Herkese sadece bir belge

DR. ZEKİ DÖNMEZ

GİRİŞ

Belgeleri birleştirerek çeşidi azaltmanın sınırlı yararlar yanında yükler de getireceğini dikkate alıp, bunun yerine belgelerin kapsam ve şartlarını da düzenleyerek kimseyi mağdur etmeden, herkesin durumuna uygun tek bir belgeyle daha etkin çalışması sağlanabilir.
Sadece yurtiçi taşıma yapacaklar sadece D türü, bunun yanı sıra yurtdışı taşıma da yapacaklar sadece B türü, sadece tarifesiz taşıma yapacaklar sadece B2 veya D2 türü, bunun yanı sıra tarifeli taşımacılık da yapacaklar sadece B1 veya D1 kullanabilecek.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, özünde belgelerin birleştirilerek çeşitliğinin azaltılmasını amaçlayan bir çalışma başlatıp görüş istedi. Bu fırsatla, Yönetmelikte mevcut belgeleri sistematik olarak değerlendirip daha iyi bir belge düzenine ulaşmak mümkün.

Belge birleştirme 
Bu çaba daha az belgeyle çalışma imkanı verir. Çok belgeli taşımacıların belge sayılarını azaltıp taşıtlarını daha etkin kullanmasına da imkan sağlar. Ancak buna herkesi zorla uydurmak, bu değişimin şartlarını sağlama açısından özellikle tek belgeli taşımacılarda mağduriyet yaratabilir. 

Taşıt kullanımının iyileştirilmesi
Taşıtları sadece yazıldıkları belgede kullanma kuralını, birden fazla belge sahiplerinin farklı belgelerindeki tüm taşıtlarını kullanabilme yönünde yorumlamak veya değiştirmek, belge birleştirilmeden taşıtların daha etkin kullanımını sağlamaya yeter. 

Belge düzenleme ilkeleri
1- Her belge sahibi bu belgenin yeterliliği kapsamındaki her türlü taşımayı başka bir belge almadan yapabilmelidir. 
2- Sözleşmeli taşıt kullanımı ve yaş şartı gibi konularda D ve B belgeleri arasında eşitlik sağlayarak B belgesi olanların ayrıca D belgesi alması önlenmelidir.
3- Mevcut belge sahipleri, yapmayacağı taşımaları da yapma imkanı veren külfetli belgelerin alınmasına zorlanmamalıdır. 

Öneri belgeler
Ticari olmayan taşımalar ile D4 kısa mesafe taşımaları bir yana bırakıldığında işte ticari yolcu taşıma öneri belgeleri:
B1: Uluslararası ve yurtiçi yolcu taşıma belgesi (tarifeli ve tarifesiz) 
B2:  Uluslararası ve yurtiçi tarifesiz yolcu taşıma belgesi
D1: Yurtiçi yolcu taşıma belgesi (tarifeli-tarifesiz)
D2: Yurtiçi tarifesiz yolcu taşıma belgesi

Düzenlemenin sonuçları
1- Herkes sadece bir belge kullanacak 
2- Bu belgeyle tüm taşıtlar kullanılabilecek
3- Yeni belge yaratılmıyor 
4- Sadece D1 ve B1’in kapsamı değişiyor   
5- B1 ve B2 sahipleri D1 ve D2 belge şartlarıyla sözleşmeli taşıt kaydedebilecek
6- Kimse yeni belge almak zorunda kalmayacak
7- İsteyen, Yönetmelikteki şartlarla belgesini değiştirebilecek 
8- Açığa çıkan eski belgeler başka belge alımında kullanılabilecek
9- Değişimde, iki belge verip, bir belge alınabilmeli 

DEĞERLENDİRME

Karayolu Taşıma Kanunu öncesinde var olan karayoluyla uluslararası ve yurtiçi yolcu taşımaları yönetmeliği ile karayoluyla uluslararası yük taşımaları yönetmeliği, kapsamına aldığı taşımalarda belge zorunluluğu getiriyor ve bu belgelerin türleri ile şartlarını belirtiyordu. Bugün bile bunlardaki B-D-C gibi, harfleriyle eski belgeleri kullanıyoruz. 

