Röportaj: Erkan YILMAZ
İzmir Otobüs ve Terminal AŞ (İZOTAŞ) tarafından 25 yıldır işletilen ve Aralık ayı itibariyle İzmir Büyükşehir Belediyesinin mülkiyetine geçecek olan İzmir Otogarı, son yıllarda çıkış ücretinin yüksekliği ile gündemdeydi. İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Tunç Soyer’in Aralık ayı içinde İzmir Otogarını yıkacaklarına yönelik yaptığı açıklama da çok konuşuldu. Taşıma Dünyası olarak hem otogarın yıkımı hem çıkış ücretlerinin yüksekliği hem de sezona yönelik görüşlerini almak üzere İzmir Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Acun’u aradık ve bir söyleşi gerçekleştirdik.
Kemalpaşa doğru yer değil
Hakan Acun, İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Tunç Soyer’in otogarla ilgili projelerinin hayata geçirilmesinin zor olduğunu vurguladı: “Sayın Başkan, yeni otogarı Kemalpaşa’ya inşa edeceklerini söylüyor. Aydın, İstanbul ve Ankara tarafından gelen araçların şehiriçi trafiğine girmeden Kemalpaşa’da yapılacak otogara ulaşımının sağlanacağı ifade ediliyor. Çok güzel, fakat bu otogar hizmete girdiğinden beri Ege Üniversitesinden mevcut otogara kadar 2-3 km’lik bir metro hattı bile yapılamadı. İzmir’de birçok firma şehiriçi servislerini kaldırdı. Kemalpaşa’da yapılacak otogara yolcular nasıl ulaşacak veya otogara gelen yolcuların şehiriçine dağıtımları nasıl olacak? Kemalpaşa yeni otogar için doğru yer değil.”
Yeni otogar mevcut yerine yapılsın
Hakan Acun, yeni otogarın mevcut yerinde inşa edilmesinin daha doğru olacağını, hatta mevcut otogarın biraz iyileştirme ile sağlıklı hizmet verebileceğini belirtti: “Ege Üniversitesinden otogara bir metro hattı uzatılsa çok daha iyi olacak. Otogarda yapılacak 7-8 milyon TL’lik tadilat ile dönüş yolları iyileştirilirse çok daha iyi sonuçlar elde edilebilir. Otoyol bağlantıları çok geç de olsa sağlandı. Mevcut otogarın altında 3 kat var. Daha önce metro getirilmesine yönelik plan yapılmış ama hayata geçmemiş. Daha önce aldığımız duyumlara göre otogarın işletmesini yapan İZOTAŞ’a belediye tarafından ‘yürüyen merdivenler, giriş-çıkış güvenlik kapısı ve birtakım iyileştirmeler yapılırsa biz sizinle devam edelim’ teklifi yapılmış. İZOTAŞ yönetimi kabul etmemiş. Biz belediyenin otogarda tadilat yapacağını düşünüyorduk. Ama yıkılacağına yönelik açıklama yapıldı. Otogar yıkıldığında ara transfer merkezinin hizmet vereceği söyleniyor ama o projeyle ilgili de bir bilgimiz yok.”
Belediye ile sektör çok kopuk
Başkan Tunç Soyer’in sektöre çok ilgi göstermediğini, hiç ziyaret etmediğini ve görüş alışverişinde bulunmadığını belirten Hakan Acun, “Şimdiye kadar sektörle hiç bir araya gelinmedi. Kemalpaşa’daki yeri bile tam olarak bilmiyoruz. Belediye yönetimi biliyordur, ama biz bilmiyoruz. ‘Şurasını düşünüyoruz, siz ne söylersiniz’ diyen de olmadı. Kemalpaşa’ya ulaşım nasıl olacak? Altyapı yok. Büyük İstanbul Otogarı ve AŞTİ’nin metro bağlantıları var. Bugüne kadar halkımız metro ile otogara gelebilmiş değil” dedi.
