Yüzde 50 peşinatı olmayan otobüs almasın!

SÖYLEŞİ: ERKAN YILMAZ

Otobüs sektörünün çok yakından tanıdığı ve sevdiği MAPAR Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Şahin ile Başakşehir’deki Hıdır Usta’nın merkezinde bir araya geldik. Yalçın Şahin yaptığı değerlendirmeler ve analizlerle otobüs sektörünün mevcut durumu ve geleceğine yönelik her zaman önemli mesajlar veren bir isim.

Otobüs sektöründe bugünkü durumunu önceki süreçlerde yaşanan yanlışlarla birlikte değerlendirmek gerektiğini belirten MAPAR Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Şahin, “Türkiye’ye, aslında, yıllık 400-600 adet otobüs kapasitesi yeterliyken, bu 1200 hatta 1600 adetlere varan bir pazar seviyesine çıkartıldı. Burada 2011 yılından sonra al 2012’yi ver 2011’i, ver 2012’yi al 2013 model aracı denilerek 30-40 bin Euro farklarla araçların değişimi sağlandı. Bu da ister istemez içerideki stoku arttırdı. Şehirlerarası seyahat otobüs toplam parkında 7 bin - 8 bin araç yeterken bu kapasite hızla 10-11 binlerin üzerine çıktı. Bu durum parktaki araçları değersiz hale getirdi. Öyle ki, 2017 yılında Mercedes, Temsa ve MAN’ın ikinci el stok seviyesi 700’e ulaşmıştı. Öte yandan piyasada 10 bin adetlere ulaşan toplam park ile yeteri kadar da otobüs vardı. Bugüne geldiğimizde üç ana markanın stokunda ikinci el otobüs yok. Bizde de, galericilerin elinde de otobüs yok. Son iki yılın da sıfır satışlarının 300 adetler seviyesinde olması, ikinci el araçların çok fazla yurtdışına satılması da ister istemez ikinci elin değerini artırdı” dedi.

İkinci el artışı patlayacak

Şu anda yeterli seviyede araç olmaması nedeniyle ikinci el araçların fiyatlarının aşırı bir yükselme içinde olduğunu belirten Yalçın Şahin şunları söyledi: “Her üç markanın da ikinci elinde 300-400 bin TL’ye varan artışlar var. Bu artışın nedeni yeninin yetişmemesi... İnsanlar yüksek fiyatlara araç alıyor ama değer kazandığından değil, yeterli yeni olmadığından. Bana göre otobüsçü araçsız kalmamak için bilinçsizce alıyor. Bu bir yerde patlayacak! Eğer bu sene ya da seneye markalar üretim planına otobüs ilave ederse, Mercedes 400-500’e çıkarsa, MAN 200 iken 400’e çıkarsa TEMSA yeniden üretime başlarsa ve pazara 100 araç sunabilirse pazarı otomatikman 800’e zorlarız. Bu durum ikinci eli aşağı çeker. Eskiden bir şansımız vardı, şimdi bu şansımız da kalmadı. Dış Pazar için bizim aracımız ucuz kalıyordu. Bu fiyat artışı ile beraber dış pazara da araç çıkamayacak. 2021 ve 2022’yi de 400-600 bandında pazarla geçersek ikinci el değerini korur, daha üst seviyeye çıkarsa da ikinci el tekrar aşağı gelir. Ama şu da net otobüs pazarında arz talep dengesinin iyi yönetilmesi gerekiyor. Mercedes-Benz Türk otobüs grubu yöneticileri de toplantıda bunu ifade etmişler. Zamanında yapılan yanlışlardan da bahsetmişler” dedi.

Kış hesabı iyi yapılmıyor

Yolcu taşımacılığında yüksek sezon denilen yaz döneminin ve seyahatlerin dibe vurduğu kış döneminin olduğuna dikkat çeken Yalçın Şahin, “Otobüsçü, kışın hesabını da yapıyorum dese de yapamıyor. Yaz döneminde kazandığı paranın tamamını kendinin zannediyor. Kışın zarar etmeye başladığında da sıkışmalar başlıyor, borçları ödeyemiyor. O arada bu telaştan kurtulmak için 1 yaşındaki aracını veriyor, yeni bir otobüs alıyor böylece borcu ileriye atıyor. Buradan kalan 20 bin Euro ile de o kışı geçirmeye çalışıyor. Bu şekilde biriktire biriktire borç katlanıyor, bir dönem sonra işin içinden çıkılmaz hale geliniyor, iflaslar başlıyor. Zaten otobüsçü camiasındaki son 10 yıla bakın 20-30 otobüs alıp otobüs çalıştıranların, bizim gibi kiraya alıp verenlerin sayısı artık 1-2 tane. 10’un üzerindeki araca çıkanların tamamı şu anda kötü durumda, iflas etmiş, yaşamıyor. Bu anlayışla hareket ettikleri için, bu insanlar artık yok sektörde. Hesap yapmayı öğrenenler ayakta kalıyor” dedi.