2003 Temmuz ayında ilk kez çıkan Karayolu Taşıma Kanunu, yurtiçi yük taşımaları dahil tüm taşımalarda belge zorunluluğunu kapsadı. Bu kanunun 34’üncü maddesi; taşımacılıkla ilgili faaliyetlerde bulunacak gerçek ve tüzel kişilerde aranacak şartlar, verilecek yetki belgeleri ve taşıt belgeleri, her belge türü için gerekli olan hususları düzenleyen yönetmeliklerin hayata geçirilmesini öngördü.

Uzun çalışmalar sonrasında, Şubat 2004’te yayınlanan Yönetmelikte, Kanunda öngörülen belgelerle ilgili hususlar kapsamında tüm belge türleri ve şartları yer aldı. Daha sonra belge tür, tanım ve kapsamlarında bazı değişiklikler olduysa da çatı korundu. Bana göre değişiklerin en önemlisi, benim iddialarımın da önemli rol oynadığı “uluslararası taşımacıların gerekli yeterliliklere sahip olduğu kabul edilerek yurtiçi taşımaları da yapma yetkisi verilmesi ve belge tanımlarının buna göre değiştirilmesi” şeklindeki düzenlemedir. Bunun dışında belge alımı şart ve asgari kapasiteleri sık sık güncellendi. Belge ücretleri de öyle. 

2008 yılında yayınlanan 3’üncü versiyon yeni Yönetmelik öncesi taslaklarda, belgeler birleştirilerek sayıların azaltılması yönünde önemli çalışmalar yapıldıysa da bunlar hayata geçirilemedi. Bana göre de yapılacak değişikliklere bakıldığında bazı yanlışlar da önlenmiş oldu. 

Şimdi Bakanlıkça “belgelerin birleştirilerek çeşitliliğin azaltılması” şeklinde özetlenebilecek yeni bir çalışmanın başlatıldığını görüyoruz. Öncelikle belgelerle ilgili bir çalışmaya ihtiyaç olduğunu kabul ederek, bunun bir fırsat yarattığını düşünüyorum. Ancak iki itirazım var: 
Birincisi; belgelerin genişletilmesi/azaltılması yerine değerlendirilmesi olarak alalım, azalacağına veya artacağına bunun incelenmesi sonunda karar verelim. İkincisi ise sürenin kısa tutulması. Kış ve pandemi koşulları düşünüldüğünde özellikle yolcu taşımacılığında zaten yaşanan düşük kapasiteli faaliyet ortamında biraz daha esnek olunmalıdır. Böylece gerçekten daha iyi bir belge düzenine ulaşabiliriz.

Mevcut belge tür ve sayıları

İlk Yönetmelik yayımlandığında, özellikle de ilk kez kapsama alınan yük taşımaları başta olmak üzere fazla çeşitlilik şikayetleri yapıldı. Bunların bir kısmı ilk kez belge düzeniyle karşılaşmış kişilerdi. Bu ilk kez karşılaşmaktan ötürü çeşitliliklere itiraz ettiler. Zaten bunların bir kısmı belge düzenine karşı çıktıklarından bu bir bahaneydi. Şu anda bütün belgeleri tekrarlayamayacağım, ama bazı gerçekleri de belirtelim.

İlk kez yönetmelik kapsamına alınan D4 belgelerinde; yalın D4’ün dışında işaret (yıldız) ve harf (S) gibi eklemeli alt çeşitleri türetildi. Bunların yönetmelikte tanımları bulunmasa da ihtiyaçlara göre yapılmış olmalı. Bunlar yapacakları taşımalar ve şartlar bakımından farklılıkları olan birer belge çeşididir. 

Keza A otomobil belgelerinin yurtiçi kısmı olan A1’lerde kamu kurumu taşımaları tamamen ayrı şartlarda yapılıyor. Bunları yetki belgesi almanın veya yenilemenin özel şartları başlıklı 14’üncü maddenin 1’inci fıkrasının ‘ç’ ve ‘e’ bendlerinde, taşıtların yaşı, cinsi ve diğer şartlar başlıklı 24’üncü maddenin 1.a alt bentlerinde ve 41.2.a bendinde görmek mümkün. Bunlar aslında ayrı türler ama ayrı tür gibi gösterilmedikleri için anlaşılmazlıklar ve karmaşa getiriyor. 

