Taşıtlar çok önemli

Yeni Yönetmeliğin hazırlık aşamalarında taşıtlarla ilgili düzenlemelerin çok önemli, hatta Yönetmeliğin özü olduğunu belirten yazılar yazmıştım. İki hafta önce belgelerin kapsamları ve birleştirilmelerine ilişkin hazırladığım uzun yazı sırasında bunu bir kez daha gördüm. Şimdi, Yönetmelikteki taşıtlarla ilgili maddeler üzerinde bir kez daha durmak istiyorum.

Madde 24: Taşıtların yaşı, cinsi ve diğer şartlar

Belgelere göre asgari kapasite ve bunun dışında kalan taşıtlarda aranacak yaş sınırları, kaydedilecek taşıt sayıları, taşıt büyüklükleri gibi hususların yer aldığı bu maddede yapılan iyileştirmeler sonrasında artık şikayetler iyice azaldı. Tabii, acıyı çeken bilir. Belki de detaylarda önemli sıkıntılar yaşayanlar olabilir. 

Madde 25: Taşıtların özmal veya sözleşmeli olarak kullanılması

1 özmal taşıt başına kaç sözleşmeli taşıt çalıştırılacağı konusunda kimler, hangi değişiklikleri istedi, bilmiyoruz. Bu kapsamda, TOFED’in ısrarla istediği D1 belgelerinde 2 olan sözleşmeli taşıt oranının 3 yapılmasıyla buna ilişkin talep kısmen de olsa karşılandı. Acaba iyi mi oldu? 

İlk olarak D1 ve diğer belgelerde karşılanmayan talepler varsa, onlar ‘niye bizimki yapılmadı’ diye şikayette bulunabilirler. Bundan daha da önemlisi; bunun birden fazla belge almaya olan etkisi. 

Bilindiği üzere, B1 belgesi, yurtdışı yanında yurtiçi tarifeli taşımacılık yapılmasına da imkan veriyor. Buna rağmen B1 belgesi sahipleri ayrıca D1 yurtiçi tarifeli taşımacılık belgesi de alıyorlar. Bunun nedeni, özmallar karşılığı daha fazla sözleşmeli taşıt çalıştırmak... B1’de yarım olan oran, D1’de 2’ydi 3 oldu. Şimdi, B1 yanında D1 de almanın cazibesi arttı. 

Aynı şekilde B2 belgesi, D2’lerle yapılan yurtiçi tarifesiz taşımalara imkan verdiği halde, B2’nin yanı sıra D2 belgesi de alınıyor. Bunun nedeni de B1’de yarım olan sözleşmeli oranının D2’de 2, yani daha cazip olması… 

Aynı oran düşünülmeli

Eğer B1 yanında D1, B2 yanında D2 alınmasın istiyorsak, bu oran farklarını gidermeliyiz. Bu noktada, bu farkın nedenini sormalıyız. Bunun, bildiğim tek nedeni, taşımacıların piyasaya göre kapasitelerini devlete düzenletme isteği ve Bakanlığın da buna imkan vermesi. Serbest piyasada arzlar talebe göre devletçe değil, taşımacılarca belirlenir. Bu nedenle farklı oran talepleri ve bunların yerine getirilmesi yerinde değildir. Örneğin hepsi için 3 gibi bir oran belirlenirse hem gereksiz belge türlerinden kurtulunur hem de tümüne karşı adil olunmuş olunur. Bilinmeli ki, daha fazla sözleşmeli imkanının verilmesi, bunların zorunlu kullanımını gerektirmez. Gerekiyorsa, özellikle dış hatlarda ihtiyaç kadarı sefere gönderilir, gerisi taşımacının bileceği iş.

Madde 26: Taşıtların sadece bir belgeye kaydı

Özünde bu kural da yerinde… Belki ‘sadece bir belgeye’ yerine, aynı kışının birden fazla belgesi olması hali de dikkate alınarak ‘sadece bir kişinin belgelerine’ kaydı da gündeme gelebilir. Bu durumda bile aynı özmal taşıtın birden fazla belgenin asgari özmal kapasitesini karşılamada kullanılamaması ve aynı özmal taşıtın farklı belgelere yazılması halinde her birinde, karşılığında farklı sözleşmeli taşıt çalıştırılamaması kısıtlamaları gerekir. 

