Güvenliği artırmak iyi ama zor

Geçen günlerde Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığının yolcu taşımacılığında güvenliği arttırmayı amaçlayan önlemler alınacağının haberleri yer aldı. Bu konu şüphesiz ki, çok önemli ve üzerinde durmak gereklidir.

Terminal güvenliği

Yolcuların ve eşyalarının x-ray vb. cihazlardan geçerek, arıtılmış biçimde terminallere alınılması çok önemli ve bir bakımdan hakikatten havaalanlarındaki düzen iyi bir şey. Ama şunun bilinmesi gerekiyor ki, herkesin, her eşyanın bu işleme tabi tutulması zor. Yaya gelenler, servis aracı, raylı sistem, belediye otobüsü, taksi, otomobil ve hatta başka şehirlerarası otobüsler ile gelenler dahi aranmak zorunda. Yani başka yerden gelen bir şehirlerarası otobüsün bile terminale girişinde aranması gerekir. 

Denilecek ki,  bunun seyahati bitiyor, bitiyor ama terminalin içine girdiğinde bu kişilerin diğerleri ile temasından güvenlik zafiyeti doğabilir. Yine denilebilir ki, bu kişiler başka yerlerden aranarak otobüse bindirildi. Bu da yerinde olmaz, çünkü pek çok yerde duran otobüslerde bu steril özellik kaybolabilir. Bunları sadece konunun hassasiyetini anlatmak için özellikle söylüyorum. Dolayısıyla bu iş pek kolay değil. Özellikle çok girişi olan terminallerde bu iş daha da zor olacak; girişleri kısıtlamak da ayrı bir zorluk getirecek. İstanbul Otogarı gibi yerlerde bunun ne kadar zor olduğunu iyice düşünmek gerekir. 

Yolcu güvenliği

Terminale gelen insanların ve eşyalarının aranması terminal güvenliği yanında otobüs ile seyahat eden insanların güvenliğini de arttıracaktır. Ancak, bunun yapılamadığı hallerde sadece yolcu güvenliği amaçlı önlemler de alınabilir. Özellikle İstanbul Otogarı gibi yerlerde her firmanın terminal, yazıhane bölümüne girişlerde kontrol yapılabilir. Ama bu durum taşıma güvenliğini sağlasa da taşıma güvenliğinin terminal güvenliği kısmına katkı sağlamaz. Bir de bu insanların kontrolden sonra otobüse gitmeleri ve bir daha başkalarıyla geri dönüp temas etmemeleri gerekir. Geriye gelenlerin tekrar aynı kontrol işlemlerine tabi tutulması gerekir. Keza bagaja verdikten sonra gidip alışveriş yapmak dahi bu özelliği bozabilir. Çok hassas bir konu. 

Yolcu bagaj eşleşmesi 

Öncelerde, havaalanlarında verilen bagajlar yolcular tarafından gösterilerek uçağa binilirdi. Bunun amacı tehlikeli bagajı verip seyahat etmeyenlerin bagajlarının uçağa yüklenmesini önlemekti. Ne de olsa insanların canları tatlı olduğu için böyle bir bagaj verdiklerinde kendilerinin canları da tehlikeye girecektir. Dolayısıyla bagajında tehlikeli madde olan insan uçağa binmemeli diye düşünülüyordu; aynı şey burada da söz konusu olabilir. Herkes verdiği bagajları mutlaka göstererek binmeli ve bagaj gösteren kişi, mutlaka otobüse binmeli, oradan uzaklaşması mutlaka engellenmelidir. Bu husus da ayrıca özel bir önem taşıyor. 

Yolda binme durumu 

Yönetmeliğe göre inişler binişler esas olarak otogarlarda ve terminallerde yapılıyor, ancak yollarda da özel izinli yerlerde ara duraklarda inme binme söz konusu. 

Buralarda bu arama nasıl olacak? Buralarında kapalı alanlar oluşturulup bu alana giren insanlar mı otobüse binebilecek? Ara duraklı İstanbul düşünün, başka yerler için de düşünün… Denetimi neredeyse imkansız gibi. Bunun yerine belki araca binen yolcuların aranması gerekir ki, bunun da nasıl yapılacağı düşünülmeli el detektörü vs. acaba yetecek mi?

İsim, TC Uyumu 

Yolcuların biletlerine TC kimlik numarasının yazılması zorunluluğu yeni bir uygulama gibi sunuluyor, ama çok eski. Bu zorunluluk genelge ile çok yıllar önce getirildi. Ben bunun yönetmeliğe aktarılmamasını çokça eleştirdim. Bu genelge yayınlandıktan sonra bir sürü yönetmelik değişikliği olduğu halde bu husus yönetmeliğe bir türlü eklenmedi. Bir de bunun nasıl uygulanacağı sorusu var. Hadi diyelim ki TCKN söylemeyene bilet vermeyeceksiniz. Numarasını doğru söylediğinden nasıl emin olacaksınız? İsme bilet alan kişinin kimliğinin bilet alan tarafından getirilmesini mi isteyeceksiniz? Bunlar gerçekten de zor konular. İsim yazıldığında, TCKN yazıldığında bunun sistemden sorgulandığında anında yanlışlarının çıkması ve bilet verilmesi mümkün mü? Mümkün ise bu işlem hallolmuş olabilir.

Yolda Bilet Uygulaması

Haberde, yollardaki binişler özel olarak konu edilmiş. Şüphesiz ki, bu zaten bir realite ama bugüne kadar pek sayıda insan önceden bilet alarak yollardan binebiliyordu. Bunun acaba bu haberi hazırlayanlar fark etmedi mi? Şimdi, sanki biletsiz yolcuların yolda duran otobüse binmesi gibi bir durumdan söz ediliyor. Bu bir anlamda eskiye dönüş olabilir, yani otobüs içinde bilet alma günlerine. Bu yerinde olabilir, kolaylık da getirebilir, ama yukarıda söylediğim gibi yoldan binen insanların güvenliğinin nasıl sağlanacağı yönünde bunların bilet işlemlerinin nasıl güvenlikli olacağı önemli. Yani acaba bilet verilirken TCKN istenecek mi? Biletin kesildiği cihazda, anında sorgulama yapılıp sonuç öğrenilebilecek mi? Bir de problemli bir numara verilmişse, bu kişiyi indirecek misiniz otobüsten? Şunu da belirtelim ki TCKN’nin yazılması taşıma güvenliğini çok etkilemez, sadece aranan bazı kişilerin seyahat etmemesini sağlar ki, bunun güvenliğe katkısı çok az olabilir. Bu, olsa olsa aranan kişilerin takibi ve yakalanması konusunda kolaylık sağlayabilir. 

Yapısal Durum

Belirtilen uygulama havaalanlarında zaten uygulanıyor denebilir. Önceden terminallerde uygulanmasından da söz edilebilir. Ancak havaalanlarının yapısı zaten bu arama düzenine göre yapılmış… Arama ve güvenlik önlemleri değiştirildikçe havaalanlarının buna uydurulması bazı çabalarla ve kolaylıkla mümkün olabiliyor. Ancak otobüs terminalleri, bu durum hiç düşünülmeden yapılmış ve bu nedenle de uyum zor olacak. Yine bu, belki de gelecekteki terminallerin yapımında yeni bir kriter olacak, güvenlik amaçlı olarak kapıların azaltılması girişlerin sınırlandırılması gibi.  Tabii ki, bu önlemler yerinde, ama bunlar taşımanın zorlaştırılması ve seyahatin özel araçlara, diğer yöntemlere kaydırılması sonucunu da doğurmamalı. ■