Eşya taşımacılığında K1 belgelerinin sadece kamyonetlerle taşıma yapılan çeşitleri var. Bunlar ayrı harf gösterilmeksizin yıldız şeklinde işaretleniyor. Belge alma şartları, belge ücretleri ve mesleki yeterlilik belgeli yönetici konularında farklılar. Üstelik bu alt tür belgelerin sayıları ana belgelerden fazla. 

Bunların ötesinde yönetmeliğin tanımlar bölümünde ve EK-1’deki ücret tablosundaki görmediğimiz gibi yönetmelikte bunlara yönelik bir ifade bulunmayan pek çok belge türü ile karşılaşıyoruz: A1, A1*, F1,F1*, TMFB, TMFB-, Y-1, Y-2, F2*, KTTUB, DB1, DB2, DE1, DE2 gibi. Bunlardan bazılarının sayıları da çok yüksek üstelik. Bunların ve farklarının açıklanması ve bilinmesi gerekmez mi? 

Belge çeşitliliği sorun mu? 

Taşımaları hep bir kalıba sokmak mümkün olmuyor. Bu nedenle yanlış veya doğru türler yaratılmış. Bunlar yetmemiş, çeşitli şekillerde alt tür ve alt türün de alt türleri gerekmiş. Şimdi olmayan U ve O belgelerinin olduğunu varsayalım ve bunları Z belgesi olarak birleştirelim. Belge sayısı 1 azalmış görülebilir, ya sonrası ne olacak! Z’nin Z*, ZU, ZO gibi türleri gerekecek. Sonra bunların ayrı şartları, ZU’nun ZU*, ZU1, ZU2 gibi türleri tanımlanmadan yaratılacak ve içinden çıkılmaz hal doğacak. Gerçekte de belge sayısı azalmamış, artmış olacak. 
Peki, çok belgenin ne sorunu var? Belki idarenin işlem zorlukları olabilirdi. Ama bilgisayar çağında bunlar hiç sorun olmamalı. İdarece bir faydası olacaksa bilmek isteriz.

Peki, bu belgeleri alanlar açısından… Çok belgeyi taşımak, saklamak mı zor oluyor? Bu çağda böyle bir şey olur mu? Artık taşıtların muayenesini gösteren trafik belgesi bile kalktı. Bilgisayarda takip ediliyor. Ben bugüne kadar azaltma yönünde bir gerekçe duymadım. Üstelik belge sahipleri, bu belgeleri zaten almış durumdalar. Yeni alacaklar için bunun birleştirilmesinin bir kolaylığı olabilir belki. Belge birleştirmenin, birleştirilen belgelerdeki taşıtların hepsinin ortak kullanımı gibi bir faydası olabilir. 

Taşıt kullanımı 

Mevcut yönetmelikler baştan beri taşıtların sadece bir yetki belgesi eki taşıt belgesine kaydı kuralını getiriyor. Bu gayet yerinde. Bunun yanı sıra “yetki belgesi sahipleri yapacakları taşımacılık faaliyetlerinde sadece kendi taşıt belgelerinde kayıtlı taşıtlarını kullanırlar” kuralı ve de sonunda buna aykırılığın cezası var. Bu da doğru ama bir şartla: Bu ceza kime uygulanacak? Cevap; kendi belgelerinde kayıtlı bazı taşıtları kullanmayanlara mı? Belgedeki bir taşıtı kullanmamak suç olur mu? Olmaz tabii ki. Bana göre anlamı; kendi belgelerinde kayıtlı olmayan taşıtları kullananlara ceza öngörülmesidir. Bu da hiçbir belgeye kayıtlı olmayan ya da başkalarının belgelerinde kayıtlı olan taşıt değil mi? Başkalarının belgesine kayıtlı taşıtı kullanma suçunun istisnaları da aynı maddede yer alıyor. Mantığın ötesinde, kendi belgesinde değil, kendi belgelerinde şeklinde çoğul bir ifadenin yer alması önemli. Yani bu ifade birden fazla belge sahibi olanların diğer belgelerindeki taşıtları kullanmasına müsait veya en azından kapı aralıyor diyelim. Aksi olsaydı “yetki belgesi sahibi, bir belgeyle yapacağı taşımalarda sadece o yetki belgesine kayıtlı taşıtlarını kullanır” denmeliydi. Bu durumda tartışma biterdi. Bir belge sahibinin kendisinin diğer belgelerindeki taşıtlarını kullanamamasının taşıma ekonomisi açısından kabul edilebilir yanı yoktur. Bayram gibi özel dönemlerde başkalarının belgelerindeki kayıtlı taşıtları kullanmak bile mümkün olabiliyor. O, aslında kaza sigorta vs açılarından sıkıntı yaratabilir. Öyleyse kişi kendi belgelerinde kayıtlı olan taşıtları niçin bayramlarda veya her zaman kullanamasın? 

