Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 6495 sayılı Kanun, 2 Ağustos 2013 tarih ve 28726 sayılı Resmi Gazetede yayımlandı. Söz konusu Kanunda 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ile ilgili önemli hususlar da yer almakta olup taşımacılığı da ilgilendiren bu konu üzerinde durmak gerekiyor.
Trafik Kanunu düzenlemeleri…
Adı geçen Kanunun 13 ve 24 arası maddelerinden oluşan 12 maddelik bölüm, Trafik Kanuna ilişkin… Bu 12 maddeden 2’si (13 ve 24) tanımlara, bir tanesi (14) Milli Eğitim, Sağlık ve UHD Bakanlıklarının görev ve yetkilerine ve bir tanesi (21) para cezalarının ödenme süresi ve ödenebileceği yerlere ilişkin olup, geriye kalan toplam 8 madde (15-20 bölümüyle 22 ve 23) sürücü belgelerine ilişkin olup ayrı ayrı ele alalım. Bu arada 24’üncü maddede tanım dışı hususlarda da değişiklik bulunduğunu belirtelim.
Tanımlar
Kanunun 13 ve 24’üncü maddeleri Trafik Kanununun ‘tanımlar’ başlıklı 3’üncü maddesine ilişkin. 13’üncü maddesiyle otomobil, kamyonet, otobüs, motosiklet, bisiklet ve motorlu bisiklet tanımları değiştirilirken motorlu taşıt sürücü sertifikası, sürücü belgesi ve uluslararası sürücü belgesi tanımları ekleniyor. Kanunun 24’üncü maddesiyle de minibüs tanımı Trafik Kanunundan (sözüm ona) çıkarılıyor. Sırasıyla üzerinde duralım.
Yolcu taşımada mevcut tanımlar
Otomobil; Karayolları Trafik Kanununda sürücüden başka 7 koltuklu, Trafik Yönetmeliği ile Taşıma Yönetmeliğinde sürücü dahil 8 koltuklu yolcu taşıtı olarak tanımlanıyor. Taşıma Kanununda taşıt tanımları yok. Trafik Yönetmeliğinde ayrıca yolcu taşıma araçları ana sınıfı olarak tanımlanan M sınıfı için de sürücü dahil 9 koltuklu M1 alt sınıfı bulunuyor.
Minibüs; Trafik kanununda sürücüden başka 8-14 koltuklu, Trafik Yönetmeliğindeyse sürücü dahil 9-15 koltuklu yolcu taşıtı olarak tanımlanmış. Trafik Yönetmeliğinde sürücü dahil 9’dan fazla (en az 10) koltuklu M2 sınıfı var ama koltuk üst sınırı yok. Bunun yerine ağırlık (5 ton) sınırı var. Taşıma Yönetmeliğinde minibüs tanımı önceden beri yok, ancak son Yönetmelikte otobüs tanımı içinde sürücü dahil
9-15 koltuklu küçük otobüs (minibüs) şeklinde belirtiliyor.
9-15 koltuklu küçük otobüs (minibüs) şeklinde belirtiliyor.
Otobüs; Trafik Kanununda sürücü hariç en az 15 koltuklu, Trafik Yönetmeliğinde sürücü dahil en az 16 koltuklu olarak tanımlanıyor. Taşıma Yönetmeliğindeyse şoförü dahil 9’dan fazla (en az 10) koltuklu taşıt olarak tanımlanıyor. Otomobile girmeyen, şoförü dahil 9 koltuklu taşıt burada otobüse de girmiyor. Ancak otobüsün iki türü olarak şoför dahil 9-15 koltuklu taşıtlara ‘minibüs’ ve 15’ten fazla koltuklu taşıtlara ‘büyük otobüs’ diyor ve otobüse girmeyen 9 koltuklu taşıtı ‘minibüs’ türü otobüse dahil ediyor. Troleybüsler de otobüs içinde sayılıyor.
Yolcu taşımada yeni tanımlar
Kanuna göre otomobil; sürücü dahil en fazla 9 koltuklu olarak tanımlanıyor. Artık 9 koltuklu taşıtlar minibüs veya otobüs tanımı içinde değil, otomobil tanımı içinde olacak. Diğer bir deyişle de mevcut Trafik Yönetmeliğindeki M1 sınıfı artık otomobil ile eşdeğer oluyor.
