Yürürlükteki Karayolu Taşıma Yönetmeliğinde yer alan servis taşımalarının ayrıca düzenlenmesi cümlesi Taslakta da korunuyor. Bu durum, en azından servis taşımalarının Yönetmelikle düzenlenmediği anlamına geliyor. Bundan hareketle Taslağın kapsamına bir göz atalım. Tabii, önce taşıma türleri…
Coğrafi ayrım
Taşımalar, önce uluslararası (yurtdışı) ve ulusal (yurtiçi) olarak ayrılabilir. Bu, hem yolcu hem de eşya için gerekli. Belge türlerine bakıldığında da bu ayrım görülüyor. Yalnız Taslakta eşya taşımacılığında artık bu ayrımın öneminin, belgeler açısından, azaldığını görüyoruz.
Yurtiçi taşımaların da iliçi ve illerarası şekilde ayrımı yine yolcu taşımacılığında gerekli. Eşyada ise bu, zorunlu değil ve Taslakta bu ihtiyaç ortadan kalkıyor. Bu arada illerarası tanımı bulunmamakla birlikte Kanunda mevcut şehirlerarası tanımı, aslında illerarasının tanımıdır. Yolcu taşımacılığında illerarası taşımalar B ve D belgelerine verilmiş. Bu arada belirtelim ki, bunların taşımalarında 100 km.den kısa olmamak gibi bir kısıtlama yok.
Yolcuda iliçi önemli
İliçi bölgeyi de yine ikiye ayırmak mümkün: Belediye yetki alanları ve belediye yetki alanı dışında kalan alanlar. Belirtelim ki, büyükşehir belediyeleri ilin tamamında olduğundan iliçi alanın ayrıca ele alınması sadece büyükşehir olmayan illerde. Büyükşehirlerde ve büyükşehir olmayan illerde yolcu taşımaları belediye yetki alanındayken, büyükşehir olmayan illerde belediye alanı dışında kalan alanlar UDH Bakanlığı yetkisinde. Bakanlık buralardaki taşımaları da Y yetki belgesine bağlayarak sorunu çözmüş. Peki, illerarasında B ve D belgeleri, iliçinde de Y belgeleri tüm ihtiyaçları karşılıyor mu?
Taşımaya göre ayrımlar
Bu denilince akla önce tarifeli ve tarifesiz taşımalar geliyor. Peki, ihtiyaçlar bununla sınırlı mı? İstanbul Büyükşehir Belediyesi yetkilendirmelerine bakarsak, bunun ötesinde servis taşımaları, dolmuş taşımaları gibi haller var. Keza servisler de personel ve öğrenci diye ayrılıyor. Hatta grup/tarifesiz taşımalar da turizm taşımaları ve sosyal etkinlik taşımaları gibi ayrılabiliyor. Bundan hareketle, belediye alanı bölgeleri dışındaki taşıma ihtiyaçlarından söz edersek, buralarda da servis taşıması ihtiyacının az da olsa bulunduğunu görürüz. Bu kapsamda illerarası ve belediye alanı dışındaki iliçi öğrenci ve personel servislerinden söz edebiliriz. Bunlar için ayrı bir düzenleme gerekir mi? Kanaatimce en azından belgelendirme bakımından hayır. İllerarası öğrenci ve personel taşımalarının B ve/veya D belgeleriyle, iliçi öğrenci ve personel taşımalarının ise Y belgeleriyle yapılacağını söylemek yeter. Tabii ki gerekli ise bunun detayları belirlenebilir.
Öğrenci Servis Yönetmeliği
Bakanlıkça hazırlanmış böyle bir Yönetmelik var. Bunun belediye alanı içi veya dışı olduğu belli ya da önemli değil. Bundan hareketle iki sonuca ulaşılabilmeli. Yukarıda belirtilen B, D veya Y ile yapılacak öğrenci servis taşımalarının usul yönünden buna uygun olacağının belirtilmesi ilki. Böylece bu servis taşımaları halledilmiş olur. İkincisi ise Bakanlıkça hazırlanıp belediye alanında da geçerli olan bu Yönetmeliğe ilişkin yetki.
