17.06.2013, 16:24

Belediye sorumlulukları ve Alibeyköy

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin yapıp bitirmekte olduğu Alibeyköy Otobüs Terminali’nin hizmet döneminin başlayacak olması nedeniyle belediyelerin ulaşıma ilişkin hak ve yetkileriyle, bunların kullanımları üzerinde durmak istiyorum.

Taşıma türleri

Taşımaları kara, deniz, hava ve demiryolu diye modlara göre ayırmanın dışında tümü için yolcu-yük taşımacılığı, yine tümü ve özellikle de karayolu için ticari-hususi taşıma/taşıt ayrımı yapılabilir. 
Mevzuatımıza göre karayolu yük taşımacılığı alanında hususi taşımacılık yok. Bazı kuruluş ve bazı kamyonetlere tanınan ayrıcalıklar dışında tüm yük taşıma ve taşıtları ticari olup izin/belge sistemine tabidirler. Kentiçinden uluslararasına kadar tüm yük taşımalarına izin verme makamı da UDH Bakanlığı’dır. 

Yolcu taşımacılığında ise hususi taşıt ve taşımalar izin/belge sistemine tabi değil; diğerleriyse tabi. Bu arada otomobil dışındaki taşıtların -minibüsler dahil otobüslerin- izinsiz kullanılabilecek hususi olup olmayacağı net değil.
Bu arada gerek yük gerekse yolcu taşımacılığında doğrudan ticari amaçlı olmasalar da yapılan ticari bir faaliyetin gereği olarak yapılan, ticari kurumların kendi taşımaları da izin/belge sistemine dahildir.

Yolcu taşımacılığı özel

Yolcu taşımacılığında izin kapsamındaki taşıtların izin/belge makamı taşımanın yapıldığı yere göre değişiyor. Kentiçi taşımaların izin makamı belediyeler, kentdışı (kentler arası, iliçi, iller arası ve uluslararası) taşımaların izin makamı ise UDH Bakanlığı’dır. 
‘Bazı kentiçi taşımaların izin makamının da UDH Bakanlığı olduğu ve UDH Bakanlığı’nın verdiği belgelerle kentiçi bazı taşımaların da yapılabileceği’ şeklinde bir yorum önceden mümkündü. Geçtiğimiz yıl Trafik Kanununa, sözüm ona korsan taksiciliği önlemek amacıyla yapılan, belediyeden izin zorunluluğunun eklenmesiyle kentiçinde tüm yetki belediyelerin oldu. 

Bu hususun dışında gerek Büyükşehir Belediye Kanununda gerekse Belediye Kanununda bulunan düzenlemeler belediyelere önemli hak ve yetkiler veriyor. Büyükşehirlere toplu taşıma araçlarına ruhsat (izin) verme yetkisi de bulunuyor. Büyükşehirlerde yetkilerin kullanımında İl Trafik Komisyonu yerine UKOME yetkili. 

Tartışmalı konular

Taşıma hakkının belediyelerce mi, yoksa kişilerce mi kullanılacağı; kişilere verilen ruhsat veya izinlerin paralı mı, yoksa ücretsiz mi olacağı; ücretli olduğunda gelirin kime ait olacağı; izinlerin süreli mi, yoksa süresiz mi olacağı; ruhsat-izin-belge sayısının sınırlı (tahditli) mı, yoksa serbest mi olacağı; tahditli olduğunda çok önemli hale gelen hakkın sınırsız süreli kullanımının ilk verilişinin hangi esaslara göre (ücretli/ücretsiz) olacağı; bu hakkın devredilip devredilemeyeceği ve devir satış gelirinin kimin olacağı; ilave kapasite yaratımında satış gelirinin kimin olacağı gibi konular çok tartışılabilir. Bunlara ilişkin birtakım gerekçelerle açıklamalar, sözüm ona düzenlemeler öne sürülebilir. 

Esas olan nedir?

Tüm taşıma hakları gibi kentiçi taşıma hakları da tüm kamuya aittir. Bu hakkın belli kişilere devri ya mümkün olmamalı ya da kamusal amaçlara uygun olmalıdır. Tahditli taşıma düzeni gerektiğinde buna ait bir hakkın devrinde ücretsiz hak verme, süresiz hak verme, devredilebilir-satılabilir hak verme, kamu menfaatlerine aykırı rant düzenleridir ve bunlardan mutlaka kaçınılmalıdır. Taksicilere başlangıçta bir ‘emekli ikramiyesi’ gibi iyimser biçimde verilen plaka devir hakkının bir rant düzeni doğduğu gözlerden uzak tutulmamalıdır. 

İstanbul örneği

İstanbul’da önceden kurulmuş bir tahditli plakalı taksi, hatlı dolmuş taksi, hatlı dolmuş minibüs rant düzeni vardır. Bazı plakalar milyonluk teneke parçalarına dönüşmüştür. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, bunlar ötesinde diğer taşıtlara bir rant düzeni kurulmamasında bir örnektir. Sadece İstanbul değil tabii. Bazı tahditli taşıma hakları veya hatları kişilere devredilmekte, ancak bunlar hem kamuya kaynak yaratan bedel karşılığı olmakta hem de sınırlı süreli olmaktadır. Süre sınırlıyken devir hakkının hiçbir sakıncası olmaz tabii. Önceden verilmiş tahditli plakaların kazanılmış haklarına saygı duyulmakla birlikte, bunları etkisizleştirici çeşitli projeler de özellikle taksilerde uygulamaya sokulmakta veya üzerinde çalışılmaktadır. Kalıcı bir rant yaratmayan bu anlayışı kutlamak ve sürmesini dilemek gerekir. Bir gün, bir tahdit gerekirse, en azından mevcut taşımacılara bu hak ücretsiz kullandırılsa bile sınırlı süre için olması çok önemlidir. 