Otobüs; sürücü dahil 9’dan fazla oturma yeri olan taşıt olarak tanımlanıyor. Tıpkı mevcut Taşıma Yönetmeliğindeki otobüs tanımı gibi. Artık 9 koltuklu taşıtlar otobüsten sayılmıyor ve otobüs Trafik Yönetmeliğindeki M2 ile M3 cinsi taşıtların tümü oluyor.
Eskiden 9 koltuklu taşıtlar minibüs sayılırken şimdi sayılmayacak. Ama bundan da önemlisi minibüs tanımı, tanımlar arasından çıkarılıyor. Ancak otobüs tanımı içinde sürücü dahil 17 koltuğu aşmayan otobüslere minibüs denileceği belirtiliyor. Taşıma Yönetmeliğindekine benziyor ama artık minibüs üst sınırı 16 koltuk değil 17 koltuk. Yani 9 koltuğu kaybeden minibüs 17 koltuğu kazanıyor. Buna göre gerek Trafik gerekse Taşıma Yönetmeliklerinde yapılacak değişiklikler sonrası minibüs, bir anlamda anılarda kalmış olacak.
Avrupa’ya uyum açısından doğru bir adım. Ancak mademki otomobil en çok 9 koltuklu, otobüs için de 9’dan fazla koltuklu deyip 9 rakamında karmaşa yaratılacağına eş anlamlı olarak en az 10 koltuklu denseydi karışıklık olmazdı.
Kamyonette durum
Tüm mevzuatta azami yüklü ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen yük taşıtı olarak tanımlanıyor. Bu haliyle yük taşıtları ana sınıfı olan N’nin en alt sınıfı olan N1’e de uyumlu. Bunda bir değişiklik yapılmıyor. Ancak Kanun ile bunun içine sürücü ve yanındaki oturma yerleri (şoför mahalli) dışında, oturma yerleri de bulunan (ikinci oturma sırası vs.) türdeki kamyonetlere panelvan deneceği ekleniyor. Buna göre panelvan, ayrı bir taşıt türü olmayıp (tıpkı minibüs gibi) kamyonet içinde sayılsa da Kanun düzeyinde mevzuata girmiş oluyor. Mevzuata hoş geldin, panelvan!
Sürücü belgeleri
Tanımlar kısmında hepimizin bildiği motorlu araç sürme belgesi olan ve çoğunlukla da ehliyet dediğimiz belge sürücü belgesi olarak Kanunda tanımlanıyor. Ancak sınavla hemen bu belge değil, önce sürücü sertifikası alınıyor. Sürücü belgelerinin uluslararası geçerliliği olanlarına da uluslararası sürücü belgesi deniyor. Sürücü belgelerine ilişkin hususları sırasıyla görelim:
• Kanunun 15’inci maddesinde; mevcut Kanunun sürücü belgesi sınıfları başlıklı olan ve belge türlerini açıklayan 38’inci maddesi, başlığı hariç değişiyor. Belge sınıfları, sürebilecekleri araçlar, sürücü belgelerinin şekli, içeriği, verilişine dair hususlar Yönetmeliğe bırakılıyor.
• Kanunun 16’ncı maddesi; sürücü belgelerine ait esaslar başlıklı ve hangi belgelerle hangi araçların sürülebileceğini açıklayan 39’uncu maddeyi, başlığı hariç değiştiriyor. Adı geçen hususlar Yönetmeliğe bırakıldığı gibi aykırı hareket eden sürücüye ve aracı kullandıran sahibine 700 TL para cezası geliyor. Belgeler süreli olacak ve süresi sonunda ücretsiz yenilenecek. Detaylar Yönetmelikte… Süresi geçen belgeyle araç sürene 343 TL ceza var. Aynı ceza uluslararası belgenin aykırı kullanışında da var, ama 700 TL’lik suçlarda ceza 343 TL.