Rekor çıkış ücreti İzmir’de
İzmir Otogarının, çıkış ücreti ile otobüsçüler için Türkiye’nin en yüksek çıkış ücretine sahip otogar olma ünvanını da taşıdığını belirten Hakan Acun, “Şu anda çıkış ücreti 500 TL. Ayrıca park ücreti de var. Belediyenin sektörle olan kopukluğu aynı şekilde İZOTAŞ yönetimi için de geçerli. Şirket yönetiminin bir kez bile otogarda esnafı gezdiğini görmüş değiliz. Sektör mensuplarının yönetime dertlerini anlatabilmesi için bir araya gelebilmesi gerekiyor ama olmuyor. İzmir Otogarı’nın belediyeye devri ile çıkış ücretinin çok daha makul seviyelere geleceğini umuyoruz. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Büyük İstanbul Otogarını devraldığında esnafla bir araya geldi ve bir uzlaşmayla iki taraf için de olumlu sonuçlar elde edildi. İzmir Otogarında da bunun olmasını bekliyoruz” dedi.
25 yıldır hizmette ama tapusu ve ruhsatı yok
İzmir Otogarı ile çok çarpıcı bir açıklamada daha bulunan Hakan Acun şunları söyledi: “25 yıldır faaliyette olan bu otogarın bir tapusu veya ruhsatı yok. Çalıştırma ruhsatı bile alamadık. 25 yıldır kaçak gibiyiz. Otogar hizmete girmeden yazıhaneler 350-400 bin dolara alındı. Yazıhaneler de kullanışlı değil, çok küçük. İstanbul Otogarı’ndaki yazıhaneler ile İzmir Otogarı’ndaki yazıhaneleri büyüklük olarak bir tutmak mümkün değil.”
Bu sektörün bir sahibi yok
Şehirlerarası yolcu taşımacılığının, merkezi yönetim, belediye ve meslek örgütleri tarafından da hep göz ardı edildiğini belirten Hakan Acun, “Bu sektörün gerçekten hiç sahibi yok. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına bağlıyız. Tüm taşıma modları içinde en ilgisiz davranılan sektör biziz. Bakanlığın bizim sorunlarımıza yönelik olumlu yaklaşımı hiç yok. Aynı durumu belediye tarafında ve meslek örgütlerinde de yaşıyoruz. TŞOF yönetiminin de, bir kez bile ‘benim esnafım, benim şoförüm’ dediğini görmedik. En son akaryakıta gelen zamlardan sonra TŞOF’un sosyal medya hesabına mesaj attım, ‘Sahipsiz Sektörün, Sessiz Başkanı’ diye yazdım. Sektör de yaşadığı yoğun rekabet nedeniyle kendi içinde kopuk. Ayakta kalabilen kahraman. Ama gidişat bu şekilde devam ederse çok sayıda firma yıkılır. İşin gerçeği TOFED’den de bir destek görmedik. Yönetiminde de yer alıyorum. Sayın Ayhan Kara’nın başkanlığını yaptığı OİSD’nin de kuruluşunda görev aldım ama oradan da bir destek alamadık” dedi.
Uyum zorunluluğu sektörü zorluyor
Filolarında 12’si özmal 28 adet otobüs bulunduğunu açıklayan Hakan Acun, “Biz yazın normal seferlerimizi yapıyoruz, kışın doğal olarak sefer sayımızı talebe göre azaltıyoruz. 3 araba kaldıracağıma 1 araba kaldırıyorum. Bizim sistemlerimiz gidiş-dönüş açık. İnsanlar bir iki ay sonrasında dönüş biletini alabiliyor. Bir ay sonrasına bugünün şartları ile bilet alınıyor ama bir anda bakıyorsunuz, maliyetleriniz çok artmış, siz mağdur oluyorsunuz. Oysa havayolunda bilet fiyatları değişken ve fiyatlar istenildiği gibi düzenlenirken şehirlerarası otobüs firmaları, maliyetin günlük değiştiği ülkemizde, 4 ay boyunca aynı fiyata uymaya zorlanıyor. Uymadığınız takdirde çok yüksek cezalar alınıyor. Bunun değişmesi şart. Çünkü seçimler sonrasında dahi, sadece akaryakıt fiyatları yüzde 70’ün üstünde arttı ve artmaya devam ediyor. Bu gibi süreçlerde 4 aylık süreye uyumun askıya alınması gerekiyor. O olmuyorsa sürenin 4 aydan 2 aya düşürülmesi bile katkı sağlar” dedi.
