Karayolu Taşıma Yönetmeliğinde terminal düzenlemeleri

Gerek yolcu gerekse yük taşımacılığında esas olan, bulunulan bir yerden istenilen bir yere gidilmesidir. Bunun için yolcu veya yüklerin başlangıçta (kalkışta) veya durulan bir yerde taşıta alınması, durulan veya varılan yerde indirilmesi gereklidir. Bir de buna ilave dağıtımlar olabilir, ücretsiz servis taşıması gibi… 

Bu farklı faaliyetler de taşıma öncesindeki ve sonrasındaki indirme-bindirme, yükleme-boşaltma için uygun bir yer gerekir. Bu özellik tarifesiz taşımalar için vardır. Terminal zorunluluğuna tabi olmasalar dahi, onlar da uygun bir yerde indirme-bindirme yapmak zorundadır. Aksi halde en azından Trafik Kanun ve Yönetmeliği ya da o yerde varsa buna ilişkin belediyenin kuralları ihlal edilmiş olur. Ancak bu hususlar en çok tarifeli taşımalarda önemlidir. 

Karayolu taşıma mevzuatına göre tarifeli taşımalarda indirme-bindirmelerin kalkış veya varışta terminallerde yapılması zorunlu. Aralarda da ya terminal ya da ara durakta indirme-bindirme yapılacak. Bir de Yönetmelik madde 60.5’e göre, özel izin verilen yerler var ki, büyükşehir belediyesi alanlarında bu yetki büyükşehir belediyesi veya onun UKOME’sinindir. 

Terminal düzenlemeleri

Mevcut Karayolu Taşıma Yönetmeliğinin 33’üncü maddesinde terminallerin nitelikleri belirtilmiş. 32’nci maddede de kimlerin hangi hallerde hangi şartlarla terminal işleteceği belirtiliyor. Özel kişiler de terminal yapıp işletebiliyor, ama belediyeden izin almak kaydıyla. Belediye kanunlarına göre terminal yapma-yaptırma, işletme-işlettirme bir görevin ötesinde bir imtiyaz. Dolayısıyla, bu izni vermezler veya istediği şartlarla verirler. Yani her durumda top, belediyede. Biri, terminal yapılabilecek veya terminal olarak kullanılmaya uygun bir yer buldu, bunun kullanılması iznini verme hakkı yine belediyede. 

Yetki belgeli terminal

Kanunda olmadığı halde Yönetmelik, terminali yetki belgesine tabu tutmuş, ama buna ilişkin zorunlulukta yetki belgeli terminali kullanma şartı yazılı değil. Niye 60’ıncı maddedeki terminal kullanma zorunluluğunda bu yazılı değil dendiğinde, ‘biz yetki belgesi olmayan terminali zaten terminalden saymıyoruz ki’ denilmiştir. 

Yetki belgesiz terminal

Bir yerde yetki belgesi şartlarını sağlayan ve yetki belgesi alabilen bir terminal olmadığı düşünülsün, ya da şartları sağlayan bir yere belediyenin yetki belgesi almadığı. Ne olacak? Bu terminal, yetki belgesi olmadığı için terminalden sayılmayacak ama 63’üncü maddedeki terminal bulunmaması haline göre yine kullanılacak. Yani yetki belgesiz haliyle de terminal olacak. Yetki belgesi şartı neye yaradı? Keza yetki belgeli terminal dolu ise, 62’nci maddeye göre yetki belgesiz yere müracaat. Dolayısıyla yetki belgesi zorunluluğu hiçbir şey getirmiyor, belediyenin dediği oluyor. 

Belediyenin yaptığı, yaptırdığı, izin verdiği, yer terminal olarak kullanılmak zorunda. 

Aralardaki indirme-bindirmeler de çoğunlukla ara yerlerdeki belediye terminallerinde yapılacak. 

Ara durağın ne olduğu pek belli değil, ama buna da belediye izni gerektiği kesin.

60’ıncı maddenin ikinci fıkrasına aykırı olsa da terminal ve ara durak dışındaki indirme-bindirme yerleri belediye alanında, belediye iznine tabi. 