• Kanunun 17’nci maddesi; sürücü adaylarında aranacak şartlar başlıklı 41’inci maddenin içeriğini değiştiriyor. İlkokul mezuniyeti yeterli olurken yaş, deneyim, sağlık şartları Yönetmeliğe bırakılıyor. Sınavı başaranlara sürücü belgesi değil sürücü sertifikası verilecek. Belirli suçları işleyip hüküm giyenler belge alamıyor. Önceden belgesi olanlar aynı cins ikinci belge alamıyor. Belgesi geri alınanlar bunu elde (hak) etmeden başka cins belge alamıyor. Hileli belgeler ile belge almaya engel suç işleyenlerin belgelerine el konacak. Detaylar Yönetmelikte…
• Kanunun 18’inci maddesi; sürücü sınavlarına ve belge alınmasına yönelik 42’nci maddeyi değiştiriyor. Sürücü kursunda teorik eğitimini tamamlayanlara Milli Eğitim yazılı veya elektronik ortamda teorik sınav yapacak veya yaptıracak. Uygulamalı sınavlar Milli Eğitimce yetkilendirilen sınav merkezlerinde yapılacak. Bu sınav yapma yetkisi sorumluluklarıyla birlikte devredilebilecek. Detaylar Yönetmelikte… Sürücü sertifikası ile araç sürenlere ve araç sahiplerine 700 TL ceza.
• Kanunun 19’uncu maddesi; mevcut 45’inci maddedeki diğer hususları buradan çıkarıp (başka yere alıp) sağlık şartlarında meydana gelecek değişiklikleri yeniden düzenliyor. Mevcut Kanundaki yetkililerin gerekli görmesi halinde yeniden sağlık raporu şartı tekrarlanıyor. Sadece bu raporu beklemeden görevlilerin belgeyi tedbiren geri alması imkanı getiriliyor.
• Kanunun 20’nci maddesi; mevcut 112’nci maddeyi “sürücü belgelerinin geri alınmasında ve iptalinde yetki” yeni başlığıyla yeniden düzenliyor. Trafik zabıtası veya genel zabıtanın 100 ceza puanı hali dahil yetkileri dışındaki hallerde belgeleri geri alma ve iptale sulh ceza mahkemeleri yetkili. Geri alma veya iptali gerektiren cezalar mahkemelerce trafik birimlerine bildirilecek. Askeri araç sürücülerine de, askeri kişilere zarar vermesi hali hariç, aynı mahkemelerde bakılacak.
• Kanunun 22’nci maddesi; aday sürücüler başlıklı ek madde getiriyor. İlk defa sürücü belgesi alanlar en az bir yıl aday sürücü olacak. Aday sürücülerle ilgili detaylar Yönetmelikte… Aday sürücüler de belge iptal şartlarına tabi.
• Kanunun 23’üncü maddesi; önce, Kanuna 22’nci geçici maddeyi ekliyor. Yönetmelikler yayınlanıncaya kadar eski Kanunlar yürürlükte olacak. Mevcut belgelerin hangi yeni belgeyle değiştirileceği Yönetmelikte belirlenecek. Süresinde ücretsiz değiştirilmeyen belge geçersiz olacak, ancak harç ile yenilenebilecek.
Diğer düzenlemeler
• Kanunun 14’üncü maddesi; Milli Eğitim, Sağlık ve Ulaştırma (UDH olarak değişiyor) Bakanlıklarının görev ve yetkilerine ilişkin 8’inci maddeyi yeniden düzenliyor. Milli Eğitim, uygulamalı sınav merkezi açtıracak. Sağlık, kazalara ilişkin kayıt tutup bildirecek. UDH Bakanlığı görev ve yetkileri de yeni koşullara göre düzenleniyor.
• Kanunun 21’inci maddesi; para cezalarına ilişkin 115’inci maddeyi değiştiriyor. Özünde pek değişiklik yok. Yabancı plakalı araçlara ait özel haller yer alıyor, bir de ceza tutanağı düzenleyen personelin ceza tahsilatı yapamayacağı belirtiliyor.
• Kanunun 24’üncü maddesinde; minibüsün tanımlardan çıkarılması dışında aşağıdaki düzenlemeler yeni şartlara bağlı olarak, yürürlükten kaldırılıyor:
+ Dış ülkelerden alınmış olan sürücü belgelerine ilişkin 40’ıncı madde tümüyle kalkıyor.