Belge birleştirme şart mı?

Bir belge sahibinin diğer belgelerindeki taşıtlarını kullanabilmesi için bunların birleştirilmesi bir çözüm olabilir. Ama hiç de şart değildir. Adı geçen ifade, belirtilen biçimde yorumlanabilir veya bu anlamı netleştirmek üzere “kendine ait taşıt belgelerinde kayıtlı tüm taşıtları kullanabilirler” şekline getirilebilir veya ana metne dokunmadan ceza kısmı “Kendisine ait belgelerde kaydı olmayan taşıtları kullananlara ceza verilir” şekline getirilebilir. Bu arada farklı belgelerdeki taşıtlardan uygun olanların (D1’le tarifeli taşımada D2’lerden sadece 25 koltuk ve üstü taşıtların) kullanılabilmesi için uygun kelimesi gerekebilir. D1 ve D2 belgelerini birleştirip tek bir belge haline getirerek çözüm sağlandığında, bu türden hususları hatta daha fazlasını düzenlemek gerekmeyecek mi? Tabii ki, belge birleştirmenin belge değişimi, asgari özmal ve sözleşmeli taşıt şartlarını belirleme zorlukları da çabası. Bir de birleştirmeye ihtiyaç duymayanların da bunlara uymak zorunda olması var. Belge birleştirmenin, çeşit azaltma ve birleştirilen belgelerdeki taşıtları birden kullanma gibi bir faydası olduğunu kabul etmeliyiz. Bunun ötesinde bir faydası da bulunmuyor. Üstelik bu fayda sadece birleştirilen belgelerle sınırlı. Halbuki bunu “bir kimsenin sahip olacağı tüm belgelerde, tüm taşıtları kullanabilmesi” haline dönüştürmek daha doğru olur ve bu mümkündür. Yukarıda açıklandı. Ayrıca belge çeşitlerini azaltmadan bir kişinin yapacağı tüm taşımalara uygun tek bir belge alınmasını sağlayarak yapmak mümkün değil mi? 

Bir başka öneri 

Şu anda ticari yolcu taşımacılığında D4 hariç 4 belge var: B1, B2, D1 ve D2. Taşımacılar bunların üç hatta dört tanesine sahip olabiliyor. Geçmişte bir ara 5-6 tane dört belgeli taşımacı olduğunu hatırlıyorum. Taşıtlar da bu farklı belgelere dağıtılıyor ve etkin kullanılamıyor. En fazla iki belge yetebilecekken niye daha çok belge alınıyor? Bunun nedeni D1 ve D2 belgelerinde daha fazla sözleşmeli taşıt çalıştırabilme imkanı bulunmasıdır. Belki de buna, bu belgelerde yaş kısıtlaması olmaması da eklenebilir. Bu farklar kaldırılırsa B1’i olan ayrıca D1 almaz. B2’si olan da ayrıca D2’yi almaz. Bakınız; C belgesi olanlar ayrıca K belgesini, L2 belgesi olanlar ayrıca L1 belgesini alıyor mu? 

Böyle bir iyileştirme yapılırsa en fazla iki belge herkese yeter. (B1, B2, D1 ve D2), (B1, B2 ve D1), (B1, B2 ve D2) belgesi olanlara sadece B1 ve B2 yeter, (B1, D1 ve D2) olanlara sadece B1 ve D2 yeter. (B2, D, D2) olanlara B2 ve D1 yeter. Hatta B1 ve D1 sahibi olanlara sadece B1 yeter. B2 ve D2 sahibi olanlar da sadece B2 belgesiyle tüm taşımaları yapabilirler. Bu sayede belge sayıları çok azalabilir. 

Böyle bir düzenleme yapıldığında kişilerin sahip olduğu belge sayısı en fazla ikiye düşürülmüş olacak, bu durum taşıtların bu belgelerde toplanması yoluyla etkin kullanımıyla da önemli bir hizmet verecektir. Bundan etkilenmeyecek olanlar sadece B1 ve B2 belgesi olanlar ile D1 ve D2 belgesi olanlardır ki, bunlar için de ayrıca çözüm önerisi vardır.

