Tarifeli mi, grup taşıması mı?

Otobüsçülük deyince akla, sadece şehirlerarası taşımacılık gelirdi. Pek çok kişi için hala öyle de olabilir, ama çok şey değişti. Öncelerde, bugün grup taşıma denen ve gezi, düğün-dernek, maç gibi organizasyonlara da şehirlerarası otobüsler kiralanırdı. Benim yolcu taşımacılarıyla çalışmaya başladığım 1996’da bile çok fazla turizm veya grup taşıma firması ve otobüsü yoktu. 

Bugünkü durum

Bilindiği gibi, yurtiçi-yurtdışı, tarifeli-tarifesiz yolcu taşıma ayrımı var. Bugün, bu taşımaları yapan belge sayılarına baktığımızda uluslararası tarifeli 71, uluslararası tarifesiz ise bunun dört katından fazla, 312. Yurtiçine geldiğimizde şehirlerarası tarifeli firma sayısı 348, tarifesiz ise bunun beş katından epey fazla, 1945. Yani dengeler tarifesiz taşıma yönünde hızla değişiyor. Buna rağmen otobüsçülük sektörü hakkında en çok ses, hala tarifeli taşımacılardan çıkmaya devam ediyor. 

Biraz kavga mı?

Öncelerde herkes kendi işini yapıyor, başkasınınkine pek karışmıyordu. Şimdi biraz da her ikisindeki daralmanın da etkisiyle herkes alanını genişletmeye çalışıyor. B1 ve D1 tarifeli taşıma belgesi sahipleri kendi belgelerinin gücünden de hareketle B2 ve D2 belgeli taşımaları da yapabilecek şekilde belge tanımlarının genişletilmesini istiyor. B2 ve D2 belge sahipleri ise kendi taşımalarının biraz gevşetilmesiyle iş alanlarını genişletmek peşinde.

Uluslararası taşımalar

Gerek B1 belgesiyle yapılan tarifeli taşımalar gerekse B2 belgesiyle yapılan grup taşımaları artık oturmuş durumda. Çeşitli anlaşma ve sözleşmeler bunları bağlıyor. Ülkemiz taşımacılarının Bakanlığı ikna ederek dahi bir şeyleri değiştirmesi çok zor. Aksi halde mevcut uluslararası düzenin dışında kalınır. 

Yurtiçi taşımalar

Bugünkü mevzuat hazırlıkları sırasında tarifeli taşımaların pek bir büyük değişim olmadan gerçekleştiğini düşünüyorum. Grup-turizm taşımalarında ise yine o günün anlayışında ısrar edildi. Örneğin, tarifesiz yolcu taşıma tanımı… Uluslararası taşımalar için bu tanım kanaatimce doğru. Peki, ya yurtiçi için? Bu tanımda bu taşımaların arızi veya mekik sefer esasına göre yapılması var. Mevzuat hazırlığı sırasında yurtiçinde bunlara bağlı kalınamayabileceğini söylediğimde tepki çektiğimi hatırlıyorum. Yine bu tanım içinde grup yolcudan söz ediliyor. Ayrıca grup yolcu tanımı da var. Peki, net olarak sadece bir grup olacağı yazılı mı? Pek net değil, ama anlayış gereği böyle. 

Grup deyince, insanın aklına birden fazla kişi geliyor. Bu birden fazla kişinin illa tarifesiz bir seferle gitmesi gerekmiyor. Bunlar tarifeli bir taşıta binerek seyahat edebilirler, ama her biri bireysel olarak değerlendirilir, bilet gerekir. Araçlarında kendi grupları dışındaki gruplar veya bireyler de olur. Buna karşılık bir taşıtta başkalarıyla seyahat etmek istemeyen bir kişi bile tarifesiz grup taşıması hakkından faydalanabilir. Burada bir başka belirleyici de belirli bir zaman ve güzergah tarifesine tabi olmayı kabul edip etmemektir. “Başkalarıyla gitmeyeyim, onlara tabi olmayayım” derseniz, kendinize tarifesiz bir sefer tutarsınız. 

Her ne kadar tanımında tek bir gruptan söz etmiyorsa da tarifesiz taşımacılıkta sadece bir grup esastır. Birden fazla grup ise ortak seyahatini tarifesiz seferde yapar. Tabii, bunların dışındaki grup ve kişileri de kabul ederek. Yani tarifeli sefer aslında bazılarının, hatta çoğunluğunun tek kişiden oluştuğu, bazılarının ise bilinen anlamda olmak üzere birden fazla grubun bulunduğu yolcuların seyahatidir. Yani tarifeli sefer bir karmadır. Bu karma özelliğin bozulması, bu hakkın tarifesizlere de verilmesi karmaşa doğurur. Kimin hangi tür seyahatle gideceği, gitmesi gerektiği bilinmez olur. 

Bir grubun nasıl oluşacağı bellidir. Bunu birileri yapar. Bu, bir arkadaş grubunun lideri veya profesyonel bir organizatör olabilir. Keza bir grubun tarifesiz seferde nasıl buluşacağı da bellidir. Bunlar kendi aralarında ve/veya otobüsçüyle görüşerek belirli saatlerde, gerekirse belirli yerlerde taşıta binerler. Peki, ya birden fazla grup aynı otobüste nasıl buluşacak? Bunun tek yolu vardır: Otobüsçünün duyuru yapması. Bunun da şekli şu olabilir: Şu gün, şu saatte, şu güzergahtan, şuralara grup taşıması yapılacaktır. Bu şekilde duyurulan taşımaya ise tarifesiz grup taşıması demek mümkün değildir. Bu, apaçık tarifeli taşımadır.

Bir kaçış var…

Bu şekilde yapılacak tarifesiz taşıma ile otogar zorunluluğundan kurtulunmuş olunur. Buna da bağlı olarak yolcular otogara gelmeden kararlaştırılacak uygun yerlerden tarifesiz taşımacı tarafından alınacaktır. Yani kapıdan kapıya hizmet esası gelmiş olacaktır. Bu, pek de kötü bir şey olmayabilir. Ancak yapılan iş özünde tarifeli taşıma olduğuna göre bu hakkın, en azından tarifeli taşımacıya da verilmesi gerekir. Yani tarifeli taşımacı da bilet alanların yerlerini kaydedip şehiriçinden onları toplayabilmelidir. Yoksa bu hakkın sadece tarifesizde olduğu çok teorik kalır. Buna kimseyi inandırmak mümkün değildir. 

Küçük bir grubun büyük bir araçla taşınması gündeme gelebilir. Bir kişi dahi olsa parasını vererek bunu isteyebilir de… Ancak isteğin ötesinde küçük gruba uygun araç yoksa ya da büyük araca uygun büyük grup yoksa küçük grubun büyük araçla taşınması gerekebilir. Özellikle yoğun yaz aylarında böyle istenmeyen durumlar olabilir. Böyle hallerde kendiliğinden olacak birden fazla gruba ilişkin talebi taşımacının birleştirmeyi teklif etmesi kabul edilebilir. Gruplar da kabul ederse, bu olabilir. Hatta binme ve inme yerleri de farklı olsa bile. Ancak bu bir istisna kabul edilmek zorundadır. Her zaman tekrarlanan çok fazla grup hali tümden kural dışına çıkılması demektir. Bu nedenle daha önceki bir yazımda tamamen tarifeli sefer haklarına tecavüz etmemek için en fazla iki grup demiştim. Belirteyim ki, tarifesiz seferlerde grup bir kişi de olabilir, arızi ve mekik sefer normları dışına da yurtiçinde çıkılabilir. ■