Kentleşme Süreci ve Uluslararası Örneklerle Değerlendirilmesi-6

Minneapolis-St.Paul ikiz kenti metropoliten alanının değişim analizi ve arazi örtüsü tasnifi, tanımlanabilir sonuçlar üretmiştir. 1986-2002 yılları arasında çoklu geçici uydu görüntüsü verileri, toplam alandaki kentsel alan payında yüzde 23,7’den yüzde 32,8’e artışı ifade ederken, zirai alanların payında ise yüzde 49,6’dan yüzde 40,5 düşüş ortaya çıkmış olup mücavir metropoliten kentler de benzer türden değişimleri teyit etmektedir.

Tablo 7. Çalışma Alanında İlgili Yıllarda Kaydedilen Nüfuslar ve Nüfus Artışları

Tablo 7; metropoliten alanlarda, yapılaşma alanı artışı gözlemleri ile nüfus artışlarını karşılaştırmaktadır. Dolayısı ile Chicago metropoliten alanının nüfusu 1990-2000 yılları arasında yüzde 11,6 artarken aynı tarihlerde söz konusu bölgede kentsel alan ise yüzde 37,7 artmış olup söz konusu nüfus artışı aynı bölgedeki kentsel gelişim hızının 3’de 1’i düzeylerinde kalmıştır.

 

Benzer şekilde 2000-2010 yılları arasında nüfus yüzde 4 artarken aynı tarihlerde söz konusu bölgede kentsel alan artışı ise yüzde 32,4 olarak gerçekleşmiştir. Daha sonra benzer gözlemler, Chicago metropoliten alanında insan kaynaklı LU/LC değişiminin incelenmesi için, dinamik arazi örtüsü simülasyonu yaklaşımını uygulamakta iken söz konusu metropoliten alanda 1970-1990 yılları arasında, nüfus yüzde 4 artarken aynı periyotta kentsel alan yüzde 42 artmıştır.

Nüfus ve kentsel alan ikilisindeki birlikte artış mantıki bir nedensellik bağını ifade ederken, oranlarındaki farklılık ise muhtemelen kentsel nüfusun değişen davranışlarını akla getirmektedir. Kent sakinleri; artan bir şekilde, yoğun nüfuslu kent merkezlerini terk ederek daha büyük mekan arayışları kaynaklı olarak kent çevrelerindeki alanlara yerleşmektedirler. Örneğin Cook ilçesinin nüfusu 2000-2010 yılları arasında yüzde 3,39’luk bir düşüş göstermiştir olup bu durum insanların kent merkezlerindeki banliyölere olan hareketini teyit etmektedir. Dahası Chicago metropoliten alanında kentsel alanlardaki artış sadece nüfus artışına değil fakat aynı zamanda da genişleyen iskan alanlarının artan taleplerine bağlı olmaktadır. Buna ilave olarak her geçen gün daha fazla insan, bir sonraki on yılda, bir önceki on yıla nazaran daha geniş konut alanları talep etmekte olup bu durum da söz konusu eğilimin geçmişin değil ama bugünün bir konusu olduğunu da göstermektedir.

Şekil 4 ve Şekil 5; 1989-2010 yılları arasında yapılaşma alanlarındaki artışında etkisi olan LU/LC tiplerinin analitik sonuçlarını göstermektedir. Dolayısı ile yapılaşma alanı artışına baskın katkıyı zirai alanlar ve ardından da diğer alanlar vermektedir. Zirai alanlar ve diğer alanlardan sırasıyla; yaklaşık olarak 1441,7 km ve 435,1 km’lik arazi yapılaşma alanına dönüşmüştür. Orman ve ağaçlık alanlarının yapılaşma alanı artışına etkisi çok az iken su havzalarından yapılaşma alanına herhangi bir dönüşüm söz konusu olmamıştır. Bu bulgu raporlardaki ile örtüşmektedir.

Şekil 4. 1989-2010 Yılları Arasında Bütün Sınıflardan Yapılaşma Alanına Olan Dönüşüm

Şekil 5. Diğer Sınıflardan Yapılaşma Alanına Olan Katkı Değerleri

Raporlar; zirai alanları yapılaşma alanına dönüşen ana bir arazi örtüsü olarak değerlendirmekte olup Chicago metropoliten alanında, insan ayak izine karşı olan eşsiz hassasiyetini belirtmektedirler. İlginç bir şekilde, sulak alan dünyanın her yerinde yapılaşmaya karşı hassas iken kuzeybatı Chicago bölgesinde ise durağandır.

