İBB Başkanı İmamoğlu'na Mektup

Belediyenin ana konuları dışında görülebilecek bu taşımalar, belediyeyi iki yönüyle ilgilendirmektedir. Öyle ki, bu ilgi konuları bu türden taşımacılar açısından çok önemlidir: Otobüs terminalleri ve köprü geçiş düzenlemeleri.


1 - Otobüs terminalleri 

Karayolu taşıma mevzuatına göre şehirlerarası otobüs seferlerinde tüm indirme/bindirmeler, özellikle de kalkış ve varışlar Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı yetki belgesine sahip terminallerden yapılmak zorundadır. Yine bu mevzuata göre herkesin izin alarak terminal yapıp, işletmesi mümkün görülse de belediye ve imar mevzuatı gereği terminal konusunda belediyeler belirleyicidir. 

Şehirlerarası (illerarası) yolcu taşımalarında terminallerin yeri, sayısı ve işleteninin durumu gibi hususlar yolcu talebine, maliyetlere ve taşıma ücretlerine olumsuz etki yapıp başarıyı çok etkileyebilmektedir. Bu nedenle uygun yerlerde yeterli sayı ve kapasitede terminal yapılması, bunların belediye veya iştiraklerince işletilmesi önem taşıyor. Halen İstanbul’da Esenler-Bayrampaşa bölgesinde, mülkiyeti belediyeye ait ancak yapım sözleşmesi gereği bugüne kadar özel sektörce işletilen, taşıma mevzuatına uygun tek bir aktif ana terminal bulunuyor. Tüm yolcuların buradan hareket etme zorunluluğu taşımacılara, yolculara ve şehir trafiğine ağır bedeller ödetiyor. Bu nedenle İstanbul’da yeni terminaller yapılarak yetersizliğin giderilmesi gerekiyor. 

Bu alanda en büyük eksiklik Anadolu yakasında bir terminal bulunmaması şeklinde karşımıza çıkıyor. Merkezi sayılabilecek, mevcut ve yapılmakta olan raylı sistemlerle erişilebilecek bir noktada uygun kapasitede bir terminal yapımı bu alandaki yükleri çok hafifletebilecektir. Pekçok otobüs bu sayede Avrupa yakasına geçmeden sefer düzenleyebilecektir. Anadolu yakasının önemli nüfusu yanında raylı sistemlerle buraya erişme imkanı bunu öne çıkartmaktadır. 

Bayrampaşa-Esenler bölgesindeki terminalin özel sektörce işletme süresi 2019 Mayıs itibariyle bitme noktasına gelmiştir. Buranın artık aynı amaçla kullanılmasının düşünülmediği beyanları dikkate alınarak, yeni bir terminal düzenine mutlaka geçilmelidir. Terminallerin şehrin çok içinde olmasının olumsuzlukları yanında şehrin çok dışına atılmalarının getireceği yükler birlikte düşünülerek, yer seçimlerinin ve terminal sayılarının belirlenmesi gerekiyor. Bu kapsamda, halen mevcut olup raylı sistem düzenlemeleriyle erişilebilirliği artan Alibeyköy Terminali’nin yeni düzenlemelerle hizmetini sürdürmesi ve belirli bir terminal düzeni oluşturuluncaya kadar Bayrampaşa-Esenler’deki terminalin faaliyetine devam etmesine izin verilmesi bir gereklilik gibidir. 

Çeşitli şehirlerdeki özel sektör işletimlerinden elde edilen sonuçlar; artan yazıhane kiraları, yüksek çıkış ve park ücretleri, yetersiz hizmetler, yolcu haklarının uygulanmaması gibi sorunları karşımıza çıkarmaktadır. Bu nedenle belediye mülkiyetindeki terminallerin mutlaka belediye veya iştiraklerince işletilmesi benimsenmelidir.

Mevcut ve yapılan raylı sistem hatlarına paralel otobüs ve minibüs hatları gözden geçirilerek azaltılması, bunların taşıtlarının raylı sistemlere dikey yönde oluşturulacak hatlara kaydırılması kapsamında terminallere yönelik ücretli ve ücretsiz taşıma araçları da değerlendirmeye alınmalı ve gereksiz olanlara izin verilmemelidir. Bunun yerine raylı sistem bulunmayan semtlerle otobüs terminalleri arasındaki taşımaların toplu taşıma araçlarıyla yapılması, özellikle de sayıları artabilecek terminaller arasında toplu taşıma sistemi tesis edilmesi önemli noktalar olarak akla gelmektedir.

Mevcut durumda, İstanbul’un iki yakası arasında ulaşımı sağlayan köprüler, her ne kadar karayolları yetki alanında görünse de bu kurum, köprü ücretlerini kendisi belirlemekle birlikte taşıtların köprü kullanımlarında İstanbul UKOME’nin kararlarını esas almaktadır. 

