Turizm Taşımacıları Pandemi sürecini değerlendirdi ve gelecek beklentilerini açıkladı

Röportaj / Erkan Yılmaz

10 Mart 2020’de Türkiye’de ilk Covid-19 vakasının açıklandığı tarihten bu yana geçen 1 yılı, turizm taşımacıları ile konuştuk. Onlar, 1 yıl sonrasında ne hissettiklerini ve geleceğe yönelik beklentilerini anlatırken; Antalya’da, taşımacıların araç kiralamaya yönelik taleplerinin yoğunluğunu öğrendik. Bu süreç herkes için çok zordu, ama 1 yıldır araçları parklarda yatan turizm taşımacıları için çok daha zordu. İşte, turizm taşımacılarının çok önemli değerlendirmeleri...

OLAĞANÜSTÜ BİR SÜREÇ YAŞADIK 

Tamer Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Mümtaz Er: 

Pandemi süreci ilk başladığında iki-üç ay sonra biter ümidi içinde sürece baktık, ama daha sonra boyutun daha farklı olduğunu ve çok kısa sürede bitmeyeceğini anladık. Turizm acenteleri ve incoming yapanlar için de durum aynı oldu. Diğer ülkelerde de aynı hastalık olduğu için sınır kapıları da kapandı bir müddet. Kimse evinden çıkamadı, seyahat edemedi. Onun için de 2020, turizm için çok kötü bir yıl oldu. Ben iş hayatım süreci boyunca böyle bir durum görmedim. Birçok kriz atlattık ama bu pandemi süreci olağanüstü bir durum ve diğer krizlerle karşılaştırmak mümkün değil. 2019 çok iyi geçtiği için bu süreçte belli bir birikimimiz vardı, onunla idare ettik. Eleman çıkartmadık. Araç satmadım. Hatta ufak araç bile aldım. Şu an 25 özmal aracımız var. 

Talep yoğun, niyetimiz var

Acentelerle 2021 sezonuna yönelik görüşüyoruz. İstanbul için yılın ilk yarısında çok ümitli değiller. Ağustos-Eylül ayına yönelik Avrupalı turist açısından ümitleri var. Rezervasyonlar var ama pandeminin seyri bunu belirleyecek, iptaller de gelebilir. Ama Antalya’da bir Rus turist potansiyeli var, bu İstanbul’da yok maalesef. Antalya’da potansiyel olunca taşımacılar oraya yoğunlaştı ve araç vermeye yönelik talep sürüyor. 15 Nisan gibi bir hareketliliğin başlayacağı söyleniyor. Bizim de niyetimiz var. Bu seneyi Antalya’da geçireceğiz. Antalya’nın 10 milyon civarında turist beklentisi var. Antalya’da hareketlilik Ekim sonuna kadar sürer. 

Kayıpları geri almak için

Antalya’daki hareketliliğe rağmen turizm taşımacısının kayıplarını geri alabilmesi mümkün değil. Bu nedenle de fiyat oluşturmak zor. Acenteler de zor durumdalar. 2019 taşıma fiyatları ile şimdiki fiyatlar arasında bir denge kurmak gerekiyor. Acenteler 2019 fiyatları olur mu, diye soruyor bize. Yani beklediğimiz zamları alamayız. Turizm taşımacısının kayıplarını geri almaya başlaması 2022-2023’ü bulabilir. Eğer İstanbul’a turist gelmezse bir tek Antalya ile düzlüğe çıkmak çok mümkün değil. Anadolu turlarının da başlaması gerekiyor. Bizim esas deniz-kum-güneş için gelen turiste değil de kültür turlarına, kongre turizmi ile gelecek gruplara ihtiyacımız var. Bu turların oluşmaya başlaması da ancak 2022-2023 yılında olabilir. Ancak o zaman fiyatlar kendini toparlar. ■

*  *  *

2022’de HER ŞEY DAHA İYİ OLACAK 

Aleyna Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Selahattin Üstün: 

Bu 1 yıl boyunca bir şey yapamadık. İş namına berbat geçen bir yıl oldu. Ama yine de ümidimizi yitirmiş değiliz. Hala heyecanımız var, bir şeyler olacak diye. Kendi şirketim adına konuşursam, hemen her gün ofisimiz açıldı, ben de dahil ofise geldik. Pandemi sürecinin bir ay daha böyle süreceğini ve işlerin yavaş yavaş başlayacağını düşünüyorum. Ama 2021 olarak da çok fazla bir iş olacağını tahmin etmiyorum. 2022 yılında her şeyin çok daha iyi olacağına inanıyorum. Bu süreçten şirketimizi koruyabildik mi, diye sorarsanız, zarar zarar görerek koruyabildim. Araç filomuzdan 3 tane eksilttim. Ama personelimizi koruduk. Tek tük de olsa arayan müşterilerimize cevap verdik. Yeni araç alımına yönelik bu yıl öyle bir düşüncemiz yok ancak 2022 yılında olabilir. Turizm taşımacısına sağlanan kredilerden, kısa çalışma ödeneğinden faydalandık. Kendi adıma yeterli olmasa da idare eder. Antalya’da bir yoğunlaşma var. Taşımacılar araç veriyorlar ama benim öyle bir niyetim yok. Ne zaman İstanbul’da hareket olursa çalışırız. Ben İstanbul’da da bir hareketin başlayacağını düşünüyorum. En azından 2020’den bir tık daha iyi olacak. Kayıplarımızı geri almaya ise ancak 2022 yılında başlayabiliriz. 2019 seviyesine 2022 yılında yaklaşabiliriz. ■