+ Suç ve ceza tutanaklarına ilişkin 114’üncü maddenin yetkili memurlarca para cezası tahsiline ilişkin 4-5-6’ncı fıkraları kalkıyor.
+ İşlenen suçlar nedeniyle sürücü belgelerinin geri alınması ve yerine getirilmesine ilişkin 119’uncu maddenin değiştirilen 41’inci maddenin e bendine göre bazı suçlarda geri almayı düzenleyen 1’inci fıkrası kalkıyor.
+ Hafif para cezalı dışındaki para cezalarının zaman aşımının 5 yıl olduğuna dair 120’nci madde kalkıyor.
+ Bazı hallerde belgelerin görevlilerce geri alınmasına ilişkin ek madde 13 başka yerde düzenlendiğinden kalkıyor.
Taşıma Kanunu değişiklikleri
Adı geçen Kanunun 2 maddesi, (32 ve geçici madde 3) mevcut Taşıma Kanununun 2 maddesine (26 ve 33) değişiklik getiriyor. Sırasıyla, tek tek ele alalım.
Madde 32:
Bu madde mevcut Kanunun “idari para cezaları” başlıklı 26’ncı maddesini değiştiriyor. Nasıl değiştiğini sırasıyla görelim:
• Dört paragraftan oluşan 26.a, yeni düzenlemede ayrılıp 26.a, b, c ve ç şeklinde sıralanıyor. Sonraki paragraflar değişmezken 26.a şekline gelen mevcut 26.a’nın birinci paragrafı genişletiliyor. Önceden sadece yetki belgesiz taşıma yapanlar cezalandırılırken, yetki belgesi olduğu halde, bunun dışına çıkanlar da aynı cezayı (2 bin TL) alacak. Kendine ait bir taşıtı belgesine kaydettirmeden kullanan belge sahibi de 500 TL ceza alacak.
Bunlar olumlu gözükmekle birlikte yetki belgeli veya belgesiz birine ait taşıtı -tabii ki yetki belgesine kaydettirmeksizin- kullananların durumu netleşmiyor. Keza yetki belgesinde kayıtlı bir taşıtını -özmal veya sözleşmeli- başka birine kullandıranların -yine belgeli dahi olsa- durumu ve cezası görülmüyor.
• 26.b metinden çıkıyor. Böylece biletteki yeri başka birine verenler veya taşıma senetsiz taşıma yapanlar için özel cezalar da kalkıyor. Ancak bu haller zaten 26.c içinde bulunmaktaydı.
• İki paragraf yerine tek paragraf haline getirilen 26.f’nin yeni numarası 26.g oldu. Ücret ve zaman tarifelerine aynı ceza esasları uygulanacak. Zaman tarifesi asmayan veya bulundurmayan da 100 TL yerine 200 TL ceza alacak.
• Yurtiçinde taşıma yapan yabancı plakalı taşıtların 26.g’deki 2 bin TL cezası 3 bin TL olarak 26.ğ’ye alınıyor.
• Mesleki yeterliliğe ilişkin cezaların yer aldığı 26.k, işletmeciler için 26.k ve sürücüler için 26.l şeklinde bölünüyor.
• Mevcut 26.c, 26.d, 26.e, 26.h, 26.ı, 26.i ve 26.j yeni numaralarıyla düzenlemede yer alıyor.
• Yeni 26.a, b, f, g, ğ ve l’de aynı suçtan 24 saat geçmeden 2 ceza verilmemesi yer alıyor.
• İdari para cezaları, tebliğinden itibaren 1 ay içinde ödenecek.
Geçici madde 3
Mevcut Kanunun 33’üncü maddesinin 1’inci fıkrasına göre daha önce tam belge ücretinin yüzde 50’si olup yüzde 15’e düşürülen yenileme ve zayi ücreti, şimdi de 2022 sonuna kadar yüzde 5’e indiriliyor. Unvan değişikliği, adres değişikliği vb. nedenlerle süresi bitmeden yenilenen belgelerden ücret alınmamaya devam edilecek. ■