23.05.2022, 15:36

Sezona girerken maliyetler, komisyonlar ve rekabet

Enflasyon nedeniyle maliyetlerin ve bağlı olarak fiyatların arttığı günümüzde, yaklaşan yaz sezonu öncesinde bazı konulara göz atmak ve görüşlerimi paylaşmak istiyorum. 

Maliyetler

Hemen tüm taşımaların ana girdisi akaryakıt ve/veya enerjidir. Bunun ötesinde otobüs amortismanı ve bakımı, personel, bilet satış/yazıhane ve terminal gibi çeşitli girdiler bulunmaktadır. Bunlar üzerinde otobüsçünün yapabileceği pek fazla değişiklik yoktur. Örneğin; akaryakıt maliyetini düşürmek için 10 numara yağ kullanılması, sürücülerden daha fazla hizmet alınması gibi seçenekler taşıma güvenliği açısından akla bile getirilmemesi gerekir. Bunun dışında ikram, ücretsiz servis ve hatlara göre köprü, otoyol kullanımları söz konusu olabilir. Bunların bir kısmında tasarruf akla gelebilirse de rekabette hizmet kalitesi açısından zordur. Bu konuda tek yapılabilecek şeyin verimsiz hatları kapatmak olduğunu düşünüyorum. Bunun dışında taşımacılara sorumluluk yüklenemez. 

Komisyonlar

Yolcu taşımacılığında komisyonculuk yasak olmakla birlikte bazı kesintilere komisyon adı verilmesi söz konusu olup, bunlar yasağa aykırılık teşkil etmez. Bunlardan birincisi acentelerin bilet satış payıdır. Acenteleri değil otobüs firmalarını önemseyecek olursak bunların azaltılması gerekir. Az yolcu olan yerlerde firmaların yazıhane açmaması ve düşük komisyonlu acente hizmetiyle çözüm bulunması düşünülmelidir. Bilet portalı gibi, teknoloji kullanan çözümler ayrıca ele alınmalıdır. Burada dernek ve benzeri kuruluşlara imtiyaz tanınması mümkün olmayıp başka çözümler yaratılmalıdır. Acentelere getirilen tekelleşme önleyici 10 firma sınırlaması benzeri çözümler değerlendirilebilir. Diğer bir komisyon konusu sözleşmeli otobüslerin bilet satış gelirlerinden firmaların yaptığı kesintidir. Bu aslında komisyon olmayıp sözleşmeye göre yapılan gelir paylaşımıdır. Birinin alacağı payın arttırılması diğerini azaltabilir. Bu husus ancak sözleşme ile çözülebilir. 

Fiyatlar 

Öncelikle bilinmelidir ki, serbest piyasa düzeninde gelir sağlayıcı yüksek fiyatların ayıplanacak, garipsenecek hiçbir yanı yoktur. Zaten fiyatlar, maliyetlerin istisnalar dışında üzerinde olmak zorundadır. Diğer taraftan talebin yüksek olduğu durumlarda fiyatların arttırılması gayet normaldir. Bunu bir fırsatçılık olarak görmemek gerekir. Önemli olan önceden bu durumun yolcuya iletilmesidir. Bu yönüyle otobüsçüler, havayolu taşımacılarını terbiye etme sevdasından vazgeçip kendi işlerine bakmalıdır. Üçüncü olarak fiyatlar şüphesiz ki rekabet koşullarına göre belirlenecektir. Burada otobüs firmaları arası rekabetten öte diğer modlarla rekabet önemlidir. Havayollarının yüksek fiyat uygulaması otobüsçülerin fiyat serbestliğini arttıran bir durum yaratır. Artık otobüsçüler, serbest piyasayı iyi anlayıp içlerine sindirmelidir. 

Ücret tarifeleri

Yüksek enflasyon karşısında 4 aylık tarife süresinin yetmemesine bağlı tartışmalar yapıldı. Ben de, bu konuda yeni tarife almayı kolaylaştırıcı önerilerde bulundum. Şimdilik bir düzenleme yapılmadığı halde ortam sakinleşmiş görünüyor. Bunun nasıl sağlandığını bilmiyorum. Şu andakini başıboşluk olarak değil serbest piyasa düzeni olarak algılamak gerekir. Yeter ki, taşımacı uygulayacağı tarifeyi önceden duyurup yolcunun bilgilenmesi sorumluluğunu yerine getirsin. Kendisinin belirlediği bir tarifeye tabi olmak serbest piyasaya aykırılık değil, tarifeli taşımacı olmanın sorumluluğudur. 

18 koltuk konusu

Bakanlığın, tarifeli taşımalarda 18-24 koltuklu otobüslerin de kullanımına imkan veren geçici düzenlemesini olumlu bulmuş ve savunmuştum. Hâlâ aynı fikirdeyim. Taşıma güvenliğine aykırı olmayan hizmet koşulları mevzuatla değil piyasada belirlenmelidir. Bu konuda bir karar verilmemiş olmasına rağmen, kullanım süresinin yıl sonuna uzatılması en azından iyi olmuştur. Bunun bir karar verilmediğinden mi, yoksa karar verilip de Yönetmelik değişikliği yapılmadığından mı olduğunu bilmiyorum. Ben, diğerlerini rekabette güçsüz bırakmak isteyen güçlü firma temsilcilerinin sesine fazla kulak verilmemesi gerektiğini belirtmek isterim. 