Terminaller

Tarifeli kentdışı taşımacılığın önemli bir unsuru olan terminaller çok önemlidir. Her ne kadar karayolu taşıma mevzuatı özel terminal yapım ve işletilmesine izin veriyorsa da imar ve yerel izin mevzuatı gereği bu hak sadece belediyenindir, yani bir imtiyazdır; rekabet de söz konusu değildir. Kişiler sadece belediyelere ait arazilere ‘yap-işlet-devret’ sözleşmesiyle yaptıkları terminallerin işletme döneminde, belediyelere ait terminallerin işletme hakkını özel sözleşmelerle alarak veya bunları belediyelerden satın alarak işletebilirler. Belediye eli değmeksizin yapıp işletmek söz konusu değildir. Her durumda bir imtiyazı olan belediyelerin bunları özel sektöre işlettirmeleri kamusal amaçlara uygun olmalıdır. Yani satış dahil sözleşmelerde kamusal amaçlara göre işletme yönünde müdahale hakları konulmalıdır. Bırakınız ‘istediğin gibi işlet’ anlayışlı satışı, belirtilen şartlarla dahi terminallerin satışının doğru olmadığını ve benim mevzuat yorumuma göre mümkün de olmadığını düşünüyorum. Belediye Kanununda imtiyaz yoluyla devir kapsamı içinde terminaller bulunmuyor. 

İstanbul’u izleyiniz!

Pek çok belediye kamusal amaçları unutmakta, uzun ve sınırsız hak getiren yanlış sözleşmelerle rekabet dışı terminallerin kötü işletimine imkan vermektedir. Hatta bazı belediyeler yüksek satış bedeli için hiçbir şart koymamaktadır. İstanbul’da bugünkü anlayışın bunlara imkan vermesi mümkün değildir. Kamusal amaçları öne çıkaran bu anlayış, yapmış olduğu Alibeyköy Terminali’nin işletilmesinde de kamu menfaatini koruyacaktır. Bunun bir gereği olarak da her türlü şartı sağlayan bu terminal için T1 yetki belgesi alınacağını ve bu belgenin kalkış-varış dahil tüm haklarının kullanılacağını düşünüyor ve umuyorum. 

Halen iki ilde bulunan “tüm ili kapsayan büyükşehir” anlayışı gelecek yıl 28 ilin eklenmesiyle 30’a çıkacak ve ülke genelinde iliçi taşımaların yüzde 80-90’ı kentiçi olup belediyelerin eline geçecek. Bu hakların doğru kullanımı daha da büyük önem taşıyacak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin doğru anlayışını sürdürmesi ve bu yola yeni gireceklere ağabeylik ve hocalık yapması, en azından örnek olması çok önemlidir. ■
Yorumlar (0)
banner117
15
açık
banner159
banner153
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 10 28
2. Samsunspor 11 25
3. Fenerbahçe 10 23
4. Beşiktaş 10 20
5. Eyüpspor 11 19
6. Sivasspor 11 17
7. Göztepe 10 15
8. Başakşehir 10 15
9. Kasımpasa 11 14
10. Konyaspor 11 14
11. Trabzonspor 10 12
12. Gaziantep FK 10 12
13. Bodrumspor 11 11
14. Antalyaspor 11 11
15. Alanyaspor 11 10
16. Rizespor 10 10
17. Kayserispor 10 9
18. Hatayspor 10 3
19. A.Demirspor 10 2
Takımlar O P
1. Erzurumspor 11 22
2. Kocaelispor 11 22
3. Bandırmaspor 11 21
4. Karagümrük 11 18
5. Igdir FK 11 18
6. Boluspor 11 18
7. Esenler Erokspor 11 17
8. Ümraniye 11 17
9. Pendikspor 11 17
10. Ankaragücü 11 16
11. Ahlatçı Çorum FK 11 16
12. Şanlıurfaspor 11 15
13. Gençlerbirliği 11 15
14. Manisa FK 11 14
15. Keçiörengücü 11 14
16. İstanbulspor 11 13
17. Sakaryaspor 11 13
18. Amed Sportif 11 13
19. Adanaspor 11 6
20. Yeni Malatyaspor 11 -3
Takımlar O P
1. Liverpool 10 25
2. M.City 10 23
3. Nottingham Forest 10 19
4. Chelsea 10 18
5. Arsenal 10 18
6. Aston Villa 10 18
7. Tottenham 10 16
8. Brighton 10 16
9. Fulham 10 15
10. Bournemouth 10 15
11. Newcastle 10 15
12. Brentford 10 13
13. M. United 10 12
14. West Ham United 10 11
15. Leicester City 10 10
16. Everton 10 9
17. Crystal Palace 10 7
18. Ipswich Town 10 5
19. Southampton 10 4
20. Wolves 10 3
Takımlar O P
1. Barcelona 12 33
2. Real Madrid 11 24
3. Atletico Madrid 12 23
4. Villarreal 11 21
5. Osasuna 12 21
6. Athletic Bilbao 12 19
7. Real Betis 12 19
8. Mallorca 12 18
9. Rayo Vallecano 11 16
10. Celta Vigo 12 16
11. Real Sociedad 12 15
12. Girona 12 15
13. Sevilla 12 15
14. Deportivo Alaves 12 13
15. Leganes 12 11
16. Getafe 12 10
17. Espanyol 12 10
18. Las Palmas 12 9
19. Real Valladolid 12 8
20. Valencia 11 7