Turizm Taşımacılarına Şehiriçi Taşıma Serbest mi?

Öncelikle büyükşehir düzenlemesinin hayata geçmesi, daha sonra bunların il genelinde geçerli olması, yani hiç şehirdışı-iliçi alan bırakmaksızın ilin tamamının bir şehir sayılması taşımacılık dahil pek çok şeyi etkilemiştir. Büyükşehir sayısının arttırılması ile bu etki yaygınlaşmaktadır. Bu kapsamda B2 ve D2 tarifesiz/grup/turizm taşıma belgelerinin başka bir şarta bağlanmaksızın büyükşehir içinde taşıma yapmaları konusunda bir belirsizlik ve tartışma sürmektedir. Bunun artık sonuçlandırılması gerekmektedir. 

Taşıma mevzuatı

Karayolu Taşıma Kanunu coğrafi bir bölge/yer ayrımı gözetmeksizin tüm taşımaları kapsam içine almaktadır. Bu Kanunda “taşıma” ve “uluslararası taşıma” tanımları yanında sadece “şehirlerarası taşıma” tanımı yer almakta olup, bununla gerçekte “illerarası taşıma” tanımlanmaktadır. 

Karayolu Taşıma Yönetmeliğinde her hangi bir taşıma tanımı yer almamakta, ancak şehiriçi, iliçi ve yurtiçi tanımları bulunmaktadır. Bunlardan hareketle iliçi, şehiriçi ve yurtiçi taşıma tanımları üretilebilir. Yine şehirdışı, ildışı (illerarası) tanımları da yapılabilir. Uluslararası taşıma ise zaten kanunda tanımlanmaktadır. 

Yönetmeliğin belge türlerine ilişkin 6. maddesinde D belgesi, ‘otobüsle yurtiçi yolcu taşımacılığı’ için tanımlanmıştır. Buna göre tüm D belgeleri yurtiçi yolcu taşımacılığı için tanımlanmış olup, bunun içinde iliçi veya şehiriçi taşımacılık yapamama kısıtlaması yoktur. Aynı haklar B belgeleri için de söz konusudur. D1 ve D2 belgelerinin yapabileceği taşıma türleri tarifeli ve tarifesiz olarak ayrılmakla birlikte iki belge arasında taşıma alanı bakımından bir farklılık, en azından, son yönetmelikte bulunmamaktadır. Yani D2 belgesinin, örneğin şehiriçi taşıma hakkı varsa D1 belgesinin de aynı hakkı söz konusudur. 

Belediye kanunları

Benzer hususlar 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununda da yer almakla birlikte özellikle 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7. maddesinin f ve p bentleri ile 9. maddesi incelendiğinde belediyelerin kendi alanlarındaki yolcu taşımalarıyla ilgili olarak taşıta ruhsat vermek dahil çeşitli hak, yetki ve görevler bulunmaktadır. 

Belirsizlik durumu

Şehiriçi taşımalarda Bakanlık mı yoksa belediye mi yetkili olacak? Bir de her ikisi de yetkili olabilir mi? Bakanlık, Taşıma Kanunu gereği, bu yetkinin sadece kendisinde olduğunu iddia etmiştir. Uzun süren gelişmeler sonrasında, en azından Yönetmeliğe belediyelerin kendi kanunlarından gelen haklarının saklı olduğu yazılarak, bir anlamda belediyelerin de yetkisi kabul edilmiştir. Bu ifadenin anlamı belirsiz olup açıklanmaya muhtaçtır. 

Trafik Kanunu

Şehiriçinde sadece Bakanlığın yetkili olması hali ortadan kalkınca iki yetkinin birden şehiriçinde geçerli olduğu gibi bir durum çıkmıştır. Kabul edilemez olan bu belirsizlik 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun ilk iki maddesinde özetle “ilgili belediyeden çalışma izni/ruhsatı almadan belediye sınırları dahilinde yolcu taşımak yasaktır” düzenlemesi yapılarak çözülmüş gözükmektedir. Açıkça hiçbir taşımaya ayrıcalık veya muafiyet tanınmaksızın yetkinin belediyede olduğu şüpheye yer bırakmayacak şekilde ifade edilmektedir. Artık bir belediyenin sınırları içinde başlayıp biten hiçbir karayolu yolcu taşıması, belediye izni olmadan yapılamaz. Belediyelerin bu kanundan gelen haklarını kullanmaları normaldir, hatta bu düzenlemeden beklenen yararların oluşması için bu bir görev kabul edilmelidir. Bazı belediyelerin bu hakkı kullanmaması, hakkının kullanan belediyeleri asla suçlu yapmayacağı gibi tam tersine bu hakkın kullanılmaması, geçiş süresi tanıma dışında hiçbir gerekçeyle açıklanamayacak görev ihmalidir. 

Mevzuata ilişkin çelişkiler dahil konuyla ilgili düzenlemeler yukarıda açıklanmaya çalışılmıştır. Artık konu sürüncemeye bırakılmaksızın karar verilmek zorundadır. ‘Ama’ ile açıklanabilecek durumlar olabilir. Bunlar Trafik Kanununa yansıyan iradeden daha geçerli olamazlar. Bu düzenlemeyi beğenmeyenlerin yapabilecekleri uygulamamak değil, uygulamakla birlikte mümkünse düzeltilmesini sağlamaktır. 

Sonrası var…

Trafik Kanununda açıkça yer alan belediye yetkisine göre D3 ve B3 belgeleriyle belediye alanlarında hususi (ticari olmayan) taşımacılık da yapılamaz. Bunlar da ayrıca ilgili belediyeden belge almak zorundadır. 

Yönetmeliğe göre gece saatlerinde B1, D1 gibi tarifeli taşımacılar iliçi taşıma yapabiliyor. Bunun, tanıma göre hak olmasının ötesinde belediye yetkisine göre en azından büyükşehir olan illerde bu taşıma yapılamaz. Büyükşehir olmayan illerdeyse bir sorun olmaz. 

Dahası da var…

Belge türleri Yönetmelikle tanımlanıyor. Ancak Yönetmelikte yer alan D2 belgelerinin burada belirtilmeyen D2(Ö) ve D2(Ö*) gibi türleri de olduğunu görüyoruz. Keza D4 belgelerinin de Yönetmelikte belirtilmeyen D4(S), D4(S)* ve D4* gibi çeşitleri yaratılmış durumda. Gerekliyse bunlar Yönetmeliğe alınmalı veya kaldırılmalı. Bir de bunların bilgileri herkese duyurulmalı. 

D1 ve B1 belgeleriyle 100 km.yi aşmayan illerarası taşıma yapma konusu iyice açıklanmalı. Buna ilişkin şüpheler giderilmeli. ■