17.11.2014, 17:05

Servisler yasaklanabilir mi?

Geçtiğimiz hafta servislerin yasaklanmasına ilişkin bir planlama kararı yayımlandı ve bazı taşımacıları çok fazla ilgilendirdi. Büyük gürültü koparan bu konu üzerinde durmayı gerekli görüyorum. Servisler gerçekten yasaklanabilir mi? Hangi şartlarda yasaklanabilir?

Demokrasi hak ve özgürlüklerin güvence altında olduğu bir düzendir. Demokrasilerde hak ve özgürlüklere saygı duyulur. Bunlar kaldırılmaz hatta kaldırılması bile düşünülmez. Bunun karşısında olanlar çoğunluk olsalar da hak ve özgürlüklerin özüne dokunulmaması, esastır. Peki, neler özgürlüktür, neler haktır? Biraz da bunun üzerinde durmak gerekir. Ben bu ayrımları net olmayan iki konu üzerinde şöyle görüş belirtmek isterim. Özgürlükler sadece yasalarla insanlara verilir ve güvence altına alınır. İnsanlara özgürlüklerin kullandırılması için, çok bir şey gerekmez, sadece tanımak yeterlidir. Ancak haklar bunun biraz daha ötesindedir. Örneğin sosyal güvence hakkı, eğitim hakkı dediğimizde bunları devletin insanlara sunması ya da sunulmasını sağlaması gerekir. Bunlar maddi külfetler de yükleyebilirler, ama özgürlük çoğu zaman külfet gerektirmeksizin, insanlara tanınan serbestlikler olarak düşünülebilir.

Ulaşım hak mı özgürlük mü?

Kanaatime göre ulaşım tamamen özgürlüktür. Devlet hiç kimseye bir yerden bir yere gitme imkanı sağlamak, öyle bir hak vermek, kimseye araç otobüs bilet vs. sağlamak zorunda değildir. Ama insanların bir yerden bir yere istedikleri gibi gidebilme özgürlüğünü sağlamak devletin görevidir. Bu işte, sadece ortam ile ilgilidir. Ancak özgürlüklerin kullanılabilmesi için de tabii ki buna ilişkin altyapıların bulunması gerekir. Yani ‘bir yerden bir yere gitmek serbest’ demekle olmaz. Gidebilmek için havayolu, karayolu, denizyolu, demiryolu araçlarının bulunması ve seferlerinin olması gerekir. Keza insanların ticari olmayan kendi araçlarıyla da aynı seyahatleri yapabilmesinin ortamının sağlanması gerekir. Dolayısıyla sistemin kurulması ve işler halde tutulması devletin görevidir. Bundan sonrası da, tamamen kişilere kalmıştır. 

Ulaşım özgürlüğü sınırlanabilir mi?

Şüphesiz ki özgürlüklerin kullanılmasında da bazı sınırlamalar olabilir. Kamu menfaatleri gereği bazı kısıtlayıcı önlemler alınabilir, bazı yollar tümüyle yasaklanabilir. Bazı meydanlar kapatılabilir ama burada özgürlüklerin özüne dokunulmaması, esas olmalıdır. Keza bu sınırlamalarda kamusal bazı menfaatler de gözetilebilir. Örneğin, toplu taşıma araçlarının işletilmesinde toplumun menfaati olabilir. Ama bu dahi insanların illa toplu ulaşım sistemleri ile seyahate zorlanması anlamına gelmez. Bu yönüyle bakıldığında servislerin de yasaklanması gibi bir şey düşünülmemelidir. Şüphesiz ki, servisler daha büyük toplu taşıma araçlarına göre daha fazla enerji tüketen, daha fazla imkan kullanan araçlar olarak görülebilir. Böyledirler ama servislerden çok daha kötü olan araçlarımız bulunmaktadır. Bunlar özel araçlarımız ile taksi türü daha küçük hacimli taşıma araçlarıdır. Burada, taksilerle özel otomobiller arasında neredeyse bir fark yok gibidir. Sadece bir taksinin birden fazla otomobilin yaptığı işi yapabilmesi ve daha az park yerine ihtiyaç duyulması gibi bir olumluluktan bahsedilebilir. Yoksa bunun ötesinde, taksilerin de özel otomobillerden önemli bir farkı yoktur. Ancak servis araçları ise gerek özel otomobillere gerekse taksilere göre çok daha fazla insanın seyahatine imkan vermeleri bakımından otomobil ve taksilerden çok daha olumlu özelliktedirler. Eğer özel araçları ve taksileri yasaklayamıyorsanız, servis araçlarını yasaklamak için de herhangi bir gerekçeniz bulunamaz. Bunu, enerji verimliliği vs. ile açıklayamazsınız. Eğer enerji verimliliğiyle o servisleri yasaklamayı düşünüyorsanız, çok daha verimsiz olan otomobilleri ve taksileri yasaklamalısınız. Eğer bunları yasaklayamıyorsanız, servis araçlarını da yasaklamamanız gerekir. Yoksa özgürlüklerin özüne dokunulmuş olur. Çünkü servis araçları kişilerden menfaat sağlarlar. Kişiler üzerinden finanse edilirler. Devletin bunlar için herhangi bir kaynak kullanması vs.si yoktur. Bu şekilde, devlete yük olmayan araçlar hiçbir gerekçe ile yasaklanamaz. Ancak tüm araçlar yasaklandığında; (bir yolda, bir meydanda vs.) eşitlik için diğerlerinin de, kısıtlanmasından ve yasaklanmasından söz etmek mümkün olabilir. 

