Mapar Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Şahin ile Başakşehir Organize Sanayi’de Hıdır Usta Şirket merkezinde buluşarak, Muammer Başkan’la birlikte söyleşimizi gerçekleştirdik. Erkan YILMAZ
“2023 yılı, otobüsçü açısından, bence, kötü değildi, ama benim beklentim daha yüksekti” açıklaması ile değerlendirmelerine başlayan Mapar Otomotiv Başkanı Yönetim Kurulu Yalçın Şahin, 2023 yılında otobüsçüyü ayakta tutan en önemli sebebi şu şekilde açıkladı: “2023’te, şehirlerarasında çok yoğun bir rekabet yaşandı. Belli aylarda çok iyi kazançlar elde edildi ama otobüsçülükten ziyade, iyi olunmasının bir sebebi ‘mal para etti’. Yani sahip oldukları araçların fiyatları arttı. Eskiden otobüs aldığınızda bir, iki yıl kullandığınızda eksi bakiyeye geçiyordunuz. 2023’te alınan her araç değer kazandı. Otobüsçü sıkıştığı anda, malı değerli olduğu için, sattığında borcunu ödeyebildi. Otobüsçüyü ayakta tutan yegâne sebeplerden biri bu oldu. İkinci el aracının iyi para etmesi, yeni aracı alıp daha sonra satmak istediğinde değerinden yükseğe satabilmesi de çok önemli bir etkendi. Yalnız bu, sadece otobüs sektöründe değil, kamyonda, hafif ticaride ve otomobilde de oldu. Son dönemde aracın az üretilmesinden dolayı alıma yönelik talep yüksekti. Bu da araçların fiyatından daha yukarı satışını getirdi. İkinci el işi yapan galerici arkadaşlarımızın çok iştahlı olması ve stoka mal almasıyla, bana göre, otobüs yüzde 10 - yüzde 15 değerinin üstünde satıldı. Otobüsçüyü işten ziyade kendi arabasının değer kazanması ayakta tuttu. Bence otobüsçü, hammaddesi olan otobüsü değer kazandığından dolayı, para kaybetmedi. 2023 yılında beklentilerin çok karşılandığını sanmıyorum. Turizm taşımacıları arasında beklentilerini alanlar da, alamayanlarda var. Tabii ki, 2023 çok daha iyi olabilirdi; kötü değil ama beklediğim düzeyde iyi geçmedi.”
Az araç, yüksek fiyata satış
Sıfır araç fiyatlarının olması gerekenden çok daha yukarıya çıktığına dikkat çeken Mapar Otomotiv Başkanı Yönetim Kurulu Yalçın Şahin, “Araç fiyatları, Avrupa’da yıllık yüzde 8-9 enflasyon olmasına rağmen, istem dışı şekilde çok arttı. Ülkemizdeki otobüslerin fiyatları yıllarca belli bir seviyeydi. Segment bazlı olarak da 180 bin Euro’dan başlayıp 270 bin Euro’lara varan fiyatlar vardı. Ama bir şey oldu, 300 ile 500 bin Euro aralığına geldi. Bu artışı, Avrupa’daki veya Türkiye’deki enflasyon ve maliyet artışı ile açıklamak çok mümkün değil. Ben bu durumu şu şekilde açıklıyorum: Üreticiler az sayıda araç üretip yaşanan talebi ve fiyat artışını görünce çok adetler üretmenin iş olmadığını gördüler. Almanlar, 2000’li yıllarda ‘Büyük balık, küçük balığı yiyecek’ diyordu; bu, büyük üreticiler daha küçük ölçekli araç üreticilerini satın alacak anlamına geliyordu. Bu tez o zamanlarda doğruydu. Büyük markalar ufak markaları satın aldılar. Almanlar 2015’e doğru, bunu daha da geliştirdiler.
Hızlı balık kazanabilir
Mapar Otomotiv Başkanı Yönetim Kurulu Yalçın Şahin: Küçük balık çok hızlıysa, büyük balığı yiyebilir, pirana gibi. Birisi çok büyüdüğü için hantallaştı. Hantallaştığından giderleri fazlalaştı. Küçük üreticiler de çok fazla adetli üretim yaptıkları için iyi paralar kazanıyorlardı. Pandemi öncesine kadar büyük üreticiler; ‘şu kadar araç ürettik, şu kadar satışımız oldu’ açıklamalarını sık yaparlardı. Şimdi ise alt segment üretimlerini kaldırma planlarını yapıyorlar. Çünkü bu süreçte lüks segment araç üreticilerinin az araç üretip kârlı bir düzen içerisinde ilerlediği görüldü. Dünya buna dönüyor artık; büyük şirketler çok büyük olmanın atıllığını aşmak zorundalar. ‘Dünyada kartlar yeniden dağılıyor’ deniliyor ya, evet ticaretin kuralları tamamen değişiyor. Çünkü çok üretim yapıyorum derken, çok istihdam da oluşturuyorsunuz ve kârlılığınız beklenen seviyede değil. O yüzden çok adetler değil, doğru yapılanma ile daha yüksek kârlılık hedefleniyor.
