Kentte ve Kentlerarası Ortamda Ulaştırmanın İnsan ve Canlı Hayatı İle İlişkileri - 16-17
Kuş türleri ve toplulukları üzerinde karayolları, demiryolları ve ilgili yapıların olumlu etkilerinin kayıtları dünya çapında dikkate değer şekilde bulunmaktadır. Kuş türleri üzerinde bu yapıların olumlu etkilerinin gösterilmesi için ana bölgelerden (Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Güney Afrika, Batı Asya, Doğu Asya, Güney Asya ve Okyanusya) örnekler seçilmiştir. Şekil 1, Şekil 2 ve Şekil 3’ te görseller verilmiştir.
Şekil 1. Kuşlar üzerinde olumlu etki oluşturan karayolu ve ilgili insan yapıları
Şekil 2. Kuşlar üzerinde olumlu etki oluşturan demiryolu ve ilgili insan yapıları
Şekil 3. Kuşlar üzerinde ilkesel olarak olumlu etki oluşturan karayolu, demiryolu ve ilgili insan yapıları
Çok sayıda kentsel ekoloji çalışması, birçok hayvan türü için habitatı destekleyen ve farklı türler için farklı tepkileri açıklayan tanımların önemle altını çizmektedir. Hatta aynı kuş türlerinde de kentleşmeye karşı farklı tepkiler oluşabilmektedir. Bu nedenle; karayolları, demiryolları ve ilgili yapıların kuş türleri üzerindeki etkileri için daha net bir değerlendirme, canlı çeşitliliğinin korunmasıyla ilgili politikalar, arazi yenilenmesi ve kentsel planlamanın geliştirilmesi ile insanların baskın olduğu çevrelerde canlı çeşitliliğindeki azalmaya karşı doğru ölçeklerin uygulanmasının desteklenmesi için kullanışlı olabilecektir.
Sonuçlar; kentsel çevrede canlı çeşitliliğini arttırmak için insan yapılarının başarılı bir şekilde kullanılabileceğinin ve türlere göre bir program ve strateji geliştirilebileceğinin delilidir. Köprüler ve tüneller gibi ilgili yapılar da bazı türler için habitatlar meydana getirebilmektedir. Ayrıca karayolu ve karayolu ağlarının doğrudan ve dolaylı etkilerinin azaltılmasının, idari ajansların bir görevi olması gerektiği de açıktır. Bununla beraber daha odaklı ve detaylı araştırmalar yapılması gerekmekte, eldeki bilgilerle ilgili birçok kritik boşluk bulunmaktadır. Örneğin, yüksek trafikli yolları kapsayan kırsal bir arazide yapılan bir simulasyon çalışmasında, yoldan etkilenen genel yırtıcılar tarafından besin kaynaklarının azaltılmasına bağlı olarak birçok farklı kuş türünün avantajlı duruma geçtiği görülmektedir. Bir araştırmada şu ifade yer almaktadır: ‘simulasyon türlerin küçüklük ya da büyüklüğüne göre sonuçlar vermemektedir, sonuçlar kaynakların yola etkimesine göre değişmekte ve yollara bağlı olarak gelecek taşıt türüne göre olumlu populasyon etkisi gösterebilmekte, dahası simülasyonlar bu koşullar altında tarafsız etkiler sağlamaktadır’.
Bir diğer araştırmada bir başka önemli konuya değinilmiş, her bir türün yolların olumsuz etkilerini azaltma kapasitesinin önemi ve yol kullanımına elverişsiz olan tür bireylerinin yoldan kaçınma davranışları alternatif bir habitat olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca; karayolu ya da demiryolunun tipi kesin olarak belirlenmelidir çünkü çeşitli türler kuş toplulukları üzerinde farklı etkilere neden olabilmektedir. Karayolu ve demiryolu tipi araştırması, trafik hızı, amaç, yerleşim, yüzey ya da dağılımı ayırt etmelidir.
Sonuç olarak, kuşlar üzerindeki yol ağlarının bütün etkilerinin tanımlanması ile ilgili her teşebbüste kuş populasyonları üzerindeki hem olumlu hem olumsuz etkilerin dikkate alınması önerilmektedir. Aynı şekilde, yollar ve ilgili insan yapılarının kuşlar üzerindeki sayılı olumlu etkileri, çalışmada belirtilen potansiyel olumlu etkiler ve yol ölüm riskleri arasındaki bir denge olarak dikkate alınmalı ve her zaman trafik akışını açıklamalı ve desteklemelidir.
Ulaştırma koridorlarının yaşam alanındaki çevresel etkileri üzerine dikkate değer düzeyde odaklanılmış olsa da, bu dikkatin büyük kısmı karayollarına verilmiştir. Buna karşın, demiryollarına bağlı çevresel etkiler daha az çalışılmıştır. Yaşam alanındaki demiryolu etkileri, demiryolu etkileri, yolun sağındaki hareketlenmeler, demiryollarında kaçınma vb. kapsamaktadır.
Yüksek hızlı otoyollardan farklı olarak, demiryollarında yolun sağ tarafı erişilebilirlik yönünden kısıtlanmıştır. Demiryolları yaban hayatının olduğu yerlerden geçtiğinde, alternatif başka bir erişim imkânı kalmayabilir. Ayrıca tren mürettebatı, trenlerin yaşam alanı geçişleri boyunca trende doğrudan etkileşim halinde bulunan tek personeldir. Yaşam alanı ölümleriyle ilgili mürettebattan sağlanan bilginin kalitesi çeşitli faktörlere göre değişmektedir. Yapılan bir araştırmada CPR ana hattının geçtiği Kanada kayalıklarında, yolun sağ tarafında, beyaz kuyruklu geyik, kanada geyiği, katır geyiği, Amerikan geyiği tespit edilmiştir. Bu gibi alanlarda, tren geçişi esnasında türlerin tespit edilmesi zor olabilmektedir. Lokomotiflerin yüksek seyir yerleri nedeniyle, küçük hayvanların tespit edilmesi daha zordur. Otoyol personeli de aynı tespit etme zorluğuyla karşılaşsa da, araçlarını terk etme ve olayı yerinde inceleme konusunda daha çok şansa sahiptirler. Ayrıca; otoyol mürettebatı birçok alanda yolun sağından hareket ederek yol ölümlerini tespit edebilmekte ve bazı durumlarda, yaban hayatı personeliyle birlikte türleri tespit etme imkânı da vardır.
Hareket halindeki lokomotiflerden türlerin tanımlanması dikkate değer ölçüde zor olsa da, tren mürettebatı yaban hayatı, trenler ve demiryolunun sağ tarafı arasındaki ilişkiyi gözlemleme anlamında eşsiz bir fırsata sahiptir. Otoyol bakım personeli genel olarak, otoyoldaki araçların küçük bir bölümünü oluşturmakta ve sivillerin araçlarının yaptığı kazaları ilk tespit eden personel olmaktadır. Bu; demiryolu personeline potansiyel olarak doğa ile daha iyi etkileşim imkânı sunmaktadır.
Devam edecek...
