RÖPORTAJ: ERKAN YILMAZ
Transist 2014 Fuarı’nda TÖHOB Genel Sekreteri ile görüştük. Görüşmemizin ağırlıklı noktası ücretsiz taşımalar, özel halk otobüslerine kesilen cezalar ve yeterli kalitede şoför bulunamaması oldu. 65 yaş üstü ücretsiz taşımaların bedelinin bir şekilde karşılanması gerektiğini vurgulayan Onur Orhon, “Bunun adı sübvansiyon mu olur, taşıtan kurumlar mı yoksa belediyeler mi üstlenir, bu devletin yapacağı çalışma ile belli olacak. Şu anda sonuçlanma aşamasına geldi. Ücretsiz taşıyor olmak tahammül sınırlarını zorluyor. Ücretlendirme de o kadar çeşitlendi ki, alanı o kadar genişledi ki bunun önünün bir şekilde alınması lazım. Bunun önü alınmadığı takdirde buna başka şeyler eklenebilir. Yarın öğretmenler, 57 yaşındakiler, bir başkası başka bir talepte bulunabilir. Bu böyle olmaz. Esas sıkıntı bunun bedelinin az veya çok bir şekilde karşılanması lazım. Bunlar daha önce indirimli taşınıyordu. Maliye Bakanlığı bir çalışma yürütüyor. Eskiye dönülmez, ama bunun bedeli bir şekilde bir yerden karşılanır, sübvanse edilir, bir şey yapılır” dedi.
Transist 2014 Fuarı’nda TÖHOB Genel Sekreteri ile görüştük. Görüşmemizin ağırlıklı noktası ücretsiz taşımalar, özel halk otobüslerine kesilen cezalar ve yeterli kalitede şoför bulunamaması oldu. 65 yaş üstü ücretsiz taşımaların bedelinin bir şekilde karşılanması gerektiğini vurgulayan Onur Orhon, “Bunun adı sübvansiyon mu olur, taşıtan kurumlar mı yoksa belediyeler mi üstlenir, bu devletin yapacağı çalışma ile belli olacak. Şu anda sonuçlanma aşamasına geldi. Ücretsiz taşıyor olmak tahammül sınırlarını zorluyor. Ücretlendirme de o kadar çeşitlendi ki, alanı o kadar genişledi ki bunun önünün bir şekilde alınması lazım. Bunun önü alınmadığı takdirde buna başka şeyler eklenebilir. Yarın öğretmenler, 57 yaşındakiler, bir başkası başka bir talepte bulunabilir. Bu böyle olmaz. Esas sıkıntı bunun bedelinin az veya çok bir şekilde karşılanması lazım. Bunlar daha önce indirimli taşınıyordu. Maliye Bakanlığı bir çalışma yürütüyor. Eskiye dönülmez, ama bunun bedeli bir şekilde bir yerden karşılanır, sübvanse edilir, bir şey yapılır” dedi.
Veri eksikliği var
Orhon, ücretsiz taşıma konusunda bir sıkıntının da veri eksikliği olduğuna dikkat çekti: “En büyük sıkıntılarımızdan birisi ne kadar ücretsiz taşıma yapıldığını göremememiz. Bu verileri her ilde göremiyorsunuz, çünkü ücretsiz taşımalar ölçülebilir, sayılabilir seviyede değil. Bu da sorunun çözümlenmesini geciktiriyor. İstanbul bu rakamı biliyor, ancak Ankara bilmiyor. Tam anlamıyla savunma yapabilmemiz için verilere ihtiyacımız var. Türkiye genelinde 15 bin 600 özel halk otobüsü var. İstanbul’da bazı hatlarda ücretsiz taşıma yüzde 25-30 seviyelerinde. Bazı hatlarda ise yüzde 1-2 oranında. Tam anlamıyla yüzde 15’lere kadar gelen bir ortalama var. Eskiden bu, yüzde 5’lerdeydi. O zaman kavga, gürültü çıkmıyordu. Biz, ücretsiz taşımaların bu seviyelere çıkacağını Yönetmelik yayınlandığı gün söyledik. Bunun bedelinin bir şekilde karşılanması lazım. Bu işi ortaya atan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı karşılasın. Buna yönelik bir çalışma var. 2015’te bu sorunun çözümünü bekliyoruz. TÖHOB olarak Maliye Bakanlığı’na ve Başbakanlığa rapor sunduk. 2015’seçimler var; Yönetmelikte ‘60 yaşa kadar çekilebilir’ diye bir düzenleme de var. Bu uygulamaya girerse asıl o zaman ne yapacağız.”
