Karayolu Taşıma Yönetmeliğinin değiştirilmesine/iyileştirilmesine yönelik taleplerin önemli bir kısmı taşıtlarla ilgilidir. Hatta bazen şikayetçi olunan konuların taşıtlarla ilgili olmasına rağmen bu fark edilmeyerek dolaylı çözüm arayışlarına gidilmektedir. İşte, Yönetmelikteki önemli taşıt düzenlemeleri ve bunlara ilişkin tartışmalar…
Mali Yeterlilik (Madde 13)
Yetki belgesi alım veya yenilenmesinde istenen özmal taşıtların asgari koltuk-ton kapasitesi çok tartışılır. Daha kolay taşımacı olabilmek için bunların düşürülmesini isteyen az sayıdaki kişi yanında arttırılması istekleri fazladır. Artırma istekleri mevcut değerlerin mali yeterliliği sağlayamadığı iddiasından çok bunu sağlayamayacak kişilerin taşımacı olamaması veya mevcutlardan sağlayamayanların elenmesi yoluyla daha az taşımacı, daha az rekabet ve daha kolay kazanç arzusu iledir. Bunlar, Kanun ve Yönetmelikteki serbest piyasa esasına aykırıdır. Mali yeterliliği sağlayan herkes taşımacı olabilmelidir.
Sözleşmeli taşıt miktarı (Madde 25)
Bir özmal taşıt karşılığı kaç sözleşmeli taşıt çalıştırılabileceği çokça tartışılmaktadır. Özmalı az olanların fazla sözleşmeli çalıştıramayarak büyümeleri ve rekabetleri engellenmek istenmektedir. Keza pazardaki toplam taşıt sayısını sınırlama arzusu da vardır. Bunlar mevzuattaki serbest piyasa anlayışına uymaz. Bu nedenle çok fazla kısıtlayıcı olunmamalıdır. Özellikleri gereği serbest piyasaya açılamayan taşımalarda (uluslararası ve iliçi yolcu taşımaları ile ticari olmayan taşımalar gibi) tümünün özmal olması kısıtları geçici olmak üzere, yerindedir.
Taşıt kullanımı (Madde 26 ve 30)
Taşıtların tek belgeye kaydı ve sadece kaydedildikleri belgede kullanılmaları kısıtlayıcıdır. Ancak bir taşıtın sadece bir taşımacıda çalışması yerindedir. Aynı taşımacıda olmak kaydıyla farklı belgeli taşımalarda kullanıma imkan verilmelidir. Bunun için yanlış yollara sapılmadan bu maddelerde iyileştirme yapılmalıdır.
Hat sayıları (Madde 56)
Belirli sayıdaki hat için kaç özmal taşıt gerekeceği veya belirli sayıdaki özmalla kaç hat açılabileceği çokça tartışılmaktadır. Daha fazla hat için daha fazla taşıt gerektiği kabul edilebilir, ancak yeterli değildir. Hattın yanında daha çok sefer için de daha çok taşıt gerekir. Bir de uzun hatlardaki seferler için kısa hatlara göre daha fazla taşıt gerekir. Hepsini hesaba katarak hesaplamak hayli zordur. Bu nedenle fazla kısıtlayıcı olunmamalıdır. Bir özmal taşıt veya 3 toplam (özmal artı sözleşmeli) taşıt için bir hat gibi basit bir ilke bile yeterlidir.
Belge türleri (Madde 6)
Ne fayda sağlayacağı bilinmeden fazlaca tartışılmaktadır. Çoğu zaman istenen, birleştirilerek belge sayısının azaltılmasıdır. Niyesi de pek açıklanamamaktadır. Kağıt tasarrufu gibi gerekçeler gülünçtür. Şartları ağırlaştırmadan aynı belgeyle farklı türde taşımaların yapılması isteği pek yoktur. Bir arzu, birleştirilen belgelere daha fazla asgari özmal getirerek rekabeti azaltmaktır -ki doğru olamaz. Diğeri de taşıtların farklı taşımalarda kullanımını sağlayarak verimlilik eldesidir. Bu, doğru olsa bile, bunun için belge birleştirme çözümü yerine taşıt kullanım kısıtlarına yönelmek daha akıllıcadır.
Taşıt özellikleri (Madde 24)
Hangi belgede hangi özellikteki taşıtların kaydedilebileceği yer almakta. Bunlardan birisi, tarifeli taşımalarda en az 25 koltuklu otobüs şartı olup bu rakamın nereden çıktığı bilinmemektedir. Yolcusu yoğun hatlarda 25-30 koltuklu otobüslerin mümkün olan kullanımlarına hemen hiç rastlanmamaktadır. Bu da piyasa ve ekonominin gereği olup bu sınırlama gereksizdir. Yönetmelik taslağında bu rakam kısmen 20’ye düşürülüyor. Bu da tartışmalı olup sadece minibüs türünden otobüslerin kullanımının sınırlandırılmasıyla yetinilebilir. Belki, küçük özmal ile büyük taşıtların sözleşmeli çalıştırılması yolunun kapatılması gerekebilir.
Önemli bir husus da yeterlilikle ilgilidir. Bir işte aranan ortaokul mezuniyeti şartı gereği diplomalı lise mezunundan ortaokul diploması istenmesi ne kadar gereksizse otobüs çalıştırma yeterliliğine sahip kişilerden ayrıca otomobil çalıştırma için otomobil yeterliliği istenmesi yanlıştır. Tarifesiz taşıma yapan otobüsçüler belgelerine kısıtlamalarla olsa da otomobil kayıt ettirebilmelidirler.
Taşıtlar taşımanın en önemli unsurlarından olup, çok fazla tartışılmayı hak etmektedirler. Ancak doğru olmayan yönelişlere sapılmadan bu tartışma yapılmalıdır. Önemli olan taşıtların güvenli ve verimli kullanılmasıdır. ■