*  *  *

2021’DEKİ GELİR ANCAK AYAKTA TUTAR BİZİ 

Temizsoy Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Serkan Temizsoy: 

Hepimiz için çok zor bir yıl geride kaldı. Bugüne kadar idare edebildik ama idare edilebilir hali kalmadı işin. Ramazan Bayramı ile birlikte 13 Mayıs’tan sonra yerli sezonun 6-7 ay kadar açık olacağını düşünüyoruz. Biz Jolly Tur’un taşımacılığını yaptığımız için bunu görebiliyoruz. İncoming olmasa bile artık insanlar bunaldı ve herkes tatile gidecek. Bu zaman sürecinde pandeminin seyri de olumlu gider de incoming grupları gelmeye başlarsa 2021’in sonunu iyi kapatırız diye hayal ediyoruz. İnşallah bu doğrultuda olur. 

Antalya’dan bir araç talebi var. Araç istiyorlar ama ben talebin gerçekleşebileceği seviyede olduğunu düşünmüyorum. Bu talep o talep değil aslında, nüans var o işte. Kesinleşmiş bir şey yok. Ciddi şekilde ‘arabaları gönderiyorum’ dediğinde ‘dur’ deniliyor, karşı taraftan. İstanbul için incoming grupları olmayacak. Buradan yerli grupları alacağız; Antalya, Marmaris’e, Karadeniz’e tatile götüreceğimiz. Yerli bir hareket olacak, kayıplarımızı geri alabileceğimiz bir yıl değil. Ancak bizi ayakta tutacak bir destek gelir olur. İhracatçılara verilen bir krediden yararlandık. Turizmcilere verilen destekler bize yetmedi. Kısa çalışma ödeneğinden faydalandık. Bu yıl bir de şehirlerarasına araç veriyorum. Sakarya VIB Kooperatif bünyesinde arabalarım çalışacak. Sakarya VİB kooperatif olduğu için 5 arkadaş üyelik aldık. 5-6 aracımız çalışacak. Kooperatif Başkanı Suat Akın’la görüştük. Maraton araçlarımız bu hafta başlıyor firma bünyesinde. Yüzde 50 kısıtlamasının kaldırılması da olumlu olacak. Ama bu seneyi tahmin edip kestirebilmek çok zor, yaşayıp göreceğiz. Daha önce Taşıma Dünyası’na da açıklamıştım, ‘pandemi sonrasında bu işi daha da butik otobüsçülük şeklinde yapacağım. 60-70 arabayla değil, 30 arabayla döneceğiz. Derli toplu 3 acente olacak ama daha sağlam yerlerle çalışacağız’. Pandeminin başından beri acentelerde paramız duruyor hala. ■

UMUTLU OLMAYA ÖZEN GÖSTERİYORUM 

Yeşilyurt Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Murat Yeşilyurt:  

Ben hep ümitli olmaya özen gösteriyorum. İnşallah tüm dünya ve memleketimiz bu hastalıktan kurtulacak. Her şey eskisinden güzel olacak. Sağlıklı günler bizi bekliyor. Memleketimizin ekonomisi 3-5’e katlayacak. Böyle düşünmek istediğim için böyle konuşuyorum. Bizim 10 aracımız şu anda Ali Osman Ulusoy Turizm bünyesinde faaliyet gösteriyor. Malum bu pandemi sürecinde kendimize iş arayışı içine girdik. Bu iş arayışı içerisinde otobüslerimizi, D1 belgesine kaydettirdik. D2 belgemiz olduğu için belgemiz burada boşa düştü. Ama Bakanlığımız ‘sağ olsun’ bu boş süreci saymadı. Belgemizin gününden eksiltmedi. Orada artı bir durum oluştu. Ama yine koltuk sayıları ve yaşlarını daha da gevşetmelerini Bakanlığımızdan rica ediyoruz. İnşallah bu konuda bize yardımcı olurlar. Çünkü için içinden çıkamıyoruz. Mesela turizm şu anda bitti. Devlet böyle bir yumuşama yapmamış olsa, biz D2 belgesinde 90 tane koltuğu bulundurmamız gerekiyor. İşe yaramayan, para kazanmayan, vergisini tam ödediğimiz 90 koltuğu neden boş tutalım? Bakanlığımızın en az 2023 yılına kadar kolaylık göstermesini bekliyoruz. Şehirlerarasında kazanç minimum değerde. Yüzde 50 sınırlaması vardı. Bilet fiyatları çok düşmüştü. Ama bu süreçte en azından bir çorba kaynadı. 