2+1 otobüste bilet fiyatı 1200 TL olmalı
Şu anda İzmir-İstanbul bilet fiyatının 550-600 TL olduğunu açıklayan Hakan Acun, “Seçim öncesinde, sezon başlamamıştı ve bilet fiyatı 400 TL idi. Akaryakıt 19 lira seviyesindeydi. Bugün akaryakıt 35 lira. Bizim bilet fiyatımız 550-600 lira. Bilet fiyatı yüzde 50 civarında artmış, ama sadece akaryakıt yüzde 70’in üzerine çıktı. Akaryakıtın yanı sıra, araç bakım ve sigorta ve personel maliyeti çok ağır. Bir aracın 4 ayrı sigortasının olması da önemli bir sorun. 2+1 araçlar ile yolcuya rahatlık sunuyoruz ama biz rahat değiliz. Yaz döneminde gidiş-dönüş 18 koltuk kaybımız var. 2+1 için ayrı bilet fiyatı da oluşturamıyorsun. Bugünkü şartlarda benim bilet fiyatım 1200 TL olmalı ki, 2+1 araçla para kazanabileyim. Yolcular da eskisi gibi değil. Eskiden feribotlu servis istenir, ‘karadan gidilmesin’ denilirdi, şimdi ise, ‘aracınız 2+1 mi, otobandan olursa giderim’ deniliyor. Yolcu, Bursa Otogarına bile girmemize tahammül edemiyor. Yolcuyu da çok şımarttık” dedi.
Yazlık firmalara Bakanlık önlem almalı
Yaz sezonunda kurulan firmaların da sektörde yoğun bir rekabet oluşturduğuna ve Bakanlığın bu duruma bir önlem alması gerektiğine dikkat çeken Hakan Acun, “İzmir-İstanbul arasına, 250 TL’ye bilet kesiyorlar. Bizim bununla rekabet etme şansımız yok. 3-4 ay çalışıyorlar. Kışın yoklar. Belgeleri var bu firmaların, ama onların yazın çalışıp, kışın çekilmesinin önüne geçilmesi gerekiyor” dedi.
Yenileme ihtiyacı var ama araç fiyatları uçtu
Bu yıl otobüs yatırımı yapmadığını da belirten Hakan Acun, “Doğrusu otobüs yatırımına yönelik hiçbir plan yapmadık. Önümüz karanlık. Bu zorlu süreçte borçlu olmamak bizim için önemli bir avantaj. Krediler kapalı. Geçen yıl Eylül ayında 4 araç alımına yönelik pazarlık yaptık ama kredi çıkmadı. Hiç kimseye kredi çıkmıyor. Benim en yaşlı otobüsüm 2007, en yeni arabam da 2023 model. Yenilemeye ihtiyaç var ama araç fiyatları uçtu. İkinci bir iş alanımız da yok ki, oradan kazandığımız parayı bu alana yatıralım. Doğuştan otobüsçüyüz biz, muavinlikten geldik” dedi. ■
Güveneceğimiz kaptanlar kalmadı
Personel maliyetinin yükseldiğini, ancak asıl büyük sorunun iyi kaptan bulabilmek olduğunu söyleyen Hakan Acun, “Kaptan yetişmiyor. Muavin sistemini kaldırdığımız anda bitti aslında. Araç içi personel de bulmakta zorlanıyoruz. İşi teslim edebileceğimiz güvenecek kaptanlar kalmadı” dedi.
43 yıllık serüven
İzmir Turizm’in 23 yıldır hizmet verdiğini belirten Hakan Acun, “Firmamız, Ödemiş ve çevresindeki katılımcı otobüslerin yer almasıyla İzmir Seyahat Kooperatifi olarak, 1980 yılında kuruldu. Tabii, zamana ayak uydurulamadı ve 2000 yılında üye sayısı düşüp, katılımcı da kalmayınca kooperatif feshedildi. 2000 yılında babam rahmetli Ali Acun ile birlikte İzmir Turizm kurduk ve aile şirketi olarak devam ettik. Kız kardeşim ve ben şirketin ortağıyım” dedi.
Ödemiş Çayırlı At Yarışları'na sponsor
İzmir Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Acun şehirlerarası yolcu taşımacılığı sektörünün sanatsal ve kültürel faaliyetlere destek vermesi gerektiğini vurguluyor. Altun, bu çerçevede, 100 yıla yakın süredir Ödemiş Çayırlı’da, Ekim ayında geleneksel olarak düzenlenen at yarışlarına sponsorluk desteği veriyor. Tire Rahvan Atçılar Derneği Başkanı Necati Öter, yarışmalara destek olduğu için İzmir Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Acun’a bir plaket sundu.