Ceza kesmede farklı standart
İstanbul’da özel halk otobüslerinin yaşadığı bir sorunun da kesilen cezalar olduğunu belirten Onur Orhon, “İstanbul’daki farklı standartlarla uygulamaların yapılması bizi üzüyor. Mesela İstanbul Otobüs AŞ’nin araçlarına ceza yazılmıyor. ‘Yazılıyor’ diyen bunu ispatlasın ve ‘biz, şu kadar ceza ödedik’ desin. Öyle bir şey yok. Ama bizim araçlara üç dört ayda bir hak edişlerinden cezaların bedeli kesiliyor az veya çok. İstanbul Otobüs AŞ’nin araçları hiç kural ihlali yapmıyor mu, bence tonlarca yapıyor. Bu önemli bir sorun. Sadece maddi olarak değil, psikolojik olarak da rahatsız ediyor. Yoksa ‘biz, ihale ile bu hatları sattık, destekliyoruz’ diye bir anlayış mı yatıyor bunun arkasında, bilmiyoruz. Sözleşmelerinde yer alan cezalar bizimkilerden de daha ağır üstelik” dedi.
Kaliteli şoför bulamıyoruz
Onur Orhon, yeterli sayıda kaliteli şoför bulunamamasından da yakındı: “Bir sorunumuz da insan ve şoför kalitesi. Önümüzdeki dönemde yeterli sayıda kaliteli şoför de bulamayacağız. İETT kontrolleri yapıyor, psikoteknik eğitimlerden geçiriyor. Mevcut şoförlerde başarı oranı yüzde 40. Onlara iş vermediğimiz zaman da bu sefer şoför bulamayacağız. Kaptanlık eğitimi veren beş üniversite var. Bunlar yılda 150-200 civarında mezun veriyor. Bunu da şehirlerarası veya kamu kapıyor. Bence gelecekte en önemli sorumumuz kaliteli şoför bulmak olacak. Niye bu noktaya geldik? Beş yıl önce başlayan psikoteknik eğitimleri sulandırıldı. Testleri doğru dürüst yapmadan belge aldık. Hepimiz onun acısını çekeceğiz.”
Kentiçi Ulaşım Yasası çıkartılmalı
Onur Orhon’a, sayısı 30’a çıkan yeni büyükşehirlerde özel halk otobüsçülüğünün nasıl bir gelişim göstereceğini de sorduk… “Orada da şöyle bir sorun var. Biz kaliteli şoför sıkıntısı çekerken birçok belediye ulaşım daire başkanı bulamıyor. İlçelerden merkezlere D4 türü belge ile taşımacılık yapılıyordu. Şimdi bu taşımanın sorumluluğu belediyelere geçti ve D4 belgeleri kalktı. Nasıl bir çözüm bulunacağının belirsizliği sürüyor. Özel halk otobüsçülüğünün belediyelerce nasıl yürütüleceğine yönelik bir sistem oluşturulmalı. Kentiçi Ulaşım Yasası çıkartılmalı ve özel halk otobüsçülerinin kriterleri, standartları belirlenmeli. Biz hep sorunların kenarında dolaşıp duruyoruz” sözleriyle yanıtladı.
İstanbul’da 400 halk otobüsü
İstanbul’da engelli donanımına sahip özel halk otobüslerinin yüzde 40’larda olduğunu belirten Onur Orhon, “2000 dolayında otobüsün henüz yüzde 40’ı engelli donanımına sahip. Diğer araçların 2015 Temmuz ayına kadar bu donanımı monte etmesi gerekiyor. Bu araçların 2005 ve bunun altı modellerden oluşan 400 kadarına engelli donanımı monte etmek zaten mümkün değil. Hızlı bir şekilde araç değişimi söz konusu. Araç değişimini hızlandıracak yapılanmaya ihtiyaç var” diye konuştu. ■