Yeni bir merkez oluşuyor
Öte yandan Çin devasa şekilde geliyor. Büyük markalar Çin ile baş edemediklerini görüyorlar. Onların fiyatlarına büyük üreticilerin gelme şansı yok. Türk pazarına da çok fazla Çinli otomotiv markası girdi. Önümüzdeki süreçte Çin markalarıyla rekabetin boyutu daha da fazla olacak” dedi.
Değişim her yerde, herkese…
“Biz de, bu yaşanan değişime ayak uydurmaya çabalıyoruz” diyen Mapar Otomotiv Başkanı Yönetim Kurulu Yalçın Şahin, “İlk olarak 90 metrekarelik yedek parça satışı ile başladık. Sonra Hıdır Usta’yı kurduk, büyüdük. Bir süre sonra bayi olmak gerekiyordu. Bayi olduk, bu bayilikten sonra gidilecek süreç elektrikli araçlar ve onun da beraberinde hidrojenli araçlara dönüşüm ile birlikte iş süreci daha çok teknisyenlere kalacak, mekanikçiye ihtiyaç olmayacak. Bunun için de sizin de yenilenmeniz gerekiyor. 3-5 senedir bu çalışmayı yürütüyoruz. Biz, mesela, ikinci el araçların yeniden hizmet vermesine yönelik süreci başlattık ve bu konuda artık çok iyi bir yere geldik; yaptığımız araçları yurtdışına da satıyoruz. Özel talepler gelmeye başladı. Eski arabalara yönelik yeni bir vizyon açtık. Önümüzdeki süreçte yine daha farklı adımlar da atabiliriz” dedi.
Otobüsçünün zararı kendine…
2024’ün tüm ülkeye ve sektöre hayırlı, uğurlu olmasını dilediğini belirten Mapar Otomotiv Başkanı Yönetim Kurulu Yalçın Şahin, “İnşallah, iyi bir sene olur. Yerel seçimler geliyor. Son artış ile faiz, yüzde 45’e ulaştı. Bence Mart ayı sonuna kadar da faiz artmayacak. Seçimler sonrasında da faizlerde kademeli düşüşler olabilir. Eğer yeni bir savaş veya herhangi bir salgın riski oluşmazsa, ben turizm ve şehirlerarası tarafın 2023’ten daha iyi olacağını düşünüyorum.
Yalnız, 2024’ün iyi geçebilmesi için de sektörün bunu kabulleniyor olması lazım. Sektör mensuplarının, duayenlerinin ve derneklerin birlik ve beraberlik içinde hareket etmesi gerekiyor. Otobüsçünün kendine verdiği zararı bir başkası vermiyor. Hâlâ rekabet çok yıkıcı. Asgari ücret 550-600 Euro seviyelerine geldi, siz de fiyatlandırmanızı doğru yapmak zorundasınız. Mazotun, aldığınız yedek parçanın fiyatı belli. Kredi faizleri yüzde 60’lara gelmiş durumda. Burada bilet fiyatlarının çok iyi olması lazım. İyi olması lazım derken halkın alım gücünü kontrol ederek orta dengeyi bulmak gerekiyor. Biz bazen fiyatları abartıyoruz ya da rekabeti birbirini bitirme seviyesinde yapıyoruz. Ben ikisinde de değilim. Doğru fiyatlandırma yapmak gerekiyor. Doğru fiyatlandırma doğru maliyet hesaplaması ile olur. Ben otobüsçünün doğru maliyet hesaplamasını yaptığına inanmıyorum” dedi.
1000 adedi rahat geçer
2024 yılında büyük otobüs pazarında yine 1000’li adetlerin üzerine çıkılacağını düşündüğünü belirten Mapar Otomotiv Başkanı Yönetim Kurulu Yalçın Şahin, “Ön alıma yönelik ciddi talepler oluştu. Markaların tamamı Temmuz ayına kadar siparişlerini doldurmuş durumda. 2024’te 1000 adet seviyesi rahat geçilir gibi görüyorum. Benim endişem; faizler bu seviyede devam ederse, otobüsçü, 6’ncı, 7’nci aydan sonra bunu taşıyamaz. Mal geriye gelir de sattığında borcunu karşılayamaz ise esas depremler orada olacak. Belki otomotiv finansman tarafı yazlık ve kışlık yapılanmaya geçecek, vadeleri uzatacak.
2022-2023 yılında mal kendini sattı
Birebir otobüsçüye dokunuyor olsam da, otobüsçü ile çok yakın bir diyalog içinde olsam da açık söylüyorum: Mal kendini sattı. Son 4 yılda hiç kimseye ihtiyaç yoktu. 2020’den sonra, markaların ellerinde ikinci el araçlar kalmadı. Mal o kadar değerliydi ki vadeler ve faiz o kadar düşüktü ki yatırım amaçlı bile araç alanlar oldu. Her alınan değer kazandı.
