RÖPORTAJ: ERKAN YILMAZ
2020 nasıl geçti? 2021 beklentileriniz neler?
System Transport Yön. Kur. Başkanı Taşkın Arık:
2020’ye 2019’un tadıyla girdik. Bu tat damağımızda güzel de bir yer etmişti. Mart ayında başlayan pandemiyle içimizde kaldı. Yıl içinde ha bugün, ha yarın işlerimiz düzelecek diye bekledik. Tabii, bu beklentimiz de gerçekleşmedi. Aynı beklenti şehirlerarası tarafta da oluştu. Haziran ayından sonra çok güzel geçecek düşüncesiyle yatırım yapanlar oldu.
Doğa olayları
Pandeminin yanı sıra, beni 2020’de doğa olayları çok fazla etkiledi. Ülkenin her yerinde kuraklık ile ilgili sorun gündemde. Bu beni de korkutan bir süreç. Bir de 2020 yılında devletin bize sahip çıkması yönünde beklenti çok tavan yaptı. Bu zamana kadar pandemi gibi bir durumla karşılaşmadığımız için nasıl bir reaksiyon göstereceğimizi de bilemedik.
‘yüzde 30 borçlanma ile hareket edin’
Pandemi ticaretimizi nasıl yapmamız gerektiğini de gösterdi. Ekonomistler ‘yüzde 30 borçlanma ile hareket edin’ derdi. Ben de bütün yatırımımı bunun üzerine kurgulamıştım. Hatta 2019’un vermiş olduğu olumlu hava ile yüzde 45-50’lere kadar da çıktım. Durum böyle olunca hızlı bir reaksiyon göstererek yüzde 20’ler civarına, hatta yüzde 10’lara bile indirdim. Ben bugün bu yüzde 10 borçlanmanın bile büyük olduğunu düşünüyorum. Çünkü hem ülkenin jeopolitik durumu, hem ekonomi, hem de doğa olaylarının olumsuz seyrettiği bir süreçte fazla borçluluk doğru değil. Sonuçta suyun olmadığı yere turist gelip ne yapacak? Bundan sonra ticari hayat Covid-19 sonrası olarak değişecektir diye düşünüyorum. Artık uzun vadeli çalışmalar, borçlanmalar, hafi ticari araç grubunda 24 ay, büyük otobüs tarafında 36 ay borçlanmalar yaşanıyordu. Büyük otobüste en fazla vadenin 18-24 ay arası yapılması ve yüzde 60 civarında peşinatla araç alınması gerektiğini düşünüyorum. Bundan sonraki süreçte herkes kayıplarını yerine koyma çabası içine girecektir. Hizmet alımlarının daralacağını düşünüyorum. Bizim de büyük yatırımlar yaparak para kazanabileceğimizi düşünmüyorum. 2020 yılında saçma sapan şekilde para satıldı, bu paralarla araçlar alındı. Çok ciddi ekonomik hasarlar alındı. Bir sonraki dönemde bunun sonuçlarını göreceğiz.
Pandeminin bize öğretileri var
Birçok hocadan ders alarak öğrenemeyeceğiz şeyleri bu dönemde öğrendik. Bu öğretiler çerçevesinde iş süreçlerimi ve yatırımlarımı planladım. Bu saatten sonra da oğluma ve kızıma, ‘paran varsa alacaksın, yatırım yapmak istiyorsan riski dağıtacaksın’ şeklinde öğüt vereceğim. 2020 yılı yıllarca konuşulacak dersler bıraktı bizlere.
Turizm 3 yıl önceden satın alınır
Turizmde hareketlilik, 3 yıl önceden satın alınır. 2021 yılı için de 2018 yılında yapıldı bunlar. Bunların hepsi şu an iptal oldu. 2021’de anlık gelişmeler yaşayacağız. Güçlü olanın ayakta kalacağı bir yıl olacak. Aşıların yapılması, mutasyon süreçleri ile arada derede bir yıl olacak. 2020 yılında 14 milyon turist geldi. 2021’de ise iyi çalışma yapılırsa bu sayı 30 milyon civarı olabilir. Büyük organizasyonların ülkemize gelmesi için politikalar üretmemiz gerekiyor. Ama her şeyden önemlisi sağlık ve doğa. Doğa olayları her şeyin önüne geçmeye başladı. Bunun önlemini bir an önce almamız gerekiyor. Bugün alınmayan önlemlerin acısını çekeceğiz. 2022-2023 planlamalarınızı bunun üstüne kurmalıyız. ■