2 - Köprü geçişleri

Yürürlükteki UKOME kararına göre her türlü yolcu taşıtları ile belirli sınıflardaki (1 ve 2’nci sınıf) yük taşıtları birinci ve ikinci Boğaz köprülerini kullanma imkanına sahipken sadece illerarası otobüslerden tarifeli olanlar bu haktan mahrumdurlar. Bunu adalet ve toplu taşıma anlayışı açısından kabul etmek mümkün görülememektedir. Günde ortalama 1000 dolayındaki bu otobüslerin Yavuz Sultan Selim Köprüsünü kullanma zorunluluğu kaldırılarak Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nden geçiş imkanı verilmesi bir hakkın teslimi olacaktır. Bu sayede, bu otobüslerin süre ve maliyet yükleri azalacak, yolcular açısından daha tercih edilir olacaklardır. 

Bu konuda iki hususa daha dikkat çekmek isteriz.

Anadolu ve Avrupa yakaları arasındaki raylı sistem bağlantısı sonrasında iki yaka arasındaki taşıt trafiğinde önemli azalmalar olduğu duyulmaktadır. Bu ve benzeri hususlar da değerlendirilerek şehirlerarası tarifeli otobüslerin durumu dahil yeni bir UKOME kararı uygun olabilir. 

Öte yandan, halen kısmen hizmet veren Kuzey Marmara Otoyolu’nun tamamlanması sonrasında üç köprü ve üç ana yolun (E5, TEM ve Kuzey Marmara) kullanım planları yapılarak köprü geçiş ve terminal düzenlemelerinin bunlara uyumlu konumlandırılması yoluna gidilmelidir. 

Daha güvenli ve daha kaliteli hizmet özellikleri nedeniyle demiryolu, havayolu ve denizyolunun öne çıkartılmak istenmesi belli ölçüde anlaşılabilirdir. Ancak insanların bunlara yönlendirilmesi amacıyla; otobüs taşımacılığının terminal, yol ve köprü kullanımlarıyla adeta cezalandırılarak geriye bırakılmak istenmesi üzerinde durulmalıdır. Bazıları, gelişmiş ülkelerde durumun böyle olduğunu ve karayollarında çok az sayıda otobüs bulunduğunu öne sürmektedirler. Öyle ise otobüs bulunmayan illerarası yollarda trafik yoğunluğu çok düşük olmalıdır. Halbuki hiç de öyle değil. Tam tersine, bu yollarda eksilen otobüslerin yolcularının önemli bir kısmının diğer taşıma modlarına gitmek yerine özel otomobille seyahate yöneldiklerine dikkat edilmelidir. Geriletilecek otobüs taşımacılığının sonucu artan özel araç kullanımı, artan yol yoğunluğu ve artan kazalar şeklinde karşımıza çıkabilir. Bu nedenle otobüs taşımacılığını engellemek yerine teşvik etmek ülkemiz koşullarında doğru bir tercih olacaktır. 

Ulaşım ve trafik sorunlarının çözümünün toplu taşımadan geçtiğinde hemen herkes hemfikirdir. Ancak otobüsleri toplu taşıma aracı olarak görmekten kaçınılmaktadır. Sadece raylı sistem savunuculuğunun çözüm olmadığı görülmektedir. Toplu taşıma uzmanlığı yapanlar dahi kentiçi ulaşımda otobüs vb. toplu taşıma araçlarına ayrıcalık ve kolaylık sağlanması beyanlarından kaçınmaktadırlar. Kim bilir, belki de otobüslere ayrılmasını savunmadıkları yol, köprü, meydan ve vb. ulaşım altyapılarını kendi özel araçlarıyla kullanmanın cazibesi, akıllarının önüne geçiyordur. Ne kadar beğenilmese de karayolunun ve otobüslerin diğer taşıma sistemlerinin tamamlayıcısı olmaları gerçeği değişmeyecektir. Bu nedenle bunlar üzerinde de odaklanılmalı.

Büyüklük ve önemi yanı sıra karayoluyla illerarası yolcu taşımacılığında büyük sorunlar yaşanması nedeniyle, İstanbul’u esas alarak değerlendirmeler yapıp, görüş ve öneriler sunduk. Diğer bazı büyükşehirlerin eski il merkezi yeni büyükşehir merkezi olarak görülebilecek büyük nüfuslu yerleşimlerinde de İstanbul için sunulan öneriler dikkate alınarak iyileştirmeler yapılması gerekmektedir. Burada İstanbul dahil, tüm büyük yerleşimlerde belediye yönetimlerinin karayolu taşımacılarının sivil toplum örgütleriyle işbirliği yapması, kendileriyle ilgili konularda görüşlerine başvurması ve en azından kendileriyle ilgili konuların görüşülmesi sırasında bunları UKOME toplantılarına davet etmesi önem taşımaktadır. ■