Sorunlu tek belgeye gidiş 

Diyelim ki, sıkça konuşulduğu gibi yolcu taşımacılığında D1 ve D2 belgeleri birleşti. Bu durumdan B1 ve B2 belgeleri de etkilenecek, onlarda da benzer bir değişim gerekli olacak. Aksi halde B1 ve B2 belgesiyle yeni D belgesinin sadece bazı parçalarını yani B1 ile bunun tarifeli olanlarını, B2 ile de sadece tarifesiz olanlarını yapmak gibi bu durum sürdürülebilir değildir. B1 ve B2’lerin de B olarak birleştirilmesi gerekecek. Böylece sadece iki belge kalacak: B ve D. 

B belgeleri de belirtildiği gibi bir anlamda D’yi kapsıyor. Bunlar da belge düzenlemesi yapıldığında D de gereksiz hale gelecek, herkese tek belge düzeni ortaya çıkacak. Muhtemelen B1’e eşdeğer bir belge. Bunun şartları tabiî ki bazı belge sahiplerine ağır gelecek. B2 veya D2 sahiplerine yük getirecek. Herkes niye aynı kalıba sokulsun! 

Belge düzenleme ilkeleri 

Yazdığım konular paralelinde belgelerin yeniden düzenlenmesinde esas alınması gerektiğini düşündüğüm bazı ilkeleri belirtelim: 
1- Bir taşımacı mevcut belgesinin yeterliliği kapsamında olan taşımaları ayrı bir belge almadan yapabilmelidir. 
a- Uluslararası taşımacılar, yurtiçi taşımaları yapabilmelidir. Bu zaten geçmişte kabul edilip yapıldı. Keza yurtiçi taşımalarda bölgesel veya il bazlı kısa mesafeli taşımaları bunun içine almak gerekir. 
b- Büyük araçla (otobüs-kamyon) taşıma yapabilenler, bu belgeleriyle de küçük araçları da (otomobil-kamyonet) çalıştırabilmelidirler. 
c- Tarifeli taşıma yapanlar (B1 ve D1) gibi tarifesiz taşımaları da yapabilmelidir. Böyle olduğunda D1 belgesi D2’yi, B1 belgesi de B2’yi de kapsamına almış olacak ve belge almadan bunları yapabilecektir.
d- Taşıma yetki belgesi sahipleri, yaptıkları taşımaların taşıma aracılığı (acentelik) işlerini belge almadan sözleşme yapıp Bakanlığa bildirmek suretiyle yapabilmelidir. (Komisyonculuk dışarıda bırakılmalıdır.) 

2- Belgelere ilişkin düzenlemelerde bazı alt belgelere sözleşmeli taşıt ve yaş şartı gibi konularda avantaj tanıyarak bunların alınmasının özendirilmesinden vazgeçilmelidir ve bunlar eşit şartlarda olmalıdır. Uluslararası taşımaların yaş şartı, yaşlı taşıtları belgeye yazmayı önleyerek değil, “uluslararası taşımalarda şu yaş şartını geçen taşıtlar kullanılamaz” şeklinde düzenlenebilir. Keza uluslararası taşımalarda özmal taşıtların çok kullanılmasını istiyorsak, bunu ayrıca yönetmeliğe bir kural olarak koyabiliriz. Keza özmal ve sözleşmeli taşıtların kullanım oranı şeklinde bu ifade edilebilir. 

3- Hiçbir taşımacı yapmayacağı taşımaları da kapsayan belge almaya ve bunun külfetine katlanmaya zorlanmamalıdır. D1 ve D2’lerin D1’de birleştirilmesi halinde tarifeli taşımacılık yapmayacak D2 sahibi de bu dönüşüme katılmak ve asgari koltuk kapasitesi, belge farkı ücreti, belki de hat doldurma gibi zorluklarla karşılaşabilecektir. 

Yolcu taşımacı belgelerinin durumu 

Yukarıdaki ilkeler dikkate alındığında yurtiçi taşımalar D türü belgelerle, bunun yanında uluslararası taşımaları da yapacak olanlar sadece B türü belgelerle bu taşımaları yapabilecektir. Sadece tarifesiz taşıma yapacaklar 2 türü yani B2 ve D2 belgeleriyle taşıma yaparken bunun yanında tarifeli taşıma da yapacak olanlar B1 veya D1 belgelerini kullanacaklardır. 