2023 satış hacmi, 2024 hedefleri
2023 yılında; 113 sıfır otobüs, 350-355 ikinci el otobüs satış hacmine ulaştıklarını belirten Mapar Otomotiv Başkanı Yönetim Kurulu Yalçın Şahin, “2024 yılı hedefimiz ise 150 civarında sıfır otobüs, 450 adet civarında da ikinci el otobüs satmak” dedi.
2024 ve 2025 zor geçecek
Bu sene çok kritik
İkinci el fiyatları yerinde kalmaz, geri dönmeler olur ve stoklar oluşmaya başlarsa çok olumsuz gelişmeler olabilir. Benim en büyük korkum; iflaslar ve iflas ertemeleri. Bunu, daha önce, 1999-2000 yıllarında yaşadık. Yine çok sayıda firmanın battığını görebiliriz. Bu faizlerle kimse ayakta kalamaz. Yüzde 50-60 kredi kullanan biri varsa bu adamdan korkun. Bankaların herkese kredi vermemesinin sebebi bu. Risk çok yüksek. Sektördeki çok borçlu olmayan firmalar eğer doğru fiyatlandırma ile giderlerse yollarına devam edebilirler” dedi.
Borçlanma yüzde 30’u geçmemeli
Yalçın Şahin: 2020 Şubat ayında Taşıma Dünyası’na verdiğim röportajda, ‘yüzde 50 peşinatı olmayan otobüs almasın’ demiştim. Şimdi 2024 yılında bir başka bir yerden geliri olmayan, bir yedek akçesi olmayan kişinin borcunu ödemesi çok zor. Bir arabası borçsuz olması lazım ki, diğer aracın borcunu ödeyebilsin. Borçlanma oranının yüzde 30’u geçmemesi gerekiyor. Eski aracı yüzde 50’sini karşılıyor, yüzde 20 peşinat verebiliyorsa yüzde 30 borçlanarak araç alsın. Bunun vadesini en fazla 24 ay olarak belirlesin. Benim yine öngörüm; doğru fiyatlama ile çalışan ve yolcu seviyesi yıl ortalaması yüzde 70-80 olan bir otobüsçünün bir kazası, belası olmazsa kazanacağı paranın aylık ortalamada 300 bin, yıllık olarak da 3.5 milyon TL’yi geçmeyeceğini düşünüyorum.”
Müşteri size doğru hesaplamayla gelmişse alnından öpeceksin
Yalçın Şahin: Bu süreçte müşteri belki de 7 aracını verip 4 araç almak isteyecek. Bu hesabı yapanlar doğru müşteri. Ben hiçbir zaman müşterimi iflasa götürecek bir ticaret anlayışı içinde olmadım. Müşteri sana doğru hesaplamayla gelmişse alnından öpeceksin. Çünkü o adam size ödeyebileceği parayı söylüyor. 1999-2000’lerde, 2005’lerde, 2010’larda 2 aracı verip 1 aracı alanı, 7 alıp, 4 araç satanı çok gördüm. Doğrusu buydu. ■
2024 ve 2025 zor geçecek
Mapar Otomotiv Başkanı Yönetim Kurulu Yalçın Şahin: Kafası çalışan basiretli bir ticaret adamı malvarlığını satıp bankaya yatırsa hiçbir sorun yaşamadan hayatını sürdürür. Dünyada hiçbir ticarette yüzde 46 kazanma şansınız var mı, yok.
‘Otobüs alacağım’ diyen otobüsçüye, ‘ne kazanmayı düşünüyorsun’ diye soruyorum. Cevap, ‘bu sene iş çok iyi olacak. Ayda 500-600 bin kazanacağım’ şeklinde oluyor. Bu 12 aya yayılıyor mu diye yeni bir soru soruyorum. ‘Hayır 5-6 ay kazansam yeterli’ diyor. Yıl ortalaması ne olur? 400 bin TL. 12 ay 4 milyon 800 bin TL. Peki, 10-15 milyon TL verdiğiniz parayı bankaya koysanız, zaten bu paranın üstünde kazanç elde ediyorsunuz. Niye kazayla, belayla uğraşıyorsunuz?
Hiçbir ticaretin şu anda bankanın verdiği faizi çıkartma şansı yok. Var olan markaların bu ortamda çekilip gitmesi çok mümkün değil, ama yeni ticarete girecek olanlar için 2026’ya kadar faizin kazandırdığı parayı ticaretin kazandırabilme şansı da yok. Yeni yatırımcı bu ortamda bu işe girerse hayatının hatasını yapar, para kaybeder.
İkinci el çok hareketli olur
Yalçın Şahin: Faizin bu kadar yüksek olduğu bir ortamda piyasa kendi kimliğine dönüyor. Senet ve çekle ticaret yapılıyor. Ufak arabayı vereyim, büyük arabayı alayım denilir. İkinci elde al/ver ile çok fazla değişim olur.
Mapar Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Şahin ile Başakşehir Organize Sanayi’de Hıdır Usta Şirket merkezinde buluşarak, Muammer Başkan’la birlikte söyleşimizi gerçekleştirdik. Erkan YILMAZ