Tahditli plaka rantına hayır!

Taşımacıların değişik kesimlerinde tahdit rüzgarları, zaman zaman eser. Bu rüzgar şehirlerarası otobüsçülerde belge sayısı tahdidi, taşıt sayısı tahdidi şekillerinde görülür. Diğerlerinde de benzer şekilleri vardır. En bilinen şekli devredilebilir tahditli plakadır. Bu amaçlarını gizleme gereğini duyanlar “biz rant peşinde değiliz” deseler de bundaki samimiyetleri çok şüphelidir. 

Tahdidin kelime anlamı sınırlamadır. Para getiren bir iş, bir ürün vs. için sayı sınırlaması getirilmesi istenir. Bunun amacı serbest piyasaya müdahale edip arzı kısıtlayarak kişi veya ürün başına düşen iş veya gelir miktarını yapay olarak arttırmaktır. Daha az taşımacı, daha az taşıt vs. olsun ki bunlar mevcut işlerden daha çok pay alsınlar ve/veya yapacakları işlerde daha yüksek fiyat dayatabilsinler. 

Tahdidi savunanlar ülke menfaati, trafik yoğunluğu gibi gerekçeler uydururlar. Bunlar çoğunlukla yanlıştır. Bir ülkedeki toplam araç sayısını tahdit ederseniz trafik rahatlayabilir. Keza serseri mayın gibi dolaşabilen taksileri sınırladığınızda da bu olur. Aksi halde çok sayıdaki özel araç veya trafikte dolaşan çok sayıdaki taksi trafik yoğunluğu yaratacaktır. Bunun tek çaresi tahdit değil, örneğin taksilerin şirketleşmesi de olabilir. Tarifeli taşıtlar zaten hatları gereği tahditlidirler. Taksi dışındaki tarifesiz taşıtlar ise iş almadan trafiğe çıkmazlar. İş aramak için trafiğe çıkan servis aracı yoktur. Servis aracı sayısının artması trafik problemi doğurmaz. Bunların trafik problemi doğurması sadece servis aracına duyulan ihtiyacın artmasıyla olur. Aksi halde trafiği azaltmak için ihtiyacın karşılanmaması doğar. 

Bilindiği üzere belediye alanındaki yolcu taşımaları belediye iznine tabidir. Belediyeden izinsiz taşıma yapılamaz. Buna büyükşehir belediye alanları da dahildir. Herhangi bir tür taşıma aracı sayısının artmasını önlemek istediğinizde vereceğiniz izin belgesi, yol belgesi, güzergah belgesi vs.yi, sınırladığınızda tahdit gerçekleşmiş olur. Bu kadarlık bir sınırlama pek ala yeterlidir. Tabii, rant emellerini gizleyenlere yetmez. 

Trafik mevzuatında bazı taşıtlara bazı harf gruplarından plaka verilebileceği yer almaktadır. Bunun amacı tahdit değil denetimdir. Plakasında belirli harfler bulunan taşıt, ona yönelik taşımayı yapmaya yetkili demektir. Harf ve yanındaki rakamlar sonsuza kadar götürülebileceğine göre otomatikman bir tahdit doğmaz. Dediğim gibi tahdit için özel plaka da gerekmez. İstanbul Büyükşehir Belediyesi isterse mevcut plakalarıyla izinler yoluyla tahdit getirebilir. Gizli amacı olanlar bunu beğenmez. Bunu savunanlar taksilere bir göz atsınlar. 

Çok önceki yıllarda taksilere plaka yoluyla tahdit getirildi. Sadece tahdit olsa amenna. Bir de devir hakkı verildi. Neyin devri olduğunu anlamak hayli zor. Topluma ait bir menfaati bazı kişilerin üzerine tapulayıverdiler. Eğer o kişiler devredilebilir tahditli plakalarıyla hala kendileri taşımacılık yapıyorsa diyecek yok. Henüz bir rant elde etmediler. Peki, ya devredenler! Zengin oldular desem… kızan çok olur. Ne zengini üç paraya haklarını sattılar diyen olacaktır. Peki, 2 milyon lirayı, bugünlerdeki moda deyişle eski parayla, 2 trilyon lirayı bulan taksi plakası kimin cebinde? Hemen aracılar, tefeciler, kara paracılar diye kendinizi kurtarmaya çalışmayın. Bunu savunduğunuz plaka devri yarattı. Bugün, kaç tane esnaf anlamında taksici var? Ya taksi ağalarının şoförü ya da kendine sadece ekmek parası kalacak kadar bu ağanın kiracısı… Bugün bir kişinin sıfırdan taksi esnafı olması mümkün mü? Vaktiyle taksi plakasını savunanlar rantlarını alıp tüydüler. Buna o günkü esnaf odası başkanı da dahil. Bugünkü esnaf odası başkanı düzenden memnun mu, temsil ettikleri haklı kazanç elde eden gerçek taksiciler mi? 

İstanbul’da servis fazlalığı kaynaklı bir trafik sorunu yok. Servis yerine özel araç kullanılsa trafik çok daha kötü olur. Tabii, servisten daha iyisi toplu taşıma. Hiçbir servis aracı iş yokken trafiğe çıkmıyor. İş bulamayanlar olabilir ki onlar da park yerindeler. Tahditli plaka olsa ne değişecek? Aynı sayıda araç yine trafikte olacak. Eğer fazla sayıda araç var, iş yok, taşıma ücretleri düşük ise plaka dışı tahdit kabul edilebilir. Devredilebilir yani satılabilir plaka trafiği mi azaltacak ki? Bu olduğunda mevcut plaka sahipleri zamanla rant karşılığı plakalarını satacaklar. Tabii, bunun sonunda halen üyesi oldukları esnaf odasından da ayrılacaklar. Zamanla bu rantın bedelini ödeyerek esnaflığa geçebilenler odaya yeni kayıt yaptıracaklar. O zaman oda yetkilileri odalarının bu yeni üyelerine ne diyecekler? “Biz, şimdi üyemiz olmayan kişilerin menfaati uğruna siz üyelerimizi mağdur ettik” diyebilecekler mi? Tabii, bu sorunun muhatabı o günkü oda başkanı olacaktır. O da bu durumdan kendisinin sorumlu olmadığını belirtip hepsi eski yönetim ve anlayışa lanet okuyabilirler. 

İstanbul Büyükşehir Belediyesinin uygulamalarını hep beğenmişimdir. Yeni dönemde de rantsız bir tahdit yapacaklarını düşünüyorum. Rant peşinde değiliz diyenler samimiyse buna razı olurlar. Aksi halde elbirliğiyle toplumun ve geleceğin servis esnafının haklarını yemiş olurlar.  ■