Bu değişiklikler hiç kimseye mevcutlardan farklı bir belge alma, ek taşıt kapasitesi yaratma, belge ücreti ödeme gibi zorluklar getirmeyecektir. Hiçbir kimse herhangi bir mağduriyete uğramayacaktır. Taşıtların kullanımıyla ilgili maddenin tartışılması da ortadan kalkacaktır, çünkü herkes D1-D2 belgelerinin bir tanesini alarak istediği türde taşıma yapma imkanına kavuşacaktır. Burada, belgelerini buna göre değiştirmek isteyenlerin zaten Yönetmelik kapsamında değiştirebilmeleri söz konusudur. Ancak burada bundan etkilenerek mevcut iki belgesini verip bunları kapsayan bir tek belge alma durumunda olanlara geçici olarak iki belgeyi vererek tek belgeyi alma imkanı yaratılması yerinde olur. 

Belge belirleme, birleştirme değerlendirmesi

Acaba hangi belgeler ayrı olmalı, hangi belgeler kaldırılmalı, birleştirilmeli diye bir arayışa girelim. 
1- Taşınan nesneler farklı olduğu için yük/eşya yolcu taşıma belgelerinin ayrımı şüphesiz ki sürmelidir.
2- Ticari taşıma/ticari olmayan (hususi) taşıma belgelerinin ayrımı yine sürmelidir. 
3- Yurtdışı (uluslararası) taşıma, yurtiçi taşıma ayrımı yine sürmelidir. Yurtiçi taşımalar da yine tüm ülke il bazlı (kısa mesafe) ayrımı da sürerse faydalı olur. 
4- Büyük araçlarla taşıma yapabilen, yapamayan belge ayrımı yine sürmelidir. 
5- Otomobil de kullanabilen otobüs belgesi yanında otobüssüz otomobil belgesi ayrımı devam etmelidir. Kanaatimce kamyonet de kullanabilen kamyon belgesinin yanında ayrıca bir kamyonet belgesinin yaratılması da faydalı olabilir. 
6- Keza taşıma yapan (taşımacı) ve yapmayan (acente) türü taşıma işleri ayrımı yine devam etmelidir. 
7- Bir başka husus da tek taşıtlı, çok taşıtlı taşımacı ayrımıdır. Kanaatimce bu da yapılmalıdır. Ama çeşitliliği artırmamak adına ayrı bir belge türü olmamalı. Hepsinde yıldızlı (*) belge hali buna ayrılmalıdır. D2 *, D4*, C1*, K1*, K2*gibi… Bu tek taşıtlı belgelere sağlanacak kolaylıklar mümkünse ortak olmalı, belge ücreti dahil bunlara ilişkin düzenlemeler ve indirimler belge ücreti tablosuna aktarılamadığında tümüyle belge ücretleri maddesinde yer almalıdır. 

Yolcu taşımacılığında özel konular

Belge düzenlenmesinde tarifeli/tarifesiz taşıma yapma ayrımı yine sürmelidir. 
Bir taşımacının gücünün yetmeyeceği büyük sayıdaki grupların taşınabilmesi için taşımacıların geçici ortaklıklar yapabilmesi veya bir taşımacının diğer taşımacıları geçici olarak bir sözleşmeyle çalıştırabilmesi (geçici taşıma organizatörlüğü gibi) bir düzenlemeye ihtiyaç olabilir. 

Bayram gibi özel zamanlarda başkalarının taşıtlarını kullanabilme hakkı yeni düzenlemeler sonrasında da gerekliyse de bunu her bayram yayınlamak yerine yönetmeliğe koyarak taşımacıların önceden buna göre faaliyetlerini düzenlemelerini sağlamak uygun olabilir.

Örneğin 3 gün veya daha uzun süreli tatillerde tatil öncesi mesai bitiminden 48 saat öncesiyle tatil sonrasında mesai başlamasından 48 saat sonrası arasında taşımacıların kendilerinin diğer belgelerindeki taşıtlarını sözleşmesiz kullanabilmesi dahil olmak üzere başkalarının taşıtlarını sözleşmeyle kullanabilmelerine imkan veren bir madde getirilebilir. 