Yüzde 100 kapasite

Şimdi yüzde 100 kapasite ile çalışma imkanı verildi. İnşallah bilet fiyatlarımızı da yükselteceğiz. Ulaştırma Bakanlığı taban fiyat uygulamasını da getirirse, bu taban fiyat uygulamasına uymayan firmalara yaptırım da uygularsa, bilet fiyatına göre vergisini bağlarsa firmalar gizli gizli ucuza bilet kesemezler. Bu da esnaf için, otobüsçü için, firmalar için çok iyi olacak. İyi oldukça da standartlar oturacak. Turizm tarafında işler başladığında yavaş yavaş o tarafa da döneceğiz. Turizmde de araçlarımız olacak. Yüzde 20 iş olacağı umudum var, yüzde 80 ise umutsuzum. Antalya’da bir talep var. Oradaki arkadaşlarımız fiyat veriyorlar. İki şoför dahil aylık olarak verilen para yetersiz. Aylık 28 bin TL para teklif ediliyor, lastiği, mazotu, şoförü, sigortası varken bu paralara 1,5 milyon, 2 milyon TL değerindeki otobüsler bağlanmaz. Bu paraların 40 bin TL+ KDV civarına gelmesi lazım ki, otobüsçü de kendini korusun. Tamam, Antalya’da iş var. Ama bu rakamla külliyen zarar edilir. Turizm taşımacıları bu rakamlar yerine oturana kadar mücadele verecek görünüyor. 2021’de kazançlarımızı geri almak açısından umutlu değilim ama 2023’ten umutluyum. Turizm için bu yıl çok büyük bir beklenti olmasın. Devletin verdiği KGF kredisini kullandık. İnşallah piyasalar açılır. Bence herkesin sosyal mesafe ve hijyen kurallarına dikkat etmesi gerekiyor. Memlekette herkes çok ciddi borçlanmış durumda. Hükümetin acil kararlar alması gerekiyor. ■

*  *  *

GÜNCEL MASRAFLARI ÇIKARABİLİRSEK NE ALA 

Koray Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Koray Yılmaz: 

Bir yılı geride bıraktık, sağlığımızı koruduktan sonra tek sıkıntımız ticaret yapamamamız oldu. 1 seneden beri araçlarımız parkta yatıyor. Giderlerimiz aynı şekilde devam ediyor. Umudumuzu yitirmedik, bekliyoruz. Bizin için en kötü durum, bir tarih olmaması. Tekrar ne zaman işe başlayabileceğiz. Eğer bilsek ki, iki ay sonra ticarete başlayabileceğiz, ona göre önlem alabiliriz. Hepimizin sıkıntısı ortak. Bu bir yıl boyunca hiç araç satmadık. 20 araçlık filomuz olduğu gibi duruyor. Bu süreçte şehirlerarasına gitmeyi düşünmedik, ne yapacağımıza da karar vermiş değiliz. Gelişmelere bakacağız. Antalyalı turizmciler işler iyi olacak diye bir beklenti içindeler. 2021 yılında delik kapatamayız. Bunun için 2022’yi beklemek gerekiyor. 2021’de güncel masrafları çıkarabilirsek ne ala. Para kazanmak 2022’ye kaldı. Bu süreçte verilen kredi desteklerinden yararlanamadık. Yapılan destekler de bir makbuz karşılığı verilmek istendi. ‘Faturanı getir, ödemeni yapayım’ denildi. Ticaret yapmayan bir adamın ne faturası olur ki. Lastik patlatmıyoruz, mazot yakmıyoruz. Cam kırılmıyor, bakım yaptırmıyoruz. Bir tek elimizde market faturası var. Ona da bir yardım yapılmıyor. Araçları çalışmaya başlayınca bakımları yaptırabilmek için krediye ihtiyacı olacak otobüsçünün. İnşallah her şey iyi olur. ■

*  *  *

HERŞEY DAHA BELİRSİZ 

Aker Turizm Yönetim Kurulu Üyesi Emre Ak: 