Madde 30: Taşıt belgelerine kayıtlı taşıtların kullanılması

Maddenin başlığında her hangi bir belgeye kayıtlı olmanın kullanım için gerekli ve yeterli olabileceği gibi bir anlam var. Kastedilen bu değil tabii. Öncelikle başkalarının belgesine kayıtlı taşıtın kullanımına imkan verilmiyor. Bu, gayet yerinde. Bunun ötesinde, tartışmalı bir husus var. ‘Bir belgeyle yapılacak taşımalarda sadece o belgeye kayıtlı taşıtlar kullanılır’ dense, anlam net olur. Halbuki “yetki belgesi sahipleri, yapacakları taşımacılık faaliyetlerinde sadece kendi taşıt belgelerinde kayıtlı taşıtlarını kullanırlar” denilerek adeta kendisinin diğer belgesindeki taşıtı kullanmasına kapı aralanıyor. 

Maddenin devam eden istisna düzenlemelerinde başkalarının taşıtlarını kullanma imkanları sıralanıyor. Burada zorda kalınca başkalarının taşıtlarını kullanmaya verilen imkan, kendisinin diğer belgesindeki taşıtlara verilmiyor. Bu, akıl kârı mı? Burada kendisinin diğer belgesindeki taşıtları zaten kullanacağı kabulü yok mu? 

Maddenin son bendinde taşımacının herhangi bir yetki belgesine kayıtlı olmayan taşıtları kullanamayacağı net olarak yazılı, yani başkasının belgesindekilere kısmen imkan veriyor. Bu imkanın kendi taşıtlarını karşılamaması düşünülebilir mi? 

Belge birleştirme

Yapılan öneriler arasında B1 ile B2’nin, D1 ile de D2’nin birleştirilmesi sıkça yer alıyor. Niye? Bunun bir nedeni, tüm belgelerin yeni belgeye dönüştürülmesi zorunluluğu olması ve bu yeni belgenin şartlarının ağır olması nedeniyle bazılarının piyasadan el çektirilmesinin istenmesidir. Bu, kabul edilemez. Ya birleştirilen belge yanında eski belgeler de kalmalı ya da yeni belgenin şartları birleştirilen belgelerden en hafif olanla sınırlandırılmalıdır. 

Bu birleştirmenin faydası iki belgesi olanların taşıtlarını yeni belgenin kapsadığı her iki tür (tarifeli, tarifesiz) taşımada kullanabilmesidir. Daha önce de yazdığım gibi bu, yerinde bir istektir. Ancak bu istek dahi iki belgesi olmayanları zorlamaya yetmez. İsteyen tek belgeliler de bu belgeye kendi istekleriyle geçebilirler. 

Peki, iki belgesi olanların taşıtlarını her iki tür taşımada da kullanabilmesi için tek belgeye geçiş şart mı? Bence değil. Aynı kişinin farklı belgelerdeki taşıtlardan uygun olanların her iki tür taşımada da kullanılabilmesi yönünde bir yorum veya değişiklik yeterlidir. 

Cevap bekliyorum

B1 belgelerinde B2 taşımalarını, D1 belgelerinde de D2 taşımalarını yapma yeterliliğinin olduğunu daha önce yazmıştım. Beğenmeyen olabilir, ama beğenmemek bunun doğru olmadığı anlamına gelmez. Doğru olmadığını düşünenler, gerekçesiyle birlikte yazarlarsa sevinirim. Kulak ardı etmek yok! Kulak ardı etmek, kabul etme anlamındaysa olabilir. Bir de ‘tarifesiz taşımaların ayrı şartları, özellikleri vardır’ demekle olmaz. Neyse, bunları açıklayacaksınız. Öyle ki, birisi Bakanlığa B1’ini götürüp B2 veya D1’ini götürüp D2 almaya kalktığında sizin bu var dediğiniz özellikler ve şartlar (her neyse) aransın ve olmayana B2 veya D2 verilmesin. Hatta bunlar Yönetmeliğin 20’nci maddesindeki ‘belgelerin başka bir belgeyle değiştirilmesi’ düzenlemesine eklensin. Bekliyorum. ■