Alpay Lök: Otobüs yolculuğunda hedef sıfır ölüm!

HAZIRLAYAN: Mak.Y.Müh. ALPAY LÖK

Türkiye'de trafik kazalarında; 

- 2021'de 2 bin 421 kişi kaza yerinde, 2 bin 941 kişi kazadan sonraki bir ay içinde olmak üzere toplam 5362 kişi ölmüş. 
- 2022'de 2 bin 282 kişi kaza yerinde, 2 bin 947 kişi kazadan sonraki bir ay içinde olmak üzere toplam 5229 kişi ölmüş. 
- 2023'de; 2 bin 984 kişi kaza yerinde, tahminen   3 bin kişi kazadan sonraki bir ay içinde olmak üzere yaklaşık 6000 kişi ölmüş.

Türkiye’de otobüs kazalarında:

- 2021’de kaza yerinde 59 kişi yaşamını yitirmiş. Kazadan sonraki bir ay içinde ölenlerle birlikte toplam 120 kişinin öldüğü varsayılabilir. 

- 2022’de kaza yerinde 79 kişi yaşamını yitirmiş. Kazadan sonraki bir ay içinde ölenlerle birlikte toplam 180 kişinin öldüğü varsayılabilir. (2021’den 2022’ye ölü sayısı yaklaşık %50 artmış)

- 2023’de kaza yerinde 115 kişi yaşamını yitirmiş. Kazadan sonraki bir ay içinde ölenlerle birlikte toplam 230 kişinin öldüğü varsayılabilir. (2021’den 2023’ye ölü sayısı yaklaşık %90 artmış) EGM tarafından kazaların %59’unun aşırı hız ve arkadan çarpma kaynaklı olduğu bildirilmiş.

Almanya’da 2022’de trafik kazalarında 2788, otobüs kazalarında ise 8 kişi ölmüş.

AB'de (550milyon) 2019'da belediye ve şehirlerarası otobüslerin karıştığı kazalarda 521 ölüm olmuş. Otobüs kazalarında ölenlerin %21'i (yaklaşık 100 kişi) otobüs yolcusuymuş. 

2019'daki bu sayının 2023'de düştüğü varsayılabilir. 

Ülkemizde şehirler arası yolculuk için tescilli otobüs sayısı 2021’den 2023’e %63 artmış: 
- 2021’de 4303, 
- 2022’de 5128 
- 2023’de 7010 olmuş, 

Otobüs kazalarında yaşamını yitiren yolcu sayısı: Kazalarda yaşamını yitirenler

Türkiye, Almanya ve AB’deki genelde trafik ve özelde otobüs kazalarındaki ölümleri göz önüne alacak olursak aşağıdaki sonuçları yazabiliriz:

- Türkiye’de trafik ölümleri 2022’ye kadar azalma gösterirken 2023’den itibaren yükselmeye başladı,

- Türkiye’de trafik ölümleri Almanya’nın iki katı,

- Türkiye’de otobüs kazalarındaki ölümler 2021’den itibaren artış göstermekte,

- Türkiye’de otobüs kazalarındaki trafik ölümleri Almanya’nın 18.5 katı,

- 85 milyon nüfuslu ülkemizdeki otobüs kazalarındaki ölüm 550 milyon nüfuslu AB'nin 2.3 katı.

Otobüs yolculuğunda hedef sıfır ölüm olmalı. Bu doğrultuda acilen alınması gereken tedbirler aşağıda:

1) Hız sınırlayıcı: Otobüslerde fabrika çıkışı takılı ve 100km/h hıza ayarlı Hız Sınırlayıcı donanımlar devreye alınmalı, takografların sabunlanması önlenmeli. 2 dingilli ve 18 tonluk bir şehirlerarası otobüs 141km/h ile giderse kinetik enerjisi (Ek) 100km/h ile giden iki otobüsün enerjisine eş oluyor, yani bir yerine iki otobüs çarpmış gibi hasar veriyor.

İki dingilli bir otobüs 100km/h yerine 130km/h ile giderse anlık yakıt tüketimi %95 artar.

- 100 km/h'da:  17 - 20 L/100km  (Broşür bilgileri)

- 130 km/h’da:  33 - 40 L/100km  (%95 daha fazla)

Bu tabloyu gördükten sonra akıllara şu iki soru gelmekte:

-  Bu sistem bu aşırı yakıt tüketimiyle nasıl para kazandırır?