Devletin servis araçları

Bildiğimiz gibi devlet kendi çalışanlarına da servis aracı hizmeti vermektedir. Bunun bir hak olup olmadığı çalışanlar için tartışmalı bir konudur. Hiçbir yerde ‘devlet, çalışanlarına mutlaka servis aracı sağlamak zorundadır’ diye bir hüküm bulunmamaktadır. Devletin çalıştırdığı insanlara servis hizmeti sağlamasının sosyal faydaları olduğu da bir gerçektir. Eğer bu sosyal faydanın başka araçlarla, örneğin toplu taşıma araçlarıyla, raylı sistemlerle sağlanması söz konusu edilebilirse, o zaman servis araçlarının kaldırılması yerine bu sosyal faydanın başka araçlarla sağlanması durumu gündeme gelebilir. Belirtildiği gibi burada devletin kendi kaynaklarını kullanarak işlettiği, kamu servis aracının durumundan söz ediyoruz. Bunlar ise kişilerin parasını kendileri ödeyerek aldığı servis hizmetleri ile bir tutulamaz. Bu yönüyle servis hizmetinin yasaklanmasından, kaldırılmasından ancak devlet taşımaları boyutunda söz etmek mümkündür. Diğerleri için bir yasaklama düşünülemez. Düşünülebilecek bir yasaklama seyahat özgürlüğünün sınırlarını zorlamak olacağı için pek de doğru olamayacaktır. Bu yönüyle servis araçlarının kısıtlanması gibi bir endişe de duyulmamalıdır. Nitekim konu ile ilgili açıklama yapanlar da zaten okul servis araçlarının yasaklanmasının söz konusu olamayacağını söylemişlerdir. 

Son olarak şunu da söylemek gerekir ki servis araçlarının yollarda fazla trafik yarattığı şeklinde bir gerekçe sunulabilir. Ama bu gerekçe de iddia edilmekle birlikte ispatı zordur. Başta da belirttiğim gibi özel otomobil ve taksi türü daha küçük araçlar daha fazla trafik yoğunluğu yaratmakta ve daha az kişi taşımakta. Eğer onların yarattığı trafik yoğunluğundan şikayet edip onları yasaklayamıyorsak, servis araçlarını da yasaklamayı düşünmemeliyiz. ■
Yorumlar (0)
banner117
15
açık
banner159
banner153
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 10 28
2. Samsunspor 11 25
3. Fenerbahçe 10 23
4. Beşiktaş 10 20
5. Eyüpspor 11 19
6. Sivasspor 11 17
7. Göztepe 10 15
8. Başakşehir 10 15
9. Kasımpasa 11 14
10. Konyaspor 11 14
11. Trabzonspor 10 12
12. Gaziantep FK 10 12
13. Bodrumspor 11 11
14. Antalyaspor 11 11
15. Alanyaspor 11 10
16. Rizespor 10 10
17. Kayserispor 10 9
18. Hatayspor 10 3
19. A.Demirspor 10 2
Takımlar O P
1. Erzurumspor 11 22
2. Kocaelispor 11 22
3. Bandırmaspor 11 21
4. Karagümrük 11 18
5. Igdir FK 11 18
6. Boluspor 11 18
7. Esenler Erokspor 11 17
8. Ümraniye 11 17
9. Pendikspor 11 17
10. Ankaragücü 11 16
11. Ahlatçı Çorum FK 11 16
12. Şanlıurfaspor 11 15
13. Gençlerbirliği 11 15
14. Manisa FK 11 14
15. Keçiörengücü 11 14
16. İstanbulspor 11 13
17. Sakaryaspor 11 13
18. Amed Sportif 11 13
19. Adanaspor 11 6
20. Yeni Malatyaspor 11 -3
Takımlar O P
1. Liverpool 10 25
2. M.City 10 23
3. Nottingham Forest 10 19
4. Chelsea 10 18
5. Arsenal 10 18
6. Aston Villa 10 18
7. Tottenham 10 16
8. Brighton 10 16
9. Fulham 10 15
10. Bournemouth 10 15
11. Newcastle 10 15
12. Brentford 10 13
13. M. United 10 12
14. West Ham United 10 11
15. Leicester City 10 10
16. Everton 10 9
17. Crystal Palace 10 7
18. Ipswich Town 10 5
19. Southampton 10 4
20. Wolves 10 3
Takımlar O P
1. Barcelona 12 33
2. Real Madrid 11 24
3. Atletico Madrid 12 23
4. Villarreal 11 21
5. Osasuna 12 21
6. Athletic Bilbao 12 19
7. Real Betis 12 19
8. Mallorca 12 18
9. Rayo Vallecano 11 16
10. Celta Vigo 12 16
11. Real Sociedad 12 15
12. Girona 12 15
13. Sevilla 12 15
14. Deportivo Alaves 12 13
15. Leganes 12 11
16. Getafe 12 10
17. Espanyol 12 10
18. Las Palmas 12 9
19. Real Valladolid 12 8
20. Valencia 11 7