Uluslararası yaptırımların kalkmasıyla birlikte yüksek bir ekonomik büyüme kaydedecek olan İran'da otobüs başta olmak üzere yol dışı inşaat kamyonları ve uzun yol kamyonlarına olan talepte hızlı bir artış yaşanacağını ortaya koyuyor. Çinli ve Avrupalı firmalar arasında kalite ve fiyatta ciddi bir rekabet yaşanacağını belirten uzmanlar, Türk otomotiv firmalarının üretim gücü ve kapasiteleri göz önüne alındığında İran'ın ticari araç pazarına odaklanacaklarını söylemenin yanlış olmayacağını belirtiyorlar.
Dünyanın önde gelen araştırma ve danışmanlık kuruluşlarından Frost & Sullivan'ın İran'ın ticari araç pazarını mercek altına aldığı araştırması, İran'a yönelik uluslararası yaptırımların kalkmasıyla birlikte ülkede durma noktasına gelen ticari araç pazarının en az 15 yıl boyunca büyüme kaydedeceğini ortaya koyuyor.
Otomobil şirketlerine yatırım yapmaları için İran'ın eşsiz imkanlar sunduğunu kaydeden Frost & Sullivan Türkiye Endüstri Analisti Hikmet Çakmak, İran otomotiv endüstrisinin teknoloji, kalite ve eğitim alanlarında iyileştirmelere büyük ihtiyaç duyduğunu, ülkenin bölgesel lojistik merkezi olma potansiyeline sahip olduğunu, ham petrolden havyara kadar tüm ticaret alanlarında beklenen artışa paralel olarak ticari araç endüstrisinin büyük ivme kazanacağını ifade ediyor.
Yaptırımların uygulandığı yıllarda İran'da ticari araç sektörünün ağır zarar gördüğü belirtiliyor: otobüs satışlarında 2011’deki 6 bin 377 birimden 2014’te 462 birime keskin düşüşler yaşandı. Orta ve ağır büyüklükteki kamyonların satışlarında benzer bir düşüş var. Frost & Sullivan tarafından yapılan araştırma, 2015’te satışların kademeli olarak artması ve yaptırımların 2016’nın başında kaldırılmasıyla pazarın kısa ve orta vadede hızlı adımlarla büyüyeceğini gösteriyor.
Pazarın yüzde 90'ına hakim
İran'da ticari araç pazarının hükümet tarafından kontrol edildiğini ifade eden Frost & Sullivan uzmanları, sektörde yüzde 90’lık pazar payı ile IKCO ve SAIPA gibi yerel firmaların hakimiyetinin olduğunu belirtiyor. Yaptırımlar döneminde Batılı markaların yokluğunda Çinli firmaların daha ucuz kamyonlarla pazara girdiğini söyleyen uzmanlar, söz konusu firmaların pazar paylarını artırmak için indirim teklif ettiklerini, bu durumun pazardaki fiyat dalgalanmasının artmasına ve standardın altında ürün kalitesine yol açtığına dikkat çekiyor.
Avrupalı firmaların pazara yeniden girmek için İranlı meslektaşlarıyla görüşmeler yaptıklarını ifade eden uzmanlar, diğer yandan Çinli firmaların da kaliteyi artırma zorunluluğunu fark ettiklerini ve Avrupalı firmalar karşısında fiyatlandırmada daha rekabetçi olmaları gerektiğini anladıklarını belirterek, fiyatlandırmadaki rekabetin ise her iki tarafta baskıyı artıracağını söylüyor.
Ekonomik gelişme araç pazarını büyütecek
İran'da artan ticaret, altyapı ve toplu taşımadaki gelişmenin ticari araç firmaları için büyüme imkânları sağlayacağını söyleyen uzmanlar, yol dışı inşaat kamyonları ve uzun yol kamyonlarına olan talepte hızlı bir artış yaşanacağını kaydediyor. Uzmanlar, bununla birlikte İran'da yakın zamanda duyurulan altyapı projelerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve diğer ülkelerle olan ticaretin artmasının da beklendiğini söylüyor.
Yaptırımlardan dolayı İran'da en çok otobüs pazarının etkilendiğini dile getiren uzmanlar, belediyelerin kentsel ulaşımı geliştirme zorunluluğu ile bu durumun tersine döneceğini belirtiyor. Uzmanlar, halihazırda var olan yerel ve Avrupalı markaların yanı sıra Ankai, Akia ve SAIC Motor gibi Çinli firmaların İran otobüs pazarına girmeleri ve hızla varlıklarını göstermelerinin beklendiğini ifade ederek, BRT sistemlerinin büyük şehirlerde yaygınlaşması, Şubat 2016’daki Parlamento seçimleri ve hızla yaklaşan 2017’deki başkanlık seçimleriyle bu konunun hükümetin öncelikler listesinde yer aldığını da kaydediyor.
Türkiye için büyük fırsat
İran'ın toplam ticari araç pazarının 2015 itibariyle 160.107 birim olan satışının yüzde 10,4 büyümeyle 2022’de 320 bin 148 birime gelmesinin beklendiğini ifade eden uzmanlar, bu dönemde otobüslerle orta ve ağır ölçüdeki kamyonların sırasıyla yüzde 34,9 ve yüzde 25,4’lık artışlarla en hızlı büyüyen segmentler olacağını belirtiyor.
İran ekonomisinin hızlı bir şekilde büyümesi ve araç endüstrisinin bu büyümede aktif rol oynamasının beklendiğini söyleyen uzmanlar, Çin, Rus ve Japon firmaların pazarda önem kazanması ve Avrupalı firmalarla agresif bir rekabete girmesinin beklendiğini kaydediyor. Uzmanlar, yerel ve yabancı üreticiler arasında sağlıklı bir rekabet olması sayesinde kalite ve fiyatların kontrol altında tutulmasının sağlanacağını, bunun da müşterilerin yararına olacağını belirtiyor.
Türkiye’nin hem ticari araçlar hem yan sanayideki üretim kapasitesi göz önüne alındığında, Türkiye’de üretim yapan şirketlerin İran pazarına odaklanacaklarını ileri sürmenin yanlış olmayacağını ifade eden Analist Çakmak, Türkiye’deki firmaların konumları ve üretim kapasiteleriyle İran'daki fırsatları avantaja dönüştürme arzusunda olduklarını belirtiyor. 2015 yılında Türkiye’de üretilen ticari araçların yüzde 68’inin ihraç edildiğini ifade eden Çakmak, Ortadoğu ülkelerinde yaşanan olumsuz gelişmelerden kaynaklanan ihracat sıkıntısını aşmak açısından İran'ın yeni ve büyük bir pazar olarak yüksek önem taşıdığının altını çiziyor.