İliçi (şehiriçi), illerarası (şehirlerarası) ayrımı da yolcu taşımacılığında sürmelidir. İliçi tarifeli taşımacıların D4’lerce yapılması bir kazanılmış hak gibidir. Ancak iller arası 100 km’ler için aynı şeyi düşünmek mümkün değildir. Bu nedenle iller arası taşımaların 100 km’ye kadar olanlarının da D1 belgelerince de yapılması netleştirilmelidir. 

D1-B1 belge sahipleri kendi araçlarıyla ücretsiz iller arası servis hizmeti verebilir maddesi de eklenebilir. 

Servis taşımaları 

Yönetmeliğin kapsam maddesinde servis taşımalarının ayrıca Bakanlıkça düzenleneceği belirtiliyor. Belge türleri arasında özel bir servis belgesi yer almadığı gibi herhangi bir belgenin tanımında da servis ifade edilmiyor. Buna rağmen yetki belgesi alma özel şartlarında (Madde 14 )servis faaliyeti için D4 belgesinin alımından söz edilip bunlara ilişkin bazı muafiyet ve şartlar belirtiliyor. Yolcu taşımacılarının yükümlülükleri (Madde 41) içinde de servis taşımaları için yetki belgesi alanların başka faaliyette bulunamayacağı belirtilmekle birlikte hangi belgelerin servis taşımacılığı yapabileceğinden burada da söz edilmiyor. Servis taşımacılığında faaliyet gösteren belgeler için iller arasında 100 km sınırının uygulanmayacağı da özel olarak ifade edilmiş (yeni ek). Bari 100 km’yi sadece komşu ilin sınırına kadar aşabilseler. 

Yönetmeliğin geçici maddelerinde (3) bu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihten önce servis faaliyetinde bulunan D2 yetki belgesi sahiplerinin durumlarını 2021 sonuna kadar bu Yönetmeliğe uydurmaları isteniyor (fıkra 4). Ancak “durumları” ifadesiyle ne kast edildiği anlaşılmıyor. Yönetmeliğin herhangi bir yerinde bu duruma ilişkin bir düzenlemeyi ben görmedim. Acaba bu ifade D2 belgelerinin servis taşımacılığı yapamayacakları ve sözleşmelerini buna göre bitirmeleri anlamında olabilir mi? Ben görmediysem bilmem, ama servis taşımalarındaki bu eksiklik veya bu belirsizlikler giderilmelidir. 

Eşya taşımacılığı

Taşımacılık dışındaki lojistik faaliyetleri yapabilme hali taşıma mevzuatının kapsamında ve belgeye bağlanacak bir husus mudur? Keza lojistik belgesi olmayan bir taşımacının bu hizmetleri vermesi suç mudur? Eğer değil ise lojistik belgesinin ayrı bir belge olmaktan çıkarılması ve lojistik belgesi ile yük taşımacılığı belgesinin birleştirilmesi hali düşünülebilir. 

Sadece iliçi taşımalarla belki de hafriyat işleriyle sınırlı olmak üzere bir yük taşıma belgesi tanımlanmalı, bunun şartları yanında büyükşehirlerde denetiminin belediyelere bırakılması türünden bir ihtiyaç bulunmaktadır. Belgelerin verilmesi de büyükşehirlere bırakılabilir, ancak bu durum sadece büyükşehirlerin verebileceği şekliyle değil, Bakanlıkça da iliçi belge verme hakkının sürmesi anlamında bir yetki devri anlamında olmalıdır. Zaten diğer belgelerin iliçi hakları da devam edecektir. 

Sonuç

Yukarıda belirtilen hususlar çerçevesinde belgelerde ve belge şartlarında düzenlemeler yapılacak olursa mevcuttan daha iyi bir çalışma düzenine geçilebileceğini düşünmekteyim. Bu arada belge türlerinin tam ve net tanımlarının olması, tanımı bulunmayan belge alt tür yaratılmaması hususu önemlidir. Belge ve alt tür yaratılmasında bu hususa riayet edilmeli, eğer yeni bir belge türü yaratılması gerekecekse bu mutlaka yönetmeliğin belge türleri ve tanımlarına kısmına eklenerek yapılmalıdır.

Bu konularda yapılacak çalışmalar bana ulaştığında katkı sunmaya hazır olduğumu da belirtmek isterim. ■