Ulaştırma yatırımları, Boğaz geçişleri ve Marmaray - 1

Değerli okuyucularım, bu hafta sizinle 29 Ekim 2013 tarihi itibariyle açılan Marmaray ve genel olarak ulaştırma yatırımlarını değerlendireceğim. Gerçekleştirilen ve gerçekleştirilmekte olan yatırımların ülkemize muhtemel getirileri hakkında paylaşımlarda bulunacağım. Demiryolu yatırımları, çevreci, ekonomik, daha yüksek kapasiteli olması, az yer kaplaması ve enerji verimli olması gibi sebeplerle 20. yüzyılın başından itibaren yaygın bir kullanım alanına sahip olmuştur. Takip eden yıllarda, otomobilin icadı ve yaygınlaşması ve karayolu standartlarının yükselmesiyle, karayolu ulaşım türü dünya çapında geniş bir yaygınlık kazanmıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında önemli bir miktarda demiryolu yatırımı gerçekleştirilmiş olup, dış politik angajmanlarla, karayoluna yapılan yatırımlar önemli ölçüde yaygınlık kazanmış, kısa sürede de neredeyse tek ulaştırma türü halini almıştır. Uzun on yıllar boyunca, demiryoluna yatırım adeta durma noktasına gelmiştir.

Osmanlı’nın son dönemlerinde 13 bin km demiryolu hattı yatırımı bunun 4 bin km’den fazlası bugünkü Türkiye topraklarında gerçekleştirilmiştir. Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde 3 bin km’den fazla demiryolu yatırımı gerçekleştirilmiş, takip eden on yıllar boyunca ise 2000 yılına kadar inşa edilen toplam demiryolu hattı uzunluğu 500 km düzeylerinde kalmıştır. Osmanlı’nın son dönemlerinde inşa edilen demiryolu hatları; Balkanlarda Tuna boyunca, Anadolu’da ise Hicaz ve Bağdat-Basra demiryolları olarak inşa edilmiş olup, Anadolu’daki yatırımlar, coğrafik olarak Hicaz ve Basra’ya ulaşımı esas aldığı için ağırlıklı olarak Kuzey-Güney ekseninde gerçekleştirilmiştir. Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde gerçekleştirilen demiryolu yatırımları ise Anadolu’da Doğu-Batı eksenli olarak gerçekleştirilmiştir. 2000’li yıllarda Ulaştırma Politikaları’nda gerçekleştirilen radikal değişikliklerle birlikte demiryollarına yatırım süreci yeniden başlamış olup hızlanarak devam etmektedir. Daha öncede belirttiğimiz üzere; Türkiye’nin 2023 vizyonu doğrultusunda ‘dünyada ilk 10 ekonomi arasına girme’ hedefi konulmuş olup bu hedef doğrudan, verimli, işler, sorunlarını asgariye indirmiş ve büyüyen bir ulaştırma sektörünü zorunlu kılmaktadır.

Pekin’den Londra'ya kesintisiz ulaşım

Türkiye’de yüksek hızlı demiryolu yatırımları, Ankara-Eskişehir Yüksek Hızlı Demiryolu (YHD) hattının inşası ile başlamış olup takibinde Ankara-Konya YHD hattı, Konya-Eskişehir YHD hattı tamamlanarak işletime alınmış, Ankara-Kayseri, Ankara-Afyon-İzmir ve Ankara-Yozgat-Sivas-Erzincan-Erzurum-Kars YHD hattının inşa çalışmaları devam etmektedir. Ankara-Sivas YHD hattının önemli bir bölümü devam etmekte olup çalışmalar Erzincan etabında devam etmektedir. Bunun yanı sıra; Ankara-İstanbul YHD hattının Ankara-Eskişehir YHD etabının birkaç yıl önce işletime alınmasını takiben, Şubat 2014 itibariyle Eskişehir-İstanbul YHD etabının tamamlanması ile Ankara-İstanbul YHD hattının işletime alınması öngörülmektedir. Yine aynı şekilde Kars-Tiflis-Bakü YHD hattının da 2014 itibariyle açılması öngörülmektedir. Ankara-Adana ile Ankara-Malatya-Diyarbakır YHD hattı değerlendirilen diğer projelerdir. Kars-Tiflis-Bakü YHD hattı ile Ankara-Yozgat-Sivas-Erzincan-Erzurum-Kars YHD hattı bütünleşerek, Ankara’dan ve hatta İstanbul’dan Bakü’ye kadar kesintisiz demiryolu işletimi sağlanabilecektir. Dolayısıyla; Türkiye, Pekin’den Londra’ya kadar geniş bir coğrafyanın bağlantı noktasında olup Bakü-Tiflis-Kars-Erzurum-Erzincan-Sivas-Yozgat-Ankara-Eskişehir-İstanbul-Bulgaristan demiryolu hattı bu büyük ağın Türkiye’deki ana eksenini teşkil etmiş olacaktır. Pekin-Londra arası bağlantı ‘İpek Demiryolu’ olarak ta addedilmekte olup Çin, Tayvan, Singapur, Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Afganistan, Myanmar, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Türkiye ile Balkanlar, Doğru Avrupa ve Orta-Kuzey Avrupa ülkelerini kapsayan geniş bir sahayı birbirine bağlayacaktır. İpek Demiryolu çerçevesinde, Doğu Asya-İç Asya-Güney Asya-Ön Asya ile Avrupa’nın birçok bölgesinde inşa çalışmaları hızla devam etmekte olup, 29 Ekim 2013 itibariyle açılışı yapılan Marmaray da bu güzergahın en önemli halkalarından birisini teşkil etmiş olmaktadır. 