Otobüsçülük çok iyi olacak

Yalçın Şahin’in yaşanan tüm sorunlara rağmen otobüs sektörünün geleceğine yönelik umudu var: “Bence 5 yıl içinde otobüsçülük camiası çok iyi olacak, eğer mücbir bir sebep yaşamazsak, patlama, çatlama olmazsa. Bir de tabii, yıkıcı rekabet olmazsa. Otobüs az, yolcu var, uçak biletleri hiç ucuz değil artık. Firmalar eğer yıkıcı rekabet yapmazsa otobüsçü para kazanır. Amortismanı çıkarabilir, aracını yenileyebilir. Bir araç en az 5 yıl kullanılmalı, hiç olmazsa 3 yıl kullanılması lazım. Otobüsçü bu ürünü daha uzun kullanmalı. 200-300 bin Euro paraya yazık. Bu araçları 1 ya da 2 yıl içinde değiştirenler paraya sıkıştıkları için değiştirdiler. Milli servet bu. Bununla birlikte otobüsçü de bilinçlendi. Artık sıradan ustalara, merdiven altına gitmiyor, garantisi bitmiş araçlar da servise geliyor. Bizim servis girişlerimizde 2019 yılında yüzde 30 civarında bir artış var. Doğru fiyat belirlemesi de olursa, insanlar birbirini bitirmek için rekabet yapmazsa otobüsçülük sektörü uçar. Yıllık 300 bin TL olan kazançlar 400-450 bin TL’yi bulabilir. Otobüsçülük altın çağını yaşayabilir.

MAPAR olarak 150 otobüs satarız

Bu yılki seyahat otobüs pazarının 400-450 adetler olarak görüldüğünü, ancak kendisinin pazarı 600 adetler seviyesinde öngördüğünü belirten Yalçın Şahin, “Kesin olarak düşündüğüm seviye 500-550 adet. Pazar, Temsa da devreye girdiğinde 600’ü bulur. Fazla üretilse de satılacak ama üreticiler üretimlerinin büyük bölümünü ihracata kaydırdılar. Şu an 1990’lı yıllara döndük. O dönemlerde 20-30 bin mark para alınıp, sıra yazılırdı. Aynı durum var. Önden kaparo yatırıp sıraya yazılıyorlar. Ben şu an 4’üncü aya kadar olan 46 adetlik tüm stokumu sattım. Hepsi kaparolu. Bu güzel bir şey. Yeni otobüs talebine Mayıs-Haziran’a sıra veriyorum. 3 marka için de durum aynı. İnsanlar 4 yaşındaki arabaya 1 milyon 400 bin TL vermek yerine 1 milyon 600, 1 milyon 800 bin verip yenisini almak istiyor. Bekleme müddeti olanlar, acele etmeyenler sıraya girdi. Ciddi kaparolar vererek sıraya yazılanlar var. MAPAR olarak yılsonuna kadar da 150 adet satarız. MAN’ın satışı bunun üstüne gelir. Tüm markalar için söylüyorum: Otobüsçüyü üzmemek gerekir. Sene içerisinde bir kere, iki kere zam olur. Bu talebi fırsata çevirmemek de gerekir. Biz bu sektörden ekmek yiyoruz. Nasıl olsa alan var. Biz zam yapalım mantığıyla hareket etmemek gerekiyor” dedi.

Bakanlığın verileri sağlıklı mı?