Bakanlık yetkisi ne?
Bakanlığın böyle bir yetkisi varsa, bunu personel servislerinde ve tarifeli/tarifesiz tüm belediye alanı taşımalarında da kullanabilmesi gerekir. Şu anda, devletin kendi personelini taşımasına ilişkin bazı esaslar dışında öğrenci hariç, bu taşımalar hiç düzenlenmiyor. Öyle ki belediye alanındaki taşımalarda şoförlerde mesleki yeterlilik aranması dahil, bu konuda tam bir başıboşluktan söz edilebilir. Bakanlık, belediye alanında ihtiyaç duyulan düzenlemeleri yaparsa kendi yetki alanında da öğrenci servislerinde olduğu gibi faydalı olur. “Personel servisleri illerarası ve iliçinde B, D ve Y belgeleriyle aynı esaslarla yapılır” denip geçilebilir.
Y belgeleri
Karayolu Taşıma Kanununda iliçi ve 100 km.ye kadar illerarası (şehirlerarası) taşımaların düzenlenmesi yetkisinin valiliklere bırakılması yetkisi Bakanlığa verilmiş. Başlangıçta yolcu taşımalarında kullanılan bu yetki devri daha sonra kaldırıldı. Şimdi tekrar eskiye dönülüyor. Bunu Taslağın 7’nci maddesinde görüyoruz. Bence bu, iyi bir düşünce. Sadece bunun temel hükümler bölümünde yer alması uygun değil. Konusu itibariyle yetki devri maddesinde, vazgeçilebileceği de düşünülerek geçici maddelerde olabilir. Belge verilmesiyle ilgili olması yönüyle de belgelerin verilmesi bölümünde yer alması da en uygunu.
Yönetmeliğin ilk şeklinde, bu yetki devri kapsam kısmında yer almıştı. Bu yetki devrinin yapılabileceğinin Kanunun kapsam kısmında yer alması devrin burada yapılmasının uygun olacağı anlamına gelmez.
Önemli bir husus
İlk yetki devrinde bir de başka hata yapıldı. Bu da yetki devrinin iliçini ve 100 km.ye kadar şehirlerarasını kapsayacak şekilde yapılmasıydı. Öyle ki bunun sonucunda Bakanlık 100 km.ye kadar olan illerarası taşımalardaki yetkisini kaybetti. Doğru olan ise Bakanlığın bu yetkiyi kaybetmeden bu alandaki taşımaların da valilik belgeli taşıtlarla da yapılması olmalıydı. Bu kez, bu taşımaları düzenleme yetkisi değil, taşıma yetkisi belirlenen Y belgelerinin verilmesi yetkisi olduğundan böyle bir problem oluşmuyor. Bu da yerinde.
Yük taşımacılığı da düşünülmeli
Bazıları ilk yetki devrinden kalma bilgiyle bunun yolcu taşımacılığıyla sınırlı olduğunu düşünebilir. Gerçekte, iliçi ve 100 km.ye kadar illerarası yük taşımaları da yetki kapsamında. Ben, bu yetkinin de kullanılmasından yanayım. En azından büyükşehir alanlarında bu yetkinin UKOME eliyle belediyelerce kullanılması faydalı olacaktır. Uluslararası taşıma ile belediye alanındaki taşımanın otoritesi farklı olmalıdır diye düşünüyorum. Bu arada, Kanundaki yetki devrinin valilikler yanında belediyelere de kullandırılabileceğine dikkat çekmek isterim. Konu bu düşüncelerle bir kez daha ele alınsa iyi olur.
İyi bir Yönetmelik için iyi niyetle önerilebilecek pek çok yapıcı iyileştirmeden söz edebilirim. Tabii, bu bir zaman meselesi. ■