Başı bir başka sonu bir başka yıl: 2021

Merhabalar,
Çok değil daha 3 veya 5 ay önce, yolcu yok, maliyetler kurtarmıyor, rekabet var,  iş yok gibi söylemler içinde yürüyen otobüs camiası, aradan bir zaman geçince bu kez, “Bu araçları bu paralara kimler alır” demeye başladı… Nereden nereye?
Ağustos yazıma William Shakespear’e ait “olmak ya da olmamak” sözü ile başladım.

Eylül yazıma, “yeni bir başlangıç mı” dedim.

Ekim yazıma da “yılın son çeyreği” diye başlayıp, Kasım - Aralık aylarını es geçmiştim. 

Yazımı takip eden tüm Taşıma Dünyası okurları merak etmedi mi, niçin yazmadı diye? Evet, tüm bu yazılanları unutun, çünkü öyle bir 2021 yılı sonu yaşadık ki, millet olarak neye uğradığımızı şaşırdık. Otobüs piyasa gündemini sağlıklı görmediğim için de beklemek zorunda kaldım ve yazmadım.

İkinci el otobüs pazarında, görüp göreceğimiz en uygun fiyatlar Ekim ve Kasım başlarındaydı… Bu fiyatlara geri döner mi derseniz, bence çok zor?

Neler oldu?

Depremin ayak sesi, faiz oranlarının yükselmesiyle başladı, durdurulamayan piyasalardaki zam söylentisi ve arkasından gıda maddelerine gelen zamların önü arkası kesilmedi. Merkez Bankasının faiz indirimleri de fayda etmeyince tutulamayan döviz, tüm ekonomiyi beşik gibi salladı. Arkasından zamlar başladı ufak ufak, derken dövizde ve altında yaşanan hareketlenme, piyasanın nabzını da şaşırttı. Yahu, neler oluyor derken,  akaryakıt zamları, sektör daha ne olduğunu anlayamadan üretici firmalardan arka arkaya gelen zam yağmurları, bir tokat gibi, nerden geleceği belirsiz serseri kurşun gibi sarınca her yanımızı deli gibi sıfır araç ve ikinci el araç alımı başladı. Onlar da haklı zamların nerde duracağı belirsiz. Dedim ya, “serseri kurşun gibi adres sormaz”. Faiz oranları bir taraftan artarken altın-döviz birikimleri olanlar bu süreçten daha etkilenmemiş ve zam görmemiş ikinci el ve sıfır araçlara yönelmiş… Bu pastadan ne kopartabilirim mantığı öne çıkmış, kimse maliyete, işe güce bakmaz olmuş, ne bulduysa kapanın elinde kalmış. Arkamıza baktığımızda aylarca satamadığımız araçları hiç pazarlık yapmadan orası şöyle burası böyle bakmaksızın satmış, yerine de araç alamaz duruma geldik. Sene sonunun durumu buydu.

Sektör olarak, kendi tarafımıza bakarken, farklı sektörlerde de aynı şekilde stok yapma, saklama ve satış yapmama gibi birçok hadise yaşanmış ve yaşanıyor. 2021 yılının son iki ayında her şey inanılmaz bir şekilde yüzde 30 ile yüzde 100 oranında arttı. 

Yeni araçlarda yaşanan fiyat artışı aldı başını gidiyor, tutana aşk olsun. Örn; 3,5 bin lira olan bir aracın fiyatı 7 bin lira seviyesine ulaştı.

Sizce nasıl bir duygu? Sizi bilmem, ama bence anlatılamaz, yaşanır. Hiç kimse bu kadar kısa bir zaman içinde fiyatların anlam verilemeyecek derecelerde yükseleceğini tahmin edememiştir.

Otobüs sektöründe birçok üretici firmanın elinde ne yeni, ne ikinci el araç kaldı, neredeyse hepsi tükendi. Önceleri üretici firmalar yeni araçlarını satabilmek amacıyla takasa aldıkları ikinci el araçları satmakta zorlanır ve aylarca stoklarında maliyet hesabı yapardı. 2021 sonunda parkları boş kaldı.

Finans gücü olan esnaf, mevcut araçlarını korurken, bazıları daha da iyi fiyata satabileceğini düşündü. Bir kısmı da aracımı satarsam yerine koyamam düşüncesi içinde beklemeyi tercih etti. Geldiğimiz bu noktada satan zarar mı etti? Bu, göreceli bir kavram, kimse sattığı maldan zarar etmez, borcunu kapatan, aracını yenileyen, yatırıma yönelen, ev-arsa alan, sektör değiştirme gibi enstrümanlar uygulandığına inanıyorum. Yatırımı doğru yapan kazanır.     

Nasıl devam etti?

Hükümetin bir gecede almış olduğu kararlar doğrultusunda bir nebze de olsa sabah kalktığımızda konuşulacak konular ortaya çıktı: Fiyatlar geri gelir mi, döviz ve altın ne kadar geri gelir, araç fiyatları, faiz oranları, gıda sektörü, akaryakıt fiyatları vs., vs., uzayıp giden sorular… Size bir şey söyleyeyim, laf aramızda, kimse ne yaptığını bilmiyor…

Otobüs üretici firmaları özellikle yeni araçların fiyatlarını geriye çektiğini, ikinci el araçların da durağan seyrettiğini söyleyebilirim.

Piyasanın ateşi sönmüş gibi görünse de 2022 yılının ilk iki haftası çok durağan seyretti, ancak fiyatlar eskisi gibi olmayacak, üretici firmaların fiyat aralıkları, ikinci el araçların fiyatlarını belirleyecektir.

2022’nin hepimiz için iyi bir yıl olmasını temenni ediyorum. ■