 

Şekil 6; 1989, 1999 ve 2010 yıllarında kentsel alanın zamana göre mekansal değişim sonuçları verilmiştir. Sonuçlara göre en yüksek kentsel yayılma banliyö alanlarında tecrübe edilmiş olup zirai alanlar ve doğal koruma alanlarında yoğunlaşmalar görülmektedir. Şekil 6’dan kentsel gelişimin yapılaşma alanlarının dışına taşarak Kane, McHenry ve Will ilçelerinin kırsal alanlarına yayıldığı görülmektedir. En büyük kentsel yayılma Will ilçesinden ilçenin güneyine doğru görülmekte olup bu yerleşimde 1990-2010 yılları arasında aynı zamanda nüfusta da yüzde 89,6’lık bir artış kaydedilmiştir. Uzak banliyöler söz konusu olduğunda ise yapılaşma alanındaki en hızlı gelişim güney Kendall ilçesinde görülmektedir. Genelde yapılaşma alanı oranı 1989’a kadar sadece yüzde 21,4 iken (2363,8 km) yapılaşmayan alan (diğer tasnif kategorileri) oranı ise yüzde 78,6 (8666,6 km) olup 1999 ve 2010 yıllarına kadar ise yapılaşma alanında sürekli artışlar devam etmiştir. Yapılaşma alanı oranları 1999 ve 2010 yılları için sırası ile yüzde 29,5 ve yüzde 39,1 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum da kentsel yayılma eğilimini göstermektedir.

 

Modelin geçerliliği, hesaplanabilir gelişim modellemesi durumu için önemli bir adımı teşkil etmektedir. Modelin geçerliliği için yürütülen çapraz tablolama analizlerine göre, tasnif edilmiş ve simüle edilmiş 2010 yılları haritalarındaki tutarlılık yüzde 77,0 olarak bulunmuştur. Bu oran; yüzde 61,0, yüzde 72,0 gibi oranlarda benzerlikler yakalanan benzer çalışmalara kıyasla yüksek bir uyuşmayı göstermektedir. Çünkü model, geçerlilik testini geçmiş olup kuzeydoğu Illinois’de LU/LC hesaplamalarında kullanılmıştır.

Şekil 6. 1989, 1999 ve 2010 Yıllarında Kentsel Alanın Zamana Bağlı Mekansal Değişimi

Tablo 8. 1989, 1999 ve 2010 Yıllarında Chicago Metropoliten Alanında Yapılaşma Alanı Oranları

Buradan hareketle Şekil 7’de 2020 ve 2030 yılları için LU/LC projeksiyonlarının hesap sonuçları verilmiştir.

Şekil 7. 2020 ve 2030 Yılları İçin Kuzeydoğu Illinois’in LU/LC Haritaları Gelecek Projeksiyonu

 

Hesap sonuçlarına göre 2020 yılında yapılaşma alanları, dikkate alınan çalışma alanında toplam arazi örtüsünün yaklaşık olarak yüzde 46,5’ini kaplayarak LU/LC tipleri arasında baskın konuma gelmektedir. Yapılaşma alanlarını takiben zirai alanlar ve diğerleri sırasıyla 3810,3 km (yaklaşık olarak yüzde 34,5) ve 723,2 km’dir (yüzde 6,6). Dahası mevcut gidişatın devamında, 2020 yılı kuzeydoğu Illinois’de yapılaşma alanlarının, zirai alanları etkin bir şekilde geçtiği yıl olacaktır. 2030 yılında yapılaşma alanı oranı artmaya devam ederek, 11030,3 km’lik dikkate alınan çalışma alanının yarısını teşkil edecektir. Aynı yıl itibariyle zirai alanların oranı yüzde 29,8’e düşerken diğer alanların oranının ise yüzde 6,1’e düşmesi beklenmektedir.

 

Aynı zamanda 2010 ve 2020 yılları arasında, yapılaşma alanlarının yaklaşık olarak 816,3 km’lik (yüzde 19,0’luk bir artış) bir alan kazanırken zirai alanların ise aynı dönemde 793,1 km’lik alan kaybedeceği de Tablo 10’dan anlaşılmaktadır. Aynı zaman periyodu boyunca diğer alanlarda yüzde 3,3’lük bir azalma kaydedileceği görülmektedir. 2030 yılı hesap haritası, 2010 yılından 2030 yılına kadar, LU/LC’nin aynı minvalde değişeceğini göstermekte olup aynı dönemde en büyük kayıplar ise zirai alanlarda olmaya devam edecektir. Bunun yanı sıra Kuzeydoğu Illinois Planlama Komisyonu (şimdiki adı ile Chicago Metropoliten Planlama Ajansı: CMAP) 1990-2020 yılları arasında Chicago metropoliten bölgesinde yüzde 25’lik nüfus artışı tahmininde bulunmakta olup bu oran 1970-1990 yılları arasında ise yüzde 4 olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 9. Kuzeydoğu Illinois’de 2020 ve 2030 Yılları İçin Öngörülen LU/LC Km’leri ve yüzde ’leri

Ayrıca söz konusu tahmini göz önünde bulundurarak, kısmen de, önceki dönemki nispeten düşük nüfus artış bilgisi temelli olarak, söz konusu tahmin çerçevesinde, mevcut büyüme hızı oranı büyük bir kentleşme artışı oranına yol açacak gibi görünmektedir. Söz konusu nüfus büyüme oranındaki artışta dahi, yapılaşma alanı artışı nüfus artış hızından yukarıda seyretmektedir.

Tablo 10. 2010 Yılı LU/LC Haritası ile 2020 ve 2030 Yılları İçin Hesaplanan LU/LC Haritaları Kıyası