Kentsel Ulaştırma Değerlendirmeleri -3-

Yapılan çalışmayla Dalyan kentinde Dağılımlı Sürekli Kısmi Analiz uygulanmaya çalışılmıştır. Dalyan; Kuzeydoğu Çin’in, Kuzey Çin’in, Doğu Çin’in denize ve bütün dünyaya açılan bir kapısıdır. Bu kent aynı zamanda önemli bir liman, ticaret, endüstri ve turizm kentidir. Dalyan kenti 12574 km’lik bir alanı kaplamakta olup bunun 2415 km’lik bölümünü eski kentsel alan oluşturmaktadır. Bu alan dağlar ve tepelerle kaplıyken az bir bölümü düzlük ve ovalıklardan oluşmaktadır. Arazi kuzeyde yüksek ve genişken, güneyde alçak ve dar olup merkezden güneydoğuya doğru Sarıdeniz’e, kuzeybatıya doğru ise Bohai Denizi’ne uzanmaktadır. Kentin yönetimi altında altı bölge, üç işçe düzeyinde kent ve bir ilçe bulunmaktadır. Kent merkezi; Ganjingzi, Zhongshan, Xigangve Shahekou’dan oluşmaktadır. Changhai ilçesi ise yarımadanın doğusundaki adaların tümünden meydana gelmektedir. Kent dahilinde 74 alt bölge ve 127 kasaba (11’i etnik kasaba) bulunmaktadır. Dalyan; caddelerinde bisikletin az bulunduğu sayılı Çin kentlerinden birisidir ve araç sayısı yakı geçmişte çok ciddi oranda bir artış göstermiştir. Artık pik saatlerde trafik tıkanıklıkları genel bir hale dönüşmüştür. Kent kapsamlı ve verimli bir otobüs ve hafif raylı sistem toplu taşımasına sahiptir.

İlk olarak Dalyan kentinin karayolu ağı Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) platformunda oluşturulmuştur. Ardından Dalyan kentinin bütün bir yüzölçümünü kaplayan bir ağ oluşturulur. Kutu-sayım yöntemi bu ağda uygulanır. Dalyan kentinin bütün bir ulaştırma ağının kısmi ölçüsü regresyon yöntemiyle elde edilir. Dalyan kentindeki bütün bir ulaştırma ağı kısmi çözümleme özelliğine sahiptir. Bu kısmi ölçek diğer araştırmalarda kullanıldığında, Dalyan kentindeki ulaştırma ağının iyi bir gelişim gösterdiği ortaya çıkmaktadır. Fakat bu, nüfusa dengeli dağılım için bütünüyle yeterli değildir. Kent plancıları Dalyan kentinde daha fazla altyapı inşası için kısmi analiz yöntemlerini takip edebilirler. Buradaki kritik nokta; nerede ve ne kadar maliyetle sorularında düğümlenmektedir. Şekil 6’da kısmi ölçeklerin dağılımı gösterilmektedir.

Aşağıda Şekil 7 saha verilerinden hesaplanmıştır. Burada kentin insan yerleşim unsurları gösterilmektedir. Nüfus yoğunluğu ve kısmi ölçek dağılımı arasındaki bağıntıyı göstermek için Şekil 6 ve Şekil 7 belirli bir aralıkta birleştirilmiştir. Diğer bir deyişle Şekli 6’daki her değer Şekil 6’daki maksimum değerlere bölünmüş olup sonuç değerleriyle Şekil 7 oluşturulmuştur. Birleştirilmiş Şekil 7’nin birleştirilmiş Şekil 6’dan çıkarılmasından sonra Şekil 8 elde edilmiştir.

Şekil 8’deki yüksek değerler bu alanın ulaştırma ağı tarafından iyi hizmetlendirildiğini göstermektedir. Kent plancılar aynı zamanda Şekil 8’deki bu düşük değerlere de özellikle kuzeydoğu ve kuzeybatı alanlarında odaklanabilirler. Bu alanlar meskun mahal olarak planlanmış fakat bu alanlardaki karayolu ağı yeterince gelişmiş görülmemektedir. Dengeyi temin etmek için, kent plancılar daha fazla altyapı kurabilir ya da insanları yüksek değerli olan bu alanlara yöneltebilirler. En kolay yol belki insanların hareketini yönlendirmek için düşük değerli alanlarda arazi değerlerini değiştirmeye yönelik politikalar olabilir.

