01.01.2013, 18:51

Asiye nasıl kurtulur?

Dr. Zeki Dönmez

Dr. Zeki Dönmez

 Eğri yolda düz gidilmez; hatalar iyi niyetli de olsa olumsuz sonuç doğurur. Bakanlık, bunu görmeli, kabul etmeli ve tarifeli otobüsçülük ile bireysel otobüsçülüğe bakışını mutlaka gözden geçirmelidir.

Bir işin, en azından bazı yönleriyle daha iyi yapılması şüphesiz ki yapana bir fayda sağlar. Tabii, bu iyileştirmenin bazı maliyetler, yükler ve olumsuzluklar da getirmesi söz konusu olacaktır. Bu durumda fayda-maliyet analizi önem taşır. Bu analiz iyi sonuç verdiğinde iyileştirme doğrudur. 

Bir işin iyi yapılması, iş sahibinin kendi kararı olabileceği gibi birilerinin tavsiye veya zorlamasıyla da olabilir. Fayda-maliyet analizi iyi sonuç verdiğinde tavsiye veya zorlamanın da iyi olduğu ortaya çıkar. 

Karayolu Taşıma Yönetmeliği taşımaları daha iyi hale getirmek için pek çok esas getirdi. Tabii, bunlar yapılırken taşımacının menfaati yanında taşınan veya taşıtanın çıkarları da korundu, dengelendi. Zaten taşınan, taşıtan özellikle de yolcu için önemli olan zorunlu iyileştirmelerin taşımacı menfaatine aykırı diye yapılmaması düşünülemezdi. Ancak yine de sonuçları iyi değerlendirilmeliydi. 

Yolcu taşımacılığı sıkıştırıldı…

Ben Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde yapılanları, yerine ve türüne göre bazen savunup bazen de eleştiriyorum. Hatta taşımacıların bazı taleplerine de karşı çıkıyorum, ama taşımacıların haklı oldukları durumlar da tabii ki çok, özellikle de tarifeli yolcu taşımacılığında… Tarifeli yolcu taşımacılığı öylesine disipline edilip sıkıştırıldı ki, anlatımı epey zor. Tabii, onun iyiliği için yapıldı bunlar. Peki, sonuç? Pek çok taşımacı işten çekildi, üstelik iyileştirilmeye çalışılan taşımalarda toplam taşıma miktarı da artmıyor. Yani sonuç iyi olmadı. Bırakınız otobüsçünün zarar görmesini, yolcular da kaybetti. Otobüs taşımacılığındaki zorluklar, olumsuzluklar nedeniyle seyahatten vazgeçen, seyahatini azaltan, özel otomobilini kullanan insanlar olduğunu öğreniyorum. Yeterli parası olmadığı halde diğer yerlerden kısıp uçağa binenler de olmuştur. Yani toplam fayda, bana göre negatif. 

Özmal zorlaması

Otobüs taşımacılığında önemli bir düzenleme alanı da otobüslerin mülkiyetinde oldu. Taşımacılar pek çok kural ile daha fazla özmal otobüse zorlandı. Bunun bir adımı asgari özmal kapasitenin Avrupa’ya göre yüksekliğiydi, ama pek de önemli değil. 
İkinci olarak; başlangıçta 1 özmala karşılık 5 olan sözleşmeli otobüs çalıştırma imkanı 2’ye düşürüldü. Böylece başlangıçta toplamda 1/6’ya kadar düşebilen özmal miktarı en az 1/3 düzeyine yükseldi. Diğer bir deyişle öncelerde 5/6 kadar olabilen sözleşmeli otobüs miktarı 2/3 düzeyine kadar azaldı. Bunun nedeni pek net değil, en azından tartışmalı. Çoğu zaman taşımacıların özmal otobüslerini iyi hat ve dolu seferlere gönderdiği, sözleşmeli otobüsleriyse açtıkları çok sayıda hat ve seferde düşük doluluklarla kullandığı ifade edildi. Peki, sonuç ne oldu? Azalan sözleşmeli otobüsler dolu hat ve seferlere mi kavuştu? Tam tersine artan özmallar iyi hat ve seferleri daha fazla kapattı, sözleşmeli otobüslerin iyi hat ve sefer şansı daha da azaldı. 

Bireysel otobüsçü kazandı mı?

Düzenlemelere ilişkin değerlendirmelerde ifade edilen, “bireysel otobüslerin firmalarca kötüye kullanılmasını önlemek” için özmalı arttırmak doğru olsaydı, sözleşmeli oranını değiştirir özmalı daha da arttırabilirdik. Örneğin, şimdikinin tersine olarak 2 özmala 1 sözleşmeli (uluslararası taşımalarda bu zaten var) hatta 5 özmala 1 sözleşmeli derdik. Acaba böyle yapsaydık, sözleşmeli otobüsçülerin şartları daha iyi olur muydu? Bana göre bu durumda kalacak az sayıdaki bireysel otobüsçüye artık sadece en kötü hat ve seferler verilirdi. 