Taşıma Dünyası’nın 2019 yılındaki 90 milyon yolcu taşındığı verisine dayanarak oluşturduğumuz “ÇARPICI GERÇEK” manşetimizi de okuduğunu belirten Yalçın Şahin, “Burada çok önemli bir analiz var. Ama ben Bakanlığın verilerinin çok sağlıklı olmadığına inanıyorum. Sektördeki büyük firmaların yıllık 20 milyon yolcu taşıdığı verilerini hepimiz biliyoruz. Bu açıklamalar yalan değildi. Benim de yakından bildiğim firmalar var. Çünkü ben de o firmalarda araç çalıştırıyorum. Ben şehirlerarası taşımacılıkta taşınan yolcu sayısının 69 milyon değil 80-100 milyon civarında olduğunu düşünüyorum. 120-140 milyon çok afaki. Ben otobüslerdeki doluluk oranının 35 kişinin altına indiğini de düşünmüyorum. Eğer inerse birçok firma batar” dedi.

200 otobüsüm firmalarda

Şu an, firmalarda toplam 200 otobüs çalıştırdıklarının bilgisini de veren Yalçın Şahin, “Anlaşması bitmiş, ama tekrar kiraya verdiğimiz araçlar var. Gitmediğini gördüğümüz yerde otobüslerimizi satıyoruz. Nitekim kiradan döndükten sonra 70-80 aracımızı sattık. Kiralık çalıştırma sistemini en iyi uygulayan firmayız” diye konuştu.

Flixbus ve Türkiye’deki otobüsçülük

Kamil Koç’u satın alan şirketin çok güçlü bir sermaye yapısına sahip olduğunu belirten Yalçın Şahin, bu satışın sektördeki dengeleri değiştireceğine yönelik yorumlarla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı: “Kamil Koç’u satın alan şirket çok güçlü. Amerika pazarına da girdi. Rusya’ya girmek için de hazırlıklar yapıyor. Ama şu net; Türkiye’deki otobüsçülük apayrı, Türkiye Avrupa gibi değil. Anlık değişimleri bir anda kabul etmez. Söyledikleri doğru şeyler de var, ama her doğru sizi başarıya götürmez. Adım attınız, karşınızdaki firma buna uygun adım atmazsa sizin başarı kazanmanız zor olur. Bunu zaman içerisinde kabul ettirterek, kısmi yerlerde deneyerek yapmalı. Tabii ki, host-hostes, ikram-servis hepsi bir gider. Türkiye hiçbir Avrupa ülkesine benzemez. Bir anda ben yaptım anlayışı ile giderseniz çok büyük hata yapar, çok büyük paralar kaybedersiniz. Yavaş yavaş eski sisteme dönecekler ve oturtacaklardır. 2+1’i isteyen bir müşteriyi hemen 2+2 yönlendirmek kolay olmaz. İkram sende olmaz, diğerinde olursa yolcu diğer firmaya gider.”

Öne çıkanlar...

Başarının hayat felsefesi...

Ali Osman Amca ile anılmak onurdur

Otobüsçülerle kurduğumuz yakın diyalog ve dostluklar nedeniyle hep söylüyorum; Ali Osman Ulusoy Amcaya benzetilmek, onun ismi ile anılmak bize onur ve gurur verir. Ali Osman Amca’dan Allah razı olsun. Nur içinde yatsın, mekânı cennet olsun. İnşallah onun yolunu izleriz, yaptıklarını yapabiliriz. Üstüne ne kadar koyarsak, ne mutlu bize.

En fazla 5 saat uyurum

Her gün en fazla 5 saat uyurum. Kaçta yatmış olursam olayım her gün 7’de ayaktayım. Hakikaten çalışmayı, mesleğimi, otobüsçülüğü çok seviyorum. En önemli unsur mesleğini sevmeniz.

Uçak korkusu

Gittiğim her yere araçla gidiyorum. Uçak korkusu bir anda oldu. 5 sene önce, eşimle, İspanya’da geldi kapalı alan korkusu. Zor geçiyor uçak yolculuğu benim için. Bir an geliyor; geldiği zaman uçaktan çıkmak istiyorum… Yine gidiyorum ama binmemeye gayret ediyorum.

Hayal etmeyen bir yere gelemez

Bugünleri hayal ettiniz mi sorumuza Yalçın Şahin’in cevabı, “Hayal etmeyen bir yere gelemez. Başlangıç inanmak ve hayal kurmaktır. Kendinize inanıyor ve sonucu hayal edebiliyorsanız zaten yüzde 50 başarırsınız. Bu durumlara geleceğimi hayal ediyordum. Çalışıyorum, koşturuyorum. Allah çalışana doğru insana bir şekilde verir” şeklinde oldu.

