Nihayet terminallere tavan geldi

Yazımın başlığını okuyanlar “Terminaller tavansız mıydı? Yağmurlarda yolcular ıslanıyor muydu” diye sorsalar haklarıdır. Çünkü söz konusu tavanın ücret sınırlaması anlamındaki ‘tavan’ olduğunun belirtilmesi gerekir. Bu anlamdaki tebliği, 4 Kasım 2014 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı.

Bilindiği üzere, mevzuat kalkış-varışların, hatta belediyelerin gösterdiği sınırlı yerler dışındaki tüm indirme-bindirmelerin terminallerde yapılması zorunluluğunu getiriyor. Terminal yapım ve işletilmesi UDH Bakanlığı mevzuatına göre, sözüm ona serbest, ama lafta. Belediyeler bu alanda tekel yaratıyor ve bu tekeller istediği yüksek ücreti alıyor. İşte, tavan ücret tarifelerin bu haksızlığı yürürlükte oldukları sürede gidermeye çalışıyor. 

En son tavan ücret 2012 Kasım’ında yayımlanmış ve 2013 sonuna kadar geçerli olmuştu. O günden bu güne kadar tekeller serbest kaldı. Şimdi, buna göre küçük bir artışla yeni tavan getirildi. Önceki ücretleri normal kabul edersek, şu andakiler de daha da iyi oluyor. Eski tarifede büyük otobüsün uzak mesafede ödediği en büyük çıkış ücreti 75 TL idi. Geçen süreden sonra sadece 5 TL artışla 80 TL oldu. 

Bu sürede pek çok terminalin ücretlerini arttırıp yüksek ücret uyguladığı düşünüldüğünde, şimdi bu ücretlerde indirim sağlayacak olan tarifeyi ‘iyi’ bulmak gerekir. Ancak süresinin sınırlı olduğu, yaz sezonunu kapsamadığı ve sezonda yine tekellerin istediği ücreti alabileceği unutulmamalı. Umarım ve dilerim ki süresi sonunda süre uzatımı veya yeni tarife gündeme gelir de haksızlık önlenir.

Tarifelere ilişkin notlarda çıkış ücreti ödeyen otobüsten, bir saatlik indirme ve bindirmeler için ayrıca ücret alınamayacağı belirtilmiş. Daha önce önerdiğim bu düzenleme sanırım ilk kez getirildi ve gayet iyi. Yeni tavanı yetersiz bulan terminallerin ücreti telafi etmek için bu ücreti almaları ihtimal dahilindeydi. Şimdi alınırsa hukuksuz olur, ama yine de belli olmaz, alabilirler. Herkes hakkını korusun. Bu arada, bu hak sadece otobüsler için ifade edilmiş terminal kullanan otomobilleri de kapsayacak şekilde ifade edilseydi daha doğru olurdu. 

Tarifede yer alan ücretler sadece nüfusu 10 milyonu geçen yerlerde yüzde 100, yani aynen uygulanacak. İşin özü, bu tarife İstanbul tarifesi. 

Nüfusu 7-10 milyon olan yerlerde, bu ücretlerin yüzde 95’i, yani yüzde 5 eksiği alınacak. Galiba bu da Ankara… 

4-7 milyon nüfuslu yerlerde tarifede ücretlerin yüzde 85’i, yani yüzde 15 eksiği alınacak ki, galiba bu da İzmir. 

Sonrasında 2-4 milyon, 1-2 milyon, 500 bin – 1 milyon, 300-500 bin, 150-300 bin, 100-150 bin ve 100 bin altı yerler için daha fazla indirimle daha düşük ücret alınacak. 

Bakıldığında yüzde 100’den başlayıp yüzde 40’a kadar düşen 10 ücret kademesi var. Aynı hizmet için düşük nüfuslu yerlerde yüzde 60 eksiğiyle ücret alınması bence haksızlık. Halen İstanbul’da 80 TL olacak en yüksek ücret, buralarda 32 TL gibi yetersiz bir rakama inecek. Üstelik burayı kullanan az sayıdaki aracın terminali kurtarması mümkün olmaz.  Bu nedenle yüzde 70-80-90 ve 100 gibi 4 kademe yeterli olabilirdi. Bunu az nüfuslu yerlerin, tarifedeki ücretin yüzde 70’ini ödemesi anlamında görmemek lazım. Halen 80 TL olan en yüksek çıkış ücreti 60 TL düzeyine getirilip diğerleri de 54, 48 ve 42 TL olabilirdi. 