Ek özmal zorlamaları

Otobüsçülerin daha fazla özmalı olması için özmal-sözleşmeli oranı dışında da ayrıca hatlara göre özmal zorunluluğu kondu ve şimdi de ağırlaştırıldı. Bunun bir açıklaması olabilir mi? “Kötü hat açılmasını önlemek” denilebilir. Bu, kural açısından böyle de görünebilir, ancak hat için istenin özmalın bu hatta çalıştırılması gibi bir zorunluluk yok ki! Yine özmallar iyi hatlarda, sözleşmeliler kötü hatlarda çalıştırılabilir. Zaten yeterince özmalı olmayanlar sözleşmeli sınırlamaları gereği yeterince taşıt sahibi olamaz ve fazla hat çalıştıramazlar. Böyle bir yolla ayrıca bir kontrole ihtiyaç yok ki! 

Bir zorlama daha…

Bireysel otobüsçüleri firmalara sömürtmeme konusunda bir kural da küçük özmala karşılık büyük sözleşmeli taşıtın çalıştırılmasının engellenmesi şeklinde getirildi. Böylece özmal koltuk artacak. Tabii, yine sözleşmeli koltuğa da gerek kalmayacak. Bir işyerinde çalışan işçilerin sömürülmesini önlemek adına işyeri sahibinin kendi çocukları veya akrabaları çalıştırılmaya başlandığında diğer işçiler sömürüden mi kurtulur, yoksa daha az ücretle en kötü işlerde çalışma ve hatta işsiz kalma durumuna mı düşerler?

Bireysel otobüsçü memnun mu?

Nasreddin Hoca, her gün biraz daha yemini kıstığı eşeğinin ölmesi üzerine “Tam açlığa alışacakken yazık oldu” der. Bakanlık da bireysel otobüsçüyü koruyacağım derken onların şartlarını daha da zorlaştırdı, pek çok bireysel otobüsçüye iyi firma, hatta iş kalmadı. Sorun bakalım, bireysel taşıt sahiplerine: durumlarında bir iyileşme mi var, yoksa gittikçe bitiyorlar mı? Bu arada, bireysel otobüsçüyü korumak adına tümüyle yasaklamak da akla gelebilir. Şunu da söyleyelim ki; sözleşmeli otobüsün taşımacıda özmal gözüktüğü çalışma düzeni de var. Bireysel otobüsçü buna da razı. Nasıl olduğunu sorup öğrenebilirsiniz. 
Bakanlık, genelde otobüsçüye özel olarak da bireysel otobüsçüye yönelik iyileştirmelerini yeniden düşünmek zorunda.
#Asiye #kurtulur
Yazarın Sonraki Makalesi
Dr. Zeki Dönmez
Dr. Zeki Dönmez
Terminal dışı varış-kalkış...
26 Şubat 2013
Yorumlar (0)
banner117
5
kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur
banner153
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 27 71
2. Fenerbahçe 26 62
3. Samsunspor 27 51
4. Beşiktaş 26 44
5. Eyüpspor 27 44
6. Gaziantep FK 26 38
7. Göztepe 26 37
8. Başakşehir 26 36
9. Trabzonspor 26 35
10. Kasımpaşa 27 35
11. Rizespor 27 33
12. Antalyaspor 27 33
13. Konyaspor 27 31
14. Alanyaspor 27 31
15. Bodrum FK 27 30
16. Sivasspor 27 27
17. Kayserispor 26 27
18. Hatayspor 26 19
19. A.Demirspor 26 -2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 30 59
2. Karagümrük 30 53
3. Erzurumspor 30 51
4. Bandırmaspor 30 50
5. Gençlerbirliği 30 48
6. İstanbulspor 30 46
7. Ahlatçı Çorum FK 30 45
8. Boluspor 30 44
9. Ümraniye 30 44
10. Amed Sportif 30 43
11. Iğdır FK 30 43
12. Keçiörengücü 30 42
13. Esenler Erokspor 30 41
14. Pendikspor 30 40
15. Sakaryaspor 30 39
16. Ankaragücü 30 38
17. Manisa FK 30 37
18. Şanlıurfaspor 30 34
19. Adanaspor 30 27
20. Yeni Malatyaspor 30 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 29 70
2. Arsenal 29 58
3. Nottingham Forest 29 54
4. Chelsea 29 49
5. M.City 29 48
6. Newcastle 28 47
7. Brighton 29 47
8. Fulham 29 45
9. Aston Villa 29 45
10. Bournemouth 29 44
11. Brentford 29 41
12. Crystal Palace 28 39
13. M. United 29 37
14. Tottenham 29 34
15. Everton 29 34
16. West Ham United 29 34
17. Wolves 29 26
18. Ipswich Town 29 17
19. Leicester City 29 17
20. Southampton 29 9
Takımlar O P
1. Barcelona 27 60
2. Real Madrid 28 60
3. Atletico Madrid 28 56
4. Athletic Bilbao 28 52
5. Villarreal 27 44
6. Real Betis 28 44
7. Mallorca 28 40
8. Celta Vigo 28 39
9. Rayo Vallecano 28 37
10. Sevilla 28 36
11. Getafe 28 36
12. Real Sociedad 28 35
13. Girona 28 34
14. Osasuna 27 33
15. Espanyol 27 28
16. Valencia 28 28
17. Deportivo Alaves 28 27
18. Leganes 28 27
19. Las Palmas 28 25
20. Real Valladolid 28 16