Otogar işletme sistemleri yeniden düzenlenmeli

Şehirlerarası yolcu taşımacılığının sürdürülebilir olması için yeni kararlar alınması gerekiyor. Herkes; ücretsiz servis yükünü, terminal yazıhane yükünü, otogar çıkış ücretlerine yönelik yükün ağırlığını dile getiriyor, ancak bir çözüm bulunmuyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin yeni otogar projeleri zaman zaman dile getiriliyor. İstanbul Otogarı konusunda da açıklamalar var. İstanbul Otogarı ister yerinde kalsın, ister taşınsın, ama öncelikle tüm ülkede otogarların işletim sistemine yönelik düzenlemeye ihtiyaç var. Bu yapılmadan otogar sorunlarına çözüm bulmak mümkün değil.   

Geçen hafta personel ve öğrenci taşımacılığı alanında hizmet veren Gürsel Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Levent Birant ile gerçekleştirdiğimiz ve ilk bölümünü yayınladığımız röportajımız, bu hafta, şehirlerarası alanı ile devam ediyor. Efe Tur, İzmit Seyahat ve Öz Emniyet firmalarının Yönetim Kurulu Başkanlığını yürüten Levent Birant ile sektörün geleceği, otogarlar, sivil toplum örgütlerine yönelik bir söyleşi gerçekleştirdik. Söyleşimiz uzun süredir gündem oluşturan Karayolu Taşıma Yönetmeliği ile başladı. 

A belgesi dışında, belge düzeni değişmesin 

IPRU Genel Kurulu’nda, UDH Bakanlığı Müsteşarı Suat Hayri Aka’nın belgelere yönelik çalışmaların sürdürülmesi kararı alındığı açıklamasını olumlu bulduğunu belirten Levent Birant, “Yönetmelik hazırlanması sürecinde biz de aktif olarak çok ciddi çalışmalar yürüttük. Sayın Müsteşar Aka’nın da ifade ettiği gibi, gerçekten belge düzeni konusunda çalışmalar tekrar yapılmalı. A belgesi noktasında acil bir çözüm üretilmesi şart. Şu anda A belgesi verilmiyor. O bir rekabet unsuru oluyor ve şu anda elinde A belgesi olan ile olmayan arasında bir haksız rekabet söz konusu. Bunun dışında D ve B belgelerinin birleştirilmesi noktasında da sıkıntılar var. Bu birleşmenin sektöre ne gibi fayda sağlayacağı iyi anlatılmış ve çözümlenmiş değil. Eğer yanlış bir sonuç çıkaracaksa mevcut durumun kalması bence çok daha doğru. İfade edilen şekilde birleşme yapılması durumunda tarifeli seferler yapanlar için çok ciddi bir haksız rekabet söz konusu olacaktı. A belgesi dışında belgelere yönelik bir düzenleme çok kritik değil, çok da acil değil bence” sözleriyle görüşünü açıkladı. 

Şehirlerarası taşımacılık alanında maliyetlerin giderek ağırlaştığına ve rekabetin boyutunun da değiştiğine dikkat çeken Levent Birant, “Filoların tamamı 2+1 sistemine dönüyor hatta dönmüş durumda diyebiliriz. Bakıyorsunuz yolcu yoğunluğunun olduğu dönemde daha az kapasite ile hizmet vermek zorunda kalıyorsunuz. Biz de girdik bu yarışın içine. Bana kalsa, bir tane bile 2+1 kullanmam. Bana deseler ki,  otobüsçülük için ne istiyorsun, bir tane bile 2+1 bırakmam. Ben 3 aylık en yoğun dönemde her seferde 9-10 daha az kişi taşıyorum. Aynı masrafla daha az yolcu taşıyorsunuz. Yolcu az olduğu zamanda araç parkı fazla. Seferlere baktığınızda ihtiyaçtan fazla arz var.  

Rekabetin boyutu değişiyor

Doluluk oranları düşse de firmalar seferlerine yoğunluklu şekilde devam ediyorlar. Ancak artık ücretsiz servis maliyeti, büro ve terminal maliyetleri, otogar çıkış maliyetleri çok ciddi yer tutmaya başladı. Eskiden de tutuyordu ancak geliriniz artmadığı için payı giderek yükseldi. Bu alanda ciddi şekilde iyileştirmelere ihtiyaç var.  Bu düzenlemeler de kendi kendine olmuyor. Herkes bu ağır maliyetlerden dert yanıyor ama bir çözüm bulunamıyor. Akaryakıt toplam maliyetler içerisinde yüzde 35’e kadar geldi. Ama biz bu maliyet artışlarını bilet fiyatlarına yansıtamıyoruz” dedi.  

İstanbul’da Büyükşehir Belediyesinin yeni otogarlara yönelik yürüttüğü çalışmalara da değinen Levent Birant, “Hem Avrupa yakasında hem Anadolu yakasında yeni otogarlara yönelik görüşler ifade ediliyor, mevcut İstanbul Otogarı ile ilgili görüşler dile getiriliyor. İstanbul Otogarı ister yerinde kalsın, ister taşınsın, ama öncelikle çözüm üretilmesi gereken konu; ücretsiz servis, yazıhane ve otogar çıkış maliyetinin kaldırılacağı veya daha hafifletileceği bir modele dönüştürmek gerekiyor. Şehirlerarası otobüs taşımacılığının sürdürülebilir olması bakımından buna çok büyük ihtiyaç var. İstanbul Otogarı yerinde de kalabilir, yeni yerine de gidebilir bunun kararını Belediye verecek. Öncelikle tüm ülkede otogarların işletim sistemine yönelik düzenlemeye ihtiyaç var. Bu yapılmadan otogar sorunlarına çözüm bulmak mümkün değil” dedi. 