Entegrasyonun gerekliliği

İstanbul’da ulaştırma değerlerinden, toplu ulaşımın mevcut durumdan daha yüksek oranda kullanılabileceği ve kullanılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bunun için de; ulaştırma türlerinin çeşitlendirilmesi ve türel dağılımın dengelenmesi, türler arası entegrasyonun sağlanması (toplu ulaşımın farklı türleri arası entegrasyon, ulaşımın farklı türleri arası entegrasyon, toplu ulaşım ile bireysel ulaşım arası entegrasyon vb.) gereklidir. İstanbul’da trafik tıkanıklığının katlanılabilir düzeylere çekilmesinde raylı sistem ve özellikle de metro yatırımları hayati bir öneme sahiptir. İstanbul’da 2004’ten günümüze önemli oranda metro ve hafif raylı sistem hattı inşası devam etmekte olup geçtiğimiz yıl itibariyle Kadıköy-Kartal Metro hattı işletime alınmıştır. Bu hattın; etaplar halinde Pendik’e kadar uzatılması çalışmaları devam etmektedir. Kadıköy’den Pendik’e kadar uzatılacak olan hat burada, 2014 Şubat ayı itibariyle tamamlanması öngörülen Ankara-İstanbul YHD hattı ile entegre olacaktır. Böylelikle; Ankara-Eskişehir-İstanbul YHD hattı ile Pendik’ten Kadıköy’e (Ayrılıkçeşme) metro vasıtasıyla, oradan da Marmaray ile Kazlıçeşme’ye kesintisiz ulaşım imkanı oluşacaktır. İleri tarihlerde Marmaray’ın, banliyö hatlarının rehabilitasyonunun da tamamlanmasıyla Halkalı’ya Marmaray ile ulaşım sağlanacak, Halkalı-Bulgaristan YHD hattının da devreye girmesiyle, YHD, Marmaray ve Kentiçi Raylı Sistemler vasıtasıyla, Ankara’dan Bulgaristan’a kadar demiryolu ile kesintisiz bağlantı sağlanmış olacaktır.

Marmaray

Marmaray Projesi’nin 29 Ekim 2013 itibariyle Ayrılıkçeşme-Kazlıçeşme istasyonları arası açılmış olup, mevcut banliyö hatlarının rehabilitasyonuyla, bu proje kapsamında Gebze’den Halkalı’ya kadar bir ulaşım imkanı sağlanmış olacaktır. Marmaray; Kadıköy-Kartal-Pendik metro hattı, Ankara-İstanbul YHD hattı, Yenikapı-Aksaray Hafif Raylı Sistem hattı, Yenikapı-Taksim Metro hattı ve Halkalı-Bulgaristan YHD hattını birbirine entegre eden ve birbirine transferini sağlayan bir proje olup İstanbul özelinde şehrin iki ucunda doğu-batı aksıyla birleşimi sağlamakta, yöresel bazda Ankara-Edirne arası bağlantının, ulusal bazda Kars-Edirne arası bağlantının, bölgesel bazda Azerbaycan’dan Doğu Avrupa’ya kadar bir bağlantının, kıtasal bazda ise Pekin’den Londra’ya kadar olan geniş bir coğrafyanın bağlantısının en önemli noktalarından birini teşkil etmektedir. Marmaray’ın açılışının takibindeki ilk 15 günde toplam 5 milyon yolculuk gerçekleştirilmiştir.

Hepinize sağlıklı, huzurlu, başarılı ve mutlu bir hafta dilerim. ■