- Fazla yakıt maliyetini ve kaza riskini kim üstlenir?

Öte yandan şehirler arası bir otobüsün lastik ve fren dahil hiçbir yürür aksamı 100km/h üzeri hızlara uygun değil.

2) Sürücülerin çalışma şartları: Sürücüler bagajda değil odada uyumalı, 

3) Kış Lastiği: Kışın otobüslerin tekerlerine yanağında 3 tepeli dağ içinde kar tanesi (3pmsf) logosu olan Kış Lastiği istenmeli. Kış lastiği sayılmayan M+S lastikleri kabul edilmemeli,                        

    
  4) Emniyet kemeri: Yolculara emniyet kemeri zorunluluğu takip edilmeli ve %100 uygulanmalı, kurumsal yaptırım uygulanmalı,

5) Merdiven altı tamircilik: Merdiven altı korsan atölyelerin otobüslerin elektronik denetim sistemlerini (AEBS, ESP, AdBlue, hız sınırlayıcı, takograf) sabunlaması önlenmeli. Ağır yaptırımlar uygulanmalı,

6) Araç muayenesi: AB seviyesine (2014/45/EC) getirilmeli.  Arıza tespit cihazı (OBD) kullanmalı ve yukarda sıralanan iptal ve sabunlamaları yakalamalı. Araç muayenesi kandırılabilir olmamalı. 

7) Ek muayene (TGD): Almanya'da şehirler arası otobüsler, 3’ü sökme/takmalı ek muayene (SP) olmak üzere, yılda 4 kez muayene ediliyor. Yıllık araç muayenesine ek olarak yetkili servislerde MMO desteğiyle yılda üç kez TGD yapılmalı.

Alınması gereken acil genel önlemler:

- Avrupa Parlamentosu 18.5.2022 COM/2022/24/final  “hızlar düşürülsün” kararının aksine İçişleri Bakanlığının 1.7.2022’de otoyollarda otomobil hız sınırı artışı kararı iptal edilmeli,

- Otoyollarda EDS destekli hız, şerit disiplini ve takip mesafesi denetimleri yapılmalı,

- Araç servisleri, denetim, kayıt ve sorumluluk altına alınmalı, merdiven altı önlenmeli,

- UAB araç muayene kusurlar tablosu gözden geçirilmeli, noksanlar giderilmeli ve 2021’e kadar olduğu gibi Web sitesinde ulaşılabilir olmalı,

- Almanya’daki SP denetimine benzer bir şekilde ağır ticari taşıtlar MMO işbirliğiyle yetkili servislerde yılda üç ilave OBD ağırlıklı denetime (TGD) alınmalı,

- AdBlue/DPF/EGR, Elektronik Sürüş Destek Sistemi (ESP/AEBS/LDW) iptali önlenmeli,

- Hız sınırlayıcılar kamyonlarda 90km/h, otobüslerde 100km/h’a ayarlanmalı,

Otobüs kazaları kışın en çok Ocak ve Şubat aylarında oluyor. Bu sene (2024) bu kaza ve ölümlerin olmaması için çok acil tedbirler alınmalı. 

Ülkemiz Avrupa’da şehirlerarası yolcu taşımacılığında otobüsleri en yaygın kullanan ülke. Buradan elde ettiğimiz geri bildirim ve deneyimler ürettiğimiz otobüslere de destek oluyor. 

Türkiye Avrupa’nın birinci otobüs üretim merkezi. Avrupa’nın otobüs ihtiyacının çoğunu bizim üreticilerimiz karşılıyor. Bu bizi gururlandırıyor. Bu otobüsleri uluslararası mevzuatlara uygun şekilde mühendisler tasarlıyor, geliştiriyor ve üretiyor. Bu otobüsler üretim bandından hız sınırlayıcıları 100 km/h hıza ayarlı olarak çıkıyor ve ihraç ediliyor. Ülkemizde ise bu hız sınırlayıcıların ayarı hemen bozuluyor ve kimse bunu önleyemiyor. Neden? 

Bu üzücü kazalar bu sektörün yurtiçi ve yurtdışındaki güvenirliğine çok zarar veriyor. 

Sürücüler sorumluluk zincirinin en son ve en zayıf, ama ceza alan tek halkası. Bu kadar yönetilmemiş risk ve ihmallerin içinde daha çok kaza olmamasının tek nedeni; sürücülerin ölümüne çalışması.

Alpay Lök / Mak.Y.Müh / 17 Şubat 2024