Ücretsiz servise öneri

Ücretsiz servislerin kaldırılmasına yönelik önerilerin görüşüldüğüne dikkat çeken Birant, “Belediyeye öneriler sunuldu. Alçak tabanlı otobüslerle 12 metrelik otobüslerle ring seferler olacak. Yolcuların toplanma merkezleri olacak. Metro ağları ile entegre şekilde yolcuların otogara erişim kolaylığı sağlanabilecek. Bu, toplu taşımayı geliştirecek, trafik yükünü azaltacak bir proje. Çok kolaylıkla hayata geçirilebilir, yeter ki kamuyu bu adımı atmaya teşvik edelim. Şikayet ettiğimiz bu soruna çözüm bulmayı gerçekten isteyelim, çözüm gelir” dedi. 

Şehirlerarasında, İSTAB örneği gibi bir oluşumun olmadığına dikkat çeken Levent Birant, “İSTAB yönetimindeki herkes firma sahibi. Şehirlerarasındaki sivil toplum örgütlerindeki yapılanma böyle değil. Kamuya taleplerini ve derdini anlatabilmek için gerçekten iyi bir yapılanma oluşturma gerekli. Türkiye’de yolcu taşımacılığını ifade eden tek çatı altında birleşmenin sağlandığı, firma sahiplerinin yönetiminde yer aldığı bir örgüte ihtiyaç var. TOBB Sektör Meclisi fonksiyonel olarak böyle görülebilir, ama yapısı bu amaca hizmet verecek nitelikte değil. Konfederasyon daha etkili bir örgüt yapısı olur, ama tabela federasyonu veya tabela derneklerle olmaz bu yapı. Kişilerin bireysel tatminlerini zevklerini tatmin etmekten başka bir şey olmaz. Biraz daha fonksiyonel yapıya ihtiyaç var. Tabii, sivil toplum kuruşları çok önemli, her ne kadar beğenmesek de tabela olsa da her hâlükârda mesleki açıdan bir şeyler yapabilmek önemli” dedi.

BURULAŞ’a tepki  

BURULAŞ’ın Bursa Otogarı’ndan Sabiha Gökçen’e sefer düzenlenmesine yönelik yoğun tepkileri takip ettiğini belirten Levent Birant, “BURULAŞ için tepki gösteren arkadaşlar; eğer işlerini güzel yapsalardı ne BURULAŞ olurdu, ne Kocaeli gelirdi. Kesinlikle taşımacının hatası. Zaten şu anda yok mu, HAVABÜS var. Belediye yaptı ihalesini 10 senelik, zaten var. Bu kadar özel şirket varken bu kadar otobüs parkı varken, kamunun bu alana girmesi çok doğru değil. Ama taşımacılar, birbirini vurdu orada. Sabiha Gökçen’in kapısından çıkıyordunuz, biri bir yakanızda çekiyor diğeri öbür yakanızdan çekiyor. Otogardaki ayakçı yapısına dönmüştü. Birbirleriyle kavga ediyorlardı. Hizmetinizle değil de başka bir şey ile mücadele ederseniz kaçınılmaz son bu olur” dedi. 

Hızlı tren etkili olacak 

Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün getirdiği maliyet artışlarına yönelik çok mücadeleler verdiklerini ama bu uygulamadan vazgeçilmediğine dikkat çeken Levent Birant, “Çok uğraştık, çok mücadele verdik, ama değişiklik söz konusu olmadı. Ankara-İstanbul hızlı treninin Avrupa yakasına 2018 sonunda geçecek, asıl bu daha da etkili olacak sektör üzerinde. Yine de şunu da göz ardı etmemek gerekiyor; otobüs yolculuğu azalmayacak, belki seyahat sıklıkları daha da artacak” dedi. 

Taşınan yolcu gerçekleri 

Firmaların yıl sonunda taşıdıkları yolcu rakamı açıklamalarıyla ilgili de bir değerlendirme yapan Levent Birant, “Bu rakamlar ne kadar doğru, onu bilmiyorum. Kendilerini bağlar, ama Ulaştırma Bakanlığı’nın yeni yılda verileri dijital ortama geçirmesiyle, bu rakamlar tam doğru olarak ortaya çıkacak. O zaman gerçek anlamda maliyetlere yönelik hesaplar yapılacak. Taşıma fiyatlarının seviyesi konuşulacak. İşte o zaman biz rekabeti kendi içimizde daha düzgün yapma imkanı bulabileceğiz. Hızlı trenle de rekabet edeceğiz, o çok dile getirilen servisleri kaldırma, ikramları kaldırma o zaman daha ciddi ele alınacak. Sektörümüz bu sürece teknolojik ve elaman yapısı ile hazır, ama maliyetler ve riskler açısından hazır değil” diye konuştu. ■