Şekil 8’den elde edilebilecek bir diğer bilgi ise belirli yerlerde aynı zaman diliminde kaydedilen en yüksek ve en düşük değerlerdir. Bu; bazı zamanlar en yeterli karayolu ağı ile en yoğun nüfuslanmanın aynı alanda buluşamayabileceği anlamına gelmekte olup bu arazinin kısıtlarıyla ilgili bir durumdur. Eğer arazideki karayolu ağı çok karmaşıksa ve yerin çoğunu kaplıyorsa, yaşamak için yeterli iskan alanı olmadığı anlamına gelmektedir. İskan alanları arazinin çoğunu kapladığında da tersi durum ortaya çıkabilmektedir. Diğer etkinlikler analizlere dahil edildiğinde benzer sonuçların alınacağını söylemek zor olmayacaktır. Tüketilmesi zor bir kaynağın bulunduğu anlaşılmaktadır. Kent plancılar için arazi kullanımını planlamak ve yoğunlaşmakta olan bir alanda gelecek eğilimlerini öngörmek daha elverişli olacaktır.

Kısmi ölçek dağılımı ulaştırma ağı yeterliliğini ortaya koyabilmesine rağmen, diğer göstergeler de bunu yapabilmektedir. Şekil 9 karayolu ağı yoğunluğunun dağılımını göstermektedir. Söz konusu harita Şekil 6’dakini benzerdir. Bu tarz çalışmalarda aynı yöntem Şekil 6 ve Şekil 9 arasındaki bir çıkartma işlemi için kullanılmaktadır.

Karayolu ağının kısmi ölçeğiyle yoğunluk dağılımının ayırt edilmesi oldukça zordur. Eş zamanlı olarak artıp azalıyor gibi görünmektedirler. Bu birçok durumda doğrudur ancak değişimleri aynı hızda olmamaktadır. Şekil 9 bir yaklaşık üçgen ortaya koymaktadır. Üçgenin alt kenarında ekstrem bir durum oluştuğu kabulüyle, yol ağları genişliği olmayan teorik yollar olarak düşünülür çünkü hesaplanan alan hemen hemen sıfır düzeyindedir. Sadece topolojik yapısıyla sunulmak istenmesinden dolayı bu yalnızca karayolu ağlarında rastlanan bir durum olmaktadır. Karayolu yoğunluğu yaklaşık sıfırdır fakat kısmi ölçek ise yüksektir. Aslında kısmi ölçek farklı oranlarda değişmekteyken karayolu genişliği Şekil 9’a göre değişmektedir. Dahası kent plancı bir binayı, daha fazla para kazanma amacının dışında hizmet için geniş değil ama yüksek kısmi ölçekli bir karayolu ağı olarak hesaba katabilir. Yoğunluk ile kısmi ölçek arasındaki bir diğer temel farklılık ise yoğunluğun kümeli bir gösterge olmasına karşın kısmi ölçeğin böyle olmamasıdır. Kısmi ölçek herhangi bir büyüklükte aynıdır ancak yoğunluk için aynı durum söz konusu değildir.

Şekil 10’da en düşük değer sıfır olup bu hem kısmi ölçeğin ve hem de ağ yoğunluğunun en yüksek değerine ulaştığı anlamına gelmektedir. Söz konusu iki alan sadece, diğerlerinden daha fazla karayolu ağına toplamamakta olup aynı zamanda diğerlerinden daha kapsamlı ve yeterli karayollarına da sahip olmaktadır. Aslında Dalyan kentinin iki iş merkezi bölgesi Şekil 10’da aydınlatılmış olan sağ bölgelerde yer almaktadır. Hatta şekilleri bile çok iyi bir örtüşme göstermektedir. Açık yeşil boyalı alanlar yükselmekte olan potansiyel iş merkezleridir. Bu, bir kentte iş merkezleri oluşturmanın yeni bir yoludur.

Hepinize sağlıklı huzurlu mutlu ve başarılı günler dilerim.