Tam bir yıl oldu. His diye bir şey kalmadı. Bu bir senenin yaşattıklarından sonra umutlu olmaya çalışıyoruz doğrusu. Ne olacağını bilmiyoruz ki, yaptığımız iş nedeniyle her şey daha belirsiz. Birçok değişken var. Hastalığın artması durumunda iç turizm ne noktaya gider bilmiyoruz. Ne kadar yabancı turist geleceğini şu anda öngöremiyoruz. Antalya’ya bir yoğunlaşma oluyor, olacak. Neden olacak? Geçen sene Nisan-Mayıs-Haziran’da hiç dallar kıpırdamamıştı. Bu sene illa o dallar kıpırdayacak. Acentelerin de beklentisi olumlu olacağı yönünde. İleriki tarihlere yönelik rezervasyonların iyi olduğunu söylüyor herkes, ama bir o kadar da temkinliler. Çünkü çok değişken bir durum var. Süreç, aşılanmanın ve kontrollerin artmasıyla, iyiye giderse hareket olmama şansı yok. Hareket illaki olacak. 

Antalya’ya 2020’ye göre daha fazla bir ilgi var. 2019 ile kıyasladığımızda bölgesel incoming 2019’u yakalayabilir ama Türkiye geneline baktığımızda ne kadar olur bilmek zor. Antalya’ya oradaki taşımacıların çözüm ortağı olarak gidiyorlar. Bizim 2019 fiyatlarına alacağımız yüzde 10 fark sadece asgari ücretin artışıyla gelen farkı karşılamaya yeter. Biz yüzde 10 zam alabilirsek çalıştırdığımız araç personelinin (içinde ofis personeli yok) maaşını tamamlamış olarak bakacağız. Uluslararası tarafta ise beklentimiz kapıların açık olması ve seyahatlerin başlaması. AB’nin aşı pasaportu ile ilgili yaptığı çalışmalar hangi noktaya gidecek? Bu turizm sezonunu da etkileyecek. Yerli turistin çıkışına bir engel gibi görünse de Avrupa’da, ‘Türkiye güvensiz bir ülke, aşı pasaportuna dahil edilmiyor’ gibi bir algının çıkması yolcu sayısını etkiler. Aşı pasaportunda, bizim ülkemizde uyguladığımız Çin aşısının kabul edilip edilmeyeceği konusunu görmek gerekiyor. ■

*  *  *

2021’DE 2019’A GÖRE YÜZDE 35 CİRO ELDE EDEBİLİRİZ

Alfa Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Fatih Çolak: 

Bu bir yıllık süreçte ofiste yalnız oturmaya alıştık. Şoförlerimiz genelde araçlara bile gitmediler. Bazen temizlik için bir kısmını yollayabildik. Yüzde 50’si işten ayrıldı. Emekli olanlar memleketlerine gitti, diğer yüzde 50’si ücretsiz izin veya kısa çalışma ödeneğinden faydalandı. İş başladığında bizim çağırmamızı bekliyorlar. Bu süreçte vefat edenler de oldu. Onlara Allah’tan rahmet diliyorum.

Hizmet verdiğimiz alanlar arasında turizmin yanında servis taşımacılığı da var öğrenci ve personel tarafında 15 civarında bir aracımız çalışıyor. İki gün gidiyor öğrenciler. Velilerle bir orta yolu bularak ücretleri alabiliyoruz. Sosyal mesafeye uygun şekilde hizmet sağlanıyor. Personel taşımacılığı tarafında ise çoğu evden çalışıyor. Bu dönemde, paraya ihtiyacımız olmadığını anladık! Lazım değilmiş. Şu anda alacaklılar sormaya başladı. Yavaş yavaş kazandıkça da ödüyoruz.

Bu süreçte araç filomuzu da korumayı başardık. Filomuzda toplam 60 araç var. 2021’de 2019’un yüzde 35 civarında bir ciro elde edebiliriz. Turizm tarafında 40 bin civarında aracın ancak yüzde 35’i iş imkanı bulabilecek. Birçok turizm taşımacısı personel tarafına yöneldi. 2019’un seviyesine gelebilmemiz ancak 2023’te olabilir. Aşılanmanın artması ile 2022 yılında bir düzelme bekliyorum. Antalya’dan talep bana da geldi, ama düşünmüyorum. İstanbul’da çalıştıracağım yine.

Kruvaziyer turizmi için yapılmış anlaşmalar olduğunu duyuyoruz. Gemiler gelirse İstanbul’da bir hareket olacaktır. Seyahat acenteleri yurtdışı turistten çok yerli turistin daha çok hareket halinde olacağını söylüyor. Bu süreçte verilen desteklerden yararlanamadık. Destek verilirken borcunuzun olmaması isteniyor, vergi borcu, sigorta borcun varsa yararlanamazsın anlayışı ile hareket edildi. Yüzde 50 kapasite sınırlamasının kaldırılması fayda sağlayacak bir adım oldu. İnşallah hareket olur da biz de araçlarımızı tam kapasite çalıştırabiliriz. Şu anda araçlarımız beklemede.” ■