140 km’lik otoyol hız limitleri

Öncelerde meskûn mahaller dışında ek hız limiti vardı. Bu da otomobiller için 90 km’ydi. Diğer taşıtların hız limitleri de buna göre belirleniyordu. Hepsi için bir yüzde 10 ceza toleransı vardı, otoyollar için yeni limitler belirlendi. Otomobiller için 120 km olan bu limit yüzde 10 toleransı ile 132 km ediyor derken üçüncü bir yol ve limit karşımıza geldi. Bölünmüş yollar için hız limiti otomobiller için 90’dan büyük 120’den küçük olacaktı. 100-105 km gibi bir rakam daha makul ve tartışmasız olabilirdi. Ancak bölünmüş yol hız limitinin yüzde 10 toleransı ile birlikte 120 km’lik otoyol hız limitine ulaşacak şekilde 110 km yapılması 120 km olan otoyol hız limitine tartışma getirdi. Eğer bölünmüş yol için 110 km uygunsa, daha iyi durumdaki otoyollar için daha yüksek hız limiti doğru olabilirdi. Şimdi 20 km artışla bu limiti 140 km’ye, toleransıyla birlikte 154 km’ye çıkarma kararlığı açıklandı. Ben bu artışı fazla bulanlardanım. Belki 110 km’lik bölünmüş yol hız limiti karşısında 130 km düşünülebilir. Dış ülkelerdeki uygulamalar da 140 km’yi fazla bulmamı düşündürüyor.

Hangi bakanlığın alanında?

Hız limiti taşıma güvenliği, taşıma ekonomisi gibi çeşitli yönleriyle önemli. Bu açıdan çokça kuruluşu ilgilendirebilir. Acaba bu konu öncelikle Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın mı yoksa İçişleri Bakanlığı’nın mı alanına girer? ■

Yorumlar (0)
banner117
15
açık
banner159
banner153
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 10 28
2. Samsunspor 11 25
3. Fenerbahçe 10 23
4. Beşiktaş 10 20
5. Eyüpspor 11 19
6. Sivasspor 11 17
7. Göztepe 10 15
8. Başakşehir 10 15
9. Kasımpasa 11 14
10. Konyaspor 11 14
11. Trabzonspor 10 12
12. Gaziantep FK 10 12
13. Bodrumspor 11 11
14. Antalyaspor 11 11
15. Alanyaspor 11 10
16. Rizespor 10 10
17. Kayserispor 10 9
18. Hatayspor 10 3
19. A.Demirspor 10 2
Takımlar O P
1. Erzurumspor 11 22
2. Kocaelispor 11 22
3. Bandırmaspor 11 21
4. Karagümrük 11 18
5. Igdir FK 11 18
6. Boluspor 11 18
7. Esenler Erokspor 11 17
8. Ümraniye 11 17
9. Pendikspor 11 17
10. Ankaragücü 11 16
11. Ahlatçı Çorum FK 11 16
12. Şanlıurfaspor 11 15
13. Gençlerbirliği 11 15
14. Manisa FK 11 14
15. Keçiörengücü 11 14
16. İstanbulspor 11 13
17. Sakaryaspor 11 13
18. Amed Sportif 11 13
19. Adanaspor 11 6
20. Yeni Malatyaspor 11 -3
Takımlar O P
1. Liverpool 10 25
2. M.City 10 23
3. Nottingham Forest 10 19
4. Chelsea 10 18
5. Arsenal 10 18
6. Aston Villa 10 18
7. Tottenham 10 16
8. Brighton 10 16
9. Fulham 10 15
10. Bournemouth 10 15
11. Newcastle 10 15
12. Brentford 10 13
13. M. United 10 12
14. West Ham United 10 11
15. Leicester City 10 10
16. Everton 10 9
17. Crystal Palace 10 7
18. Ipswich Town 10 5
19. Southampton 10 4
20. Wolves 10 3
Takımlar O P
1. Barcelona 12 33
2. Real Madrid 11 24
3. Atletico Madrid 12 23
4. Villarreal 11 21
5. Osasuna 12 21
6. Athletic Bilbao 12 19
7. Real Betis 12 19
8. Mallorca 12 18
9. Rayo Vallecano 11 16
10. Celta Vigo 12 16
11. Real Sociedad 12 15
12. Girona 12 15
13. Sevilla 12 15
14. Deportivo Alaves 12 13
15. Leganes 12 11
16. Getafe 12 10
17. Espanyol 12 10
18. Las Palmas 12 9
19. Real Valladolid 12 8
20. Valencia 11 7