Sonuç olarak, Yönetmelik ne derse desin, belediye alanındaki indirme-bindirmeler belediyelerin yaptığı/yaptırdığı/gösterdiği yerlerde olacak. B2, D2 ve D4 belgeleri de dahil. B2, D2’ler terminale zorlanmıyor, ama belediyenin koyduğu kısıtlamalara onlar da tabi. 

Yük taşımacılığı

Belediye alanındaki T1 ve T2 belgeli terminallere ek olarak yük taşımacılığı alanında kullanma zorunluluğu olmaksızın -iyi ki de değil- T3 belgeli terminaller var. Onların yapımı, kullanımı da belediyenin iznine zaten tabi. Yani bunlarda da söz sahibi belediye. 

Karayolu Taşıma Kanununda nakliyat ambarı; Yönetmeliğinde ise ambar, antrepo, ara durak, depo, eşya kargo terminali, geçici depolama yeri, kargo tasnif ve aktarma merkezi, lojistik işletmecilerinin terminal dışı faaliyetleri, şube, yolcu terminali gibi yer gerektiren tanımlar var. Bunların bir kısmında taşımanın hazırlık işlemleri yapılıyor, sonrasında yükleme-boşaltma, kalkış-varış. Bunların iş yeri olarak uygunluğunda, kalkış-varış yeri olarak kullanımında belediye yetkili. Dolayısıyla KTY ile taşıma öncesi ve sonrası işlemlere (hazırlık, depolama, işleme, yükleme, boşaltma, indirme, bindirme, kalkış, varış vs.) ilişkin düzenlemeler, özellikle belediye alanında, hele hele büyükşehir belediyesi alanında hiçbir işlev görmüyor. Bunlar çok önemli gibi görünen işlevsiz birer düzenleme. 

Bunlar yerine KTY’de; “taşımacılar belediye alanında belediyenin gösterdiği yerlerde kalkış-varış yapmak, oralarda taşımacılıkla ilgili faaliyetleri yürütmek zorundadırlar” denilebilir. Bu da “Kandıralı sen de dur” misali gereksiz bir hatırlatma olur. Belediyenin kurallarına uyun demeye gerek var mı? Bu zaten zorunlu değil mi? Diğer taraftan belediyenin kurallarına aykırılığı kim cezalandıracak? Kuralına uyulmayan belediye mi, yoksa bu kuralara uyulacak diyen UDH Bakanlığı mı? İki başlılık ve iki cezalandırma olmayacağına göre belediyeye ve taşımacıya hatırlatma yapmadan bu iş belediyeye bırakılmalı. Bu arada belediyenin bulunmadığı yerlerde, trafik komisyonları bu boşluğu dolduracak. 

Belediye alanları dışında veya kırsalda ne olacak? KTY’ye göre belediye, hatta belediye terminali olmayan yerlerde indirme-bindirme olmayacak. Bu, eşyanın tabiatına aykırı. Geçilen bir noktada aksine bir yasak yoksa, yakında da terminal bulunmuyorsa bu yolcunun yolda uygun bir yerde indirilmesi kaçınılmazdır. Belediye alanı dışındaki indirme-bindirmeler, durma-duraklamalar Trafik Kanunu hükümlerine tabidir. Ticari olmayan özel otomobiller dahil. 

Mevcut Yönetmeliğin 63’üncü maddesinde terminal işletmecilerinin yükümlülükleri ve 64’te de terminal ücretleri düzenlenmiş. Peki, Bakanlık bunları denetleyip uygulatabiliyor mu? Uygulatılamayan düzenlemelerin Bakanlığın üzerinden atılarak yükünün hafifletilmesi, daha iyi uygulama imkan8ı bulunan belediyelere bırakılması uygun hatta gereklidir.

Sonuç olarak, taşımacılıkla ilgili faaliyetlerden bir belediye alanında gerçekleşecek her şey ilgili belediyeye bırakılmalıdır. Tabii ki, büyükşehir alanlarında büyükşehir belediyelerine ve UKOME’lerine.