Plaka ve belge düzeni, taban-tavan fiyat istekleri

Bu haftaki yazımda dijital plaka, yolcu taşıma belgeleri ve taban-tavan fiyat istekleri gibi gündemdeki bazı konular üzerinde durmak istiyorum. 

Plaka düzeni

Önceden il adının ve taşıtın o ildeki kayıt numarasının yer aldığı plakalar vardı. Yazıyla olan il adının ve büyük rakam gruplarının okunmasının zorluğundan olmalı ki, il adları yerine her ile verilen bir numaranın ve o ildeki taşıta verilen harf ve rakam grubunun yer aldığı plaka düzenine vaktiyle geçildi. Böylece plakaların daha kolay okunup hatırlanması sağlanmış olabilir. İlk 67 il haf sırasıyken sonraki 14 il, il oluş yılına göre plaka numarası aldılar. Bu plakadaki bilgiler taşıtın hangi ile  ve hangi numaraya kayıtlı olduğunu, taşıtın dosyasının nerede ve hangi numarada kayıtlı olduğunu gösteriyor o kadar. Bazı kurumların özel plakaları bir yana mevcut plakalar taşıt hakkında sadece resmi olup olmadığı bilgisini veriyor.
Belirtilenler dışında taşıtla ilgili pekçok bilgiye ihtiyaç var: Muayene, sigorta durumu, yaşı, ticari-hususi olması, yük-yolcu veya özel taşıt olma durumu, ticari araçların nerede, hangi taşımaları yapabilecek izin ve belge yeterliliklerine sahip olduğu, yol ve köprülerde hangi araç sınıfına girdiği gibi pekçok bilgiye ihtiyaç oluyor. Bu ihtiyaçlar plaka üzerinden giderilemiyor. Peki nasıl giderilmeli? 

Mevcut plakalar

Bir çözüm aracın plakası üzerine bu bilgileri kapsayacak harf, rakam veya işaretlerin konulmasıdır. Böylece görevli veya ilgililer bu bilgilere plaka üzerinden çıplak gözle ulaşıp işlem yapabilirler. Mevcut plakalarda bu yok. Bunun yerine artık hiç gerekmeyen aracın dosyasının veya kaydının nerede olduğu bilgisi var. Bu bilgi ayrımcılıktan öte pek birşey getirmiyor. İnsanlar olası ayrımcılıklardan kurtulmanın yollarını arıyor. Pekçok güneydoğu otobüs firmasının araçlarının başka illere kaydettirilmesi gibi. Aynı husus sigorta kolaylıkları için de olabiliyor. 

Plakalardaki bu yetersizlik, geçmişte sorun iken bugün teknoloji sayesinde aşılabiliyor. Görevliler ellerindeki cihaza mevcut plakayı girdiğinde aracın her türlü bilgisine kolaylıkla erişebiliyor. Otoyol ve köprülerde algılayıcı cihazlar aracın hangi sınıfa girdiğini ve gerekirse hangi belgelere sahip olduğunu değerlendirip işlem yapabiliyor. Örneğin; diğer otobüsler tüm köprüleri kullanabilirken Yavuz Sultan Selim Köprüsü dışında köprü kullanamayan tarifeli otobüslerin ihlalleri tespit edilip, cezalandırılabiliyor. Bu açık haksızlığın sorumlusu tabiki teknoloji değil. Adaletsiz karar verip bunu teknoloji sayesinde yazılımlara yansıtan insanlar.  

Son günlerde sözü edilen dijital plakadan ne anlamak gerekiyor! Şu anda kullanılan sorgulama sistemi dijital teknoloji değil mi? Mevcut dijital kullanım ile karşılanamayan ihtiyaçlar mı var? Bunları karşılayacak sistem mi aranıyor? 