Nüfusa göre terminal ücreti indirimleri sadece kalkışlardaki çıkış ücretiyle sınırlı değil. Transit kullanımlar ve otopark ücretleri de aynı oranda inecek. Örneğin, nüfusu 1-2 milyon aralığında olan Samsun gibi yerlerde tüm ücretler yüzde 35 indirimle yüzde 65 olarak ödenecek. Buna göre tarifede (İstanbul’da) 80 TL olan uzak mesafe büyük otobüs çıkış ücreti yüzde 35 indirimle 53 TL, 27 TL olan transit ücreti 18 TL ve 8 TL olan otomobil ilk saat park ücreti 5,3 TL olacak. Bu arada önceden 8 TL olan bir saatlik İstanbul otomobil park ücretinin arttırılmadığını belirtelim, bu da iyi. 

Büyükşehir olmayan illerde merkez ilçe dışındaki ilçelerde yüzde 25 daha indirim olacak. Bir kere, bunun nüfusu 750 binden az olan illerde olacağını belirtelim. Nüfusu 600 bin olan ilde zaten tarifenin yüzde 60’ı uygulanıyor. İlçelerinde bir yüzde 25 indirim daha yapılarak tarifenin yüzde 45’i geçerli olacak. 

Aynı indirim büyükşehirlerde de var, ama il merkezinden 50 km. uzakta olan ilçeler için. Bu arada sormak isterim: 50 km. hesabında İstanbul’un neresi merkez sayılacak? Büyükşehirlerde ilin tamamı büyükşehir ve tek bir şehir değil mi? 

Taşıtlara ilişkin terminal, park yeri, araba vapuru-feribot gibi hizmetlerin ücretlendirilmesinde taşıtın boyu, eni, yüksekliği, alanı, hacmi, ağırlığı, yolcu sayısı gibi kriterler kullanılabilir. Terminal ücret tarifeleri de koltuk sayısı, belge türü, sefer türü, kullanım amacı (kalkış-varış veya transit geçiş) gibi kriterlere göre hazırlanmış. Bana göre, sistem olarak adil. Ancak 12 metreden büyük otobüsler için, ‘koltuk adedi göz ardı edilir’ denmiş. Bu yanlış. O zaman, bütün araçlarda boyu dikkate almanız gerekir. 

Yazılarımı okuyanlar tanımlara çok önem verdiğimi bilirler. Mesela, tanımlarda, ‘bu Yönetmelikteki şartları taşıyan’ gibi ifadelere çok kızarım. Derim ki, elmayı tanımlarken Yönetmelik kırmızı olma şartı koysa, kırmızı olmayanlar elma sayılmaz mı? Burada da özel otomobil ve yolcu terminali tanımları var. Yolcu terminali için yönetmeliğin ilgili maddesindeki şartları taşıma ifadesi kullanılmış. O şartları taşımayanlar terminal sayılmayacak… Terminal sayılmayınca da bu tavan ücrete tabi olmayacaklar. Ne büyük ceza! Yani KTY 61’inci maddeye göre, terminal gibi kullanılan yerler terminal sayılmadıklarından bu tavan ücret tarifesinden faydalanamayacak(!), yani istediği ücreti alabilecek. 

Bir de KTY’de belge muafiyeti sağlanırken kullanılan ve tanımı bulunmayan, benim de defalarca sorup öğrenmek istediğim özel otomobil tanımı bu tebliğde yer alıyor. Meğerse ‘özel otomobil’ ticari otomobil dışındaki hususi otomobiller ile resmi otomobillerin ortak adıymış. Resmi otomobillerin özel otomobil olduğunu bu tarife tebliğinden öğrendim. Bu da benim için bir kazanç oldu. 

Tabii ki 24 Kasım, Atatürk’ten armağan Öğretmenler Günü olarak zaten önemli, ama buradaki kastım başka. 4 Kasım’da yayımlanan tebliğe göre uygulama 20 gün sonra, yani 24 Kasım’da başlamak zorunda. Pek çok terminalci işlemleri yetiştir(e)meyip uygulamayı başlatmayabilir. Hatta bu kuralı hiç uygulamayabilir de. Zira 25 (50) dakika ücretsiz park kuralını uygulamadılar ve bir şey soran da olmadı. Benden söylemesi. ■