Oğlum bu sektörde olmak istedi

Evlatlarımızın okuyanı var, okumayanı var. Tamamına bu sektörün içinde olmak istiyor musun, diye sordum. Oğlum Erdi’ye de sorduk. ‘Baba, ben sektörde olacağım’ dedi. Ramazan Bey’in oğlu da aynı. İstemiyorum deseydi gücümüzün yettiği belli bir sermaye ile istediği bir meslekte bir iş sahası açarak çalışmasını sağlardık. Bu mesleği istiyorum dediği için Bursa’da en alt kısımdan başladı. Bir anda patron masasına oturmadı. Temelden öğrenmesi lazım. Eliyle dokunmayan bu mesleğin önemini anlayamaz. Bana göre eliyle dokuna dokuna geldi. Bundan sonrası kendi kabiliyetine, çabasına ve emeğine bağlı. Bunlar da onda var. İnşallah bir yerlere gelecek. Bütün evlatlarımız gelecek.

35 yıllık başarı

Yalçın Şahin, “Aile şirketlerinde, kardeşler arasında bir süre sonra yaşanan sorunlarla yollar ayrılıyor. Ama siz 35 yıldır bunu başarıyla götürüyorsunuz. Nasıl başarıyorsunuz” sorumuza “Birbirimize saygımız çok büyük. Biz 3 kardeşiz. Ufak yaştayken trafik kazasında kaybettiğimiz babamız Hıdır Usta’nın da adını verdiğimiz şirketteyiz. Abiyi ata baba sayıp işimizi yaptık. Hakikaten eşlerimizden Allah razı olsun. Birbirleriyle iyi anlaşarak, çocukları iyi organize ederek doğru yerlere koyarak bu aile birlikteliğini bu günlere getirdik. Ayrı gayrımız yok. Her şey üçümüzün. Herkes bulunduğu yerde mutlu olduğu için bu birlikteliğimiz, ağız tadımız devam ediyor. İyi paylaştığımıza, iyi organize olduğumuza inanıyoruz. İnşallah bizden sonraki evlatlarımız da bu birlikteliği devam ettirir. İşbölümünü kendimiz yaptık. Herkes branşını markasını seçti o yolda ilerliyor.

Hiç mi tartışma olmuyor?

Tartışma muhakkak olur. Tartışma olmayan yerde doğru olmaz. Hep ‘evet’ olan yerde hayır olmaz. ‘Hayır’ olan yerde de evet olmaz. Fikir ayrılıkları mutlaka oluyor. Hepimiz insanız. Yaptığımız çok büyük yanlışlar da oldu ama önemli olan telafi edilebilen yanlışlar olması. İnanıyorum ki, bunları da telafi edebildiğimiz için ayakta kalabilmişiz.

Başarıyı da başarısızlığı da ödüllendiririm

Kendi başarısızlığıma kızarım. Ben çok iyi anlatıcı olduğuma inanırım. Kaybetmek de bir duygudur, kaybetmeden kazanmayı öğrenemezsiniz. Ticari hayatta herkes bir şekilde kaybedebilir. Bazı projeleri kaybediyoruz, oturuyoruz, konuşuyoruz. Neden kaybettiğimizi sorguluyoruz. Benden de olabiliyor, çalışandan da kaynaklı olabiliyor. Ama MAPAR olarak bugünlere gelmemizde iyi bir ekip çalışmasının katkısı var. Başarısızlıkta ceza kestiğim olmadı. Başarıyı da, başarısızlığı da ödüllendiririm” yanıtını verdi.

Birlikte seyahat edelim

1,5 yıldır tarifeli otobüsle seyahat etmedim. Kentiçi ulaşımda metroyu kullanırım. En son, arkadaşlarımla birlikte otobüsle Yunanistan’a gittim. Bir müjde vereyim size; bir VIP araç yapıyoruz. Onunla ilk seyahati birlikte gerçekleştirelim.

Yalçın Şahin’le söyleşimizi İkitelli OSB’deki Mapar Otomotiv’in Merkezi Hıdır Usta Yedek Parça Deposu Ofisinde gerçekleştirdik. Söyleşide Mapar Otobüs Satış Müdürü Ender Keskin ve duayen gazeteci Muammer Başkan’da hazır bulundu. Erkan YILMAZ