Şöyle bir şey olabilir mi; Plaka üzerinde gözle görülenlerin ötesinde bazı bilgilerin monte edilecek bir çipe yüklenmesi. Böylece hiç sorgulama yapmadan aracın bilgilerinin buradan alınabilmesi. Bu sayede varsa mevcut zorlukların aşılması düşünülebilir mi? Bilgi sorgulama dışında araç takibi gibi yeni yeterliliklerin plaka üzerinden kazandırılması düşünülebilir mi? 

Teknolojik imkanlar sonsuz

Plaka sisteminin sorgulanması ve iyileştirilmesi iyi olur. Benim iddiam; artık il sisteminin gereksizliği. Tüm araçlar merkezi bir bilgi sisteminde dijital kayıt altında değil mi? İl plakası artık anlamsız olmuyor mu? Belki sadece bir ilde çalışabilecek ticari araçlar için il plakası söz konusu olabilir. Böylece bu araçların il dışında çalışması kolayca görülüp engellenebilir. 

Belge düzeni önerisi 

Efendim çok çeşit belge varmış... Peki bunun taşımacıya ne zararı var? Belki çok çeşit belge bastırıp, işlemek Bakanlık için zorluklar getirebilir. Dijital dönemde böyle bir zorluktan da söz edilemez. Taşımacı için belge çeşidinin çokluğu değil, kendisinin kaç belge almak zorunda olduğudur. İdeal olanı da tek belgeyle istediği tüm taşımaları yapabilmesidir. İşte tek belgeye imkan veren belge önerilerim; 

D2 belgesi 

Sadece yurtiçi tarifesiz (grup-turizm) yolcu taşıması yapma yeterliliğine sahiptir. Sadece bu işi yapacaklar bununla yetinebilir. 

D1 Belgesi 

Yurtiçinde halen yaptığı tarifeli taşımanın yanında D2 belgesi ile yapılan tarifesiz taşımaları da yapma yeterliliğine sahiptir. Bunun ispatı D1 belgesi sahibinin hiçbir ek şart aranmadan belgesini verip yerine D2 belgesi alabilmesidir. Belge sahipleri hem tarifeli hem de tarifesiz yurtiçi taşımalarını tek belgeyle yapabilirler. 

B2 Belgesi 

Uluslararası ve yurtiçi tarifesiz taşıma yeterliliğine zaten sahiptir. Bu belgeyle tüm turizm taşımaları yapılabilir. 

B1 Belgesi 

Uluslararası ve yurtiçi tüm tarifeli taşımaları yapma yeterliliğine zaten sahip olması yanında B2 ile ve D2 belgeleri ile yapılabilen tüm tarifesiz taşımaları yapma yeterliliğine sahiptir. Bu belge yerine ek şart aranmadan B2 belgesi alınabilmesi bunun ispatıdır. Her türlü yolcu taşımacılığı yapılabilir. 

İşte size herkesin tek belgeyle her türlü taşımacılığı yapabileceği belge düzeni. Herkes sadece bir belgenin sahibi olacak ve tüm taşıtlarını bu belgeye kaydettirip kullanabilecek.

Taban-tavan fiyat istekleri 

Yolcu taşımacılığında serbest piyasa düzeni Taşıma Kanunu’na göre esastır. Bunun istisnaları da yine kanunda yer almaktadır. Bu hallerden biri söz konusu ise taşıma ücretlerinde tavan veya taban fiyat ilan edilebilir. Bu daha çok taban fiyat şeklinde olmak zorundadır. Otobüs terminallerinde rekabet söz konusu olmayıp serbest piyasa esası geçerli değildir. Tüm terminallerde devamlı biçimde tavan fiyat uygulanması gereklidir. Otobüsçüler, resmi veya özel tek terminal işletmesinin insafına bırakılmamalıdır. Unutulmamalıdır ki, otobüsçüler yüksek terminal bedellerini otobüsçülerce yapıldığı veya işletildiği iddia edilen özel terminallere ödemişlerdir. Bu nedenle otobüsçülerce olması dahil hiçbir özel terminal yapım veya işletmesini desteklememelidirler.  

Büyük Atatürk’ü minnet, şükran ve en derin saygılarımla anıyorum. ■