğun sis nedeniyle zincirleme kaza yaptı, 10 kişi yaşamını yitirirken 7’si ağır 59 kişi yaralandı.
Benzer bir kaza 20 Ağustos 2022 Cumartesi Gaziantep otoyolunda olmuş 3'ü itfaiyeci, 2'si sağlık görevlisi ve 2'si gazeteci toplam 16, ardından Mardin’de TIR’ın freninin tutmaması sonucu 20 ve bir günde iki kazada toplam 36 vatandaşımızın yaşamını yitirmesi ülkemizi yasa boğmuştu.
Batıda bu boyutta ölümlü trafik kazaları (katliam) yok.
1.7.2022 tarihli otoyollarda hız artışı sonrası endişemizi artıran nedenler şunlardı:
- Şehirlerarası otobüslerde 2004’den itibaren fabrika çıkışı 100km/h'a, kamyonlarda da 90km/h’a ayarlı hız sınırlayıcı düzeneklerin (Speed limitor) merdiven altında devre dışı bırakılması, bunun denetlenmemesi ve araç muayenesinde hafif kusur (HK) sayılıyor,
- Şehirlerarası otobüsler üç şeritli otoyolda en sağ şeritte ve 100km/h hızı aşmadan gitmeleri gerekirken sürekli ikinci şeritten ve önlerinde bir araba veya otobüs varsa da üçüncü şeritten solluyorlar. Hızları en az 120km/h.
- Kamyonlar üç şeritli otoyolda en sağ şeritte ve 90km/h hızı aşmamaları gerekirken birinci şeridin yanı sıra ikinci şeridi kesintisiz kullanıyorlar,
- Otoyollarda takip mesafesi (gidilen hızın yarısı metre cinsinden) kuralına uyulmuyor,
- Otobüslerde yolcuların emniyet kemeri takması zorunlu olmasına karşın takan yolcu oranı çok az.,
- Uykusuzluk ve dalgınlık nedeniyle ortaya çıkabilecek arkadan çarpma kazalarını önlemek amacıyla 2016 model yılı itibariyle şehirlerarası otobüs ve kamyonlarda fabrika çıkışı standart donanım olan ESP, AEBS ve LDW’yi içeren Elektronik Sürüş Destek Sistemindeki AEBS ve LDW’nin sinyal vermeden şerit değiştirilmesine izin vermediği gerekçesiyle, sürücü tarafından iptal ediliyor,
Hızın artması aracın sahip olduğu kinetik enerjiyi hızın karesiyle artırır. Örneğin:
- Otobüs 100km/h yerine 120km/h ile giderse hızı %20 artarken kinetik enerjisi %44 artar.
- Üç dingilli 24 ton ağırlığındaki bir otobüs 100km/h yerine 122km/h ile giderse kinetik enerjisi, 100km/h ile giden her biri 18 ton ağırlığındaki iki dingilli iki otobüsün kinetik enerjilerinin toplamına eşittir.
- Kinetik enerjideki bu artış çarpışma sonrası hasarı da bu oranda artırır.
Değerlendirme:
1) Türkiye’de üretilen ve ithal edilen araçların frenleri AB teknik mevzuatlarına uygun,
2) UAB araç muayenesi AB mevzuatına (2014/45/EC) uygun değil. Ağır taşıt fren muayenesinde çok ciddi noksanlar var. Çekici fren muayenesindeki noksanlar fren tutmama kazalarını önleyemeyecek seviyede,
3) Araçlarin bakım ve tamirleri ile ilgili mevzuatlarımız cok zayıf. Yetkili servisler dışında sorunlar var,
4) Otoyollardaki hızın artırılması büyük hata. AB'de otoyollarda kamyon 90km/h ve otobüs 100km/h.
Alınması gereken acil önlemler:
- Hız sınırlayıcılar kamyonlarda 90km/h, otobüslerde 100km/h’a ayarlanmalı,
- Avrupa Parlamentosu 18.5.2022 COM/2022/24/final “hızlar düşürülsün” kararının aksine İçişleri Bakanlığının 1.7.2022’de otoyollarda otomobil hız sınırı artışı kararı iptal edilmeli,
- Otoyollarda hız, şerit disiplini ve takip mesafesi denetimleri yapılmalı,
- Araç servisleri, denetim, kayıt ve sorumluluk altına alınmalı, merdiven altı önlenmeli,
- AdBlue/DPF/EGR, Elektronik Sürüş Destek Sistemi (ESP/AEBS/LDW) iptali önlenmeli,
- UAB araç muayene kusurlar tablosu gözden geçirilmeli ve noksanlar giderilmeli,
- Almanya’daki SP denetimine benzer bir şekilde ağır ticari taşıtlar MMO işbirliğiyle yetkili servislerde yılda üç ilave OBD ağırlıklı denetime alınmalı,
- Kış Lastiği mevzuatında değişiklik yapılarak Kış Lastiği logosu (3pmsf) zorunlu olmalı.
Sıcaklığın düşmesiyle Ocak ve Şubat aylarında Bolu'nun doğusundaki illerde benzer kazaların önlenmesi için acil tedbir alınmalıdır.
Alpay Lök / Mak. Y. Müh.