Irak Vizesi kolaylaşsın, yolcu kaybı yaşanıyor

RÖPORTAJ: CANER ÖZCAN / AKSARAY - İSTANBUL

Best Van Tur Yönetim Kurulu Üyesi İrem Bayram, küçük yaşlardan beri hep içinde olduğu, ancak profesyonel olarak üç buçuk yıl önce sorumluluğunu üstlendiği Best Van Tur’u başarı ile yönetiyor. Geçtiğimiz günlerde Mercedes Benz Travego yatırımı ile Kuzey Irak hattında araç filosunu genişleten firma, bugünlerde Türkiye’nin Kuzey Irak’tan gelen yolculara uyguladığı elektronik vizenin kaldırılması ile sıkıntılı günler yaşıyor. 6 Şubat’tan önce günde karşılıklı 18 sefer ile Kuzey Irak’a yolcu taşıyan firma, bugünlerde sefer sayısını 10 araca düşürmek zorunda kaldı. Irak’a yaptığı taşımalarda geçen yılın ilk üç ayına göre yüzde 70 kayıp yaşadı. Bağdat ve Erbil’den günde 200 yolcuya izin verildiğini belirten İrem Bayram, sorunun çözülmesini bekliyor. 

İrem Bayram ile, Kuzey Irak vize sorununun  yanı sıra, uluslararası ve yurt içi taşımada yaşadıkları sorunları ve sektörün durumunu konuştuk.

Best ismi 

Best Van Tur’un 1990 yılında kurulduğunu anlatan Best Van Tur Yönetim Kurulu Üyesi İrem Bayram, “Best ismi, eskiden Bitlis’in üretimi olan Best sigaralarından geliyor. Van da zaten Van’ımız. İkisinin birleşimi de Bestvan, en iyisi, İngilizce anlamı ile olduğu için böyle güzel bir ismimiz var. İki ili birleştiren bir isim. Hem Bitlis hem Van. Biz iki şehrin de firmasıyız diyoruz. Tek şehrin firması olduğumuzu düşünmüyoruz. Bundan 5 yıl öncesinde de Kuzey Irak’a girişimizle beraber, Cizre, Şırnak’ta da etkinliğimizi arttırdık. İkinci nesil olarak, ben Kuzey Irak filosunun yöneticiliğini yapıyorum” dedi.

e-vizenin kalkması ile…

Türkiye’nin Kuzey Irak’a karşı uyguladığı e-vizenin kalkması ile beraber geçtiğimiz yılın ilk üç aylık dönemine göre yüzde 70 yolcu kaybı yaşadıklarını vurgulayan İrem Bayram, “6 Şubat itibari ile 45 günlük sürede neredeyse e-vize tekrardan kaldırılmış durumda. Erbil’de ve Bağdat’taki konsolosluklarımız günde 100-150 yolcuya vize veriyor. Bu 100-150 yolcuyu hangimiz paylaşalım? Türk Hava Yolları mı, Atlas Jet mi, Onur Air mi, Borajet mi, biz otobüs sektörü mü? Bu durum, gerçekten bizim işlerimizi durma noktasına getirmiş durumda. Kuzey Irak filosunda şu anda çalıştırmakta olduğumuz 30 aracımız var, ama vizeden dolayı bu 30 aracımızı faal olarak kullanamıyoruz. Kapasite fazlalığımızı yurtiçine tahsis etmiş durumdayız. Bundan daha kötü olan, şu an yaşadığımız durum değil, önümüzdeki belirsiz dönem. Çünkü neyin ne zaman olacağını bilmiyoruz. Bugün Irak’a karşılıklı 10 sefer yapıyoruz. Doluluk oranlarımız normalde yüzde 120’lerden, yüzde 60-70’lere düştü. İlk vizelerin kaldırıldığı gün, hiçbir şekilde bize resmi bir bilgi gelmedi. 6 Şubat’ta araçlar yola çıkmıştı, gümrükte yolcularla ne yapacağımızı şaşırdık. Araçlar geri döndü, yolcuları ikna etmeye çabaladık. Yolcularımıza bunun tek taraflı bir anlaşma olmadığını, Irak vatandaşlarımızı küstürmemeye çalışarak, iki ülkenin anlaşması olduğunu anlatmaya çalıştık. Ama şu anda görüyoruz ki ticaretin, sağlık turizminin, alışverişin büyük bir kısmı, İran’a kayıyor. Irak vatandaşı artık Türkiye’ye küskün. Türkiye’yi istiyorlar, ama Türkiye’nin koymuş olduğu bu vizeden dolayı bir kırgınlıkları var. Maalesef şunları da duyuyoruz ‘artık kapı açılsa bile biz İran’a gideceğiz’. Tabii, ikna etmeye çalışıyoruz” dedi.

Gelecek olan turistin önü açılsın 

Türkiye’nin güçlü bir devlet olduğunu, insanların hangi amaçla nereye gittiğini tespit edebileceğini vurgulayan Bayram, “Ticaret için, ülkemize döviz bırakmak için gelecek olan turistin önünü açmalarını istiyoruz. Vize ticari sektörün üzerinde bir kavram. Yarın vize gelsin demek bizi aşar. Burada tabiî ki Türkiye’nin ciddi güvenlik sorunları var. Böyle bir politikaya girilmişse muhakkak ki bir sebebi vardır. Vize verecek acentelerin kurulmasıyla, Erbil ve Bağdat konsolosluğunun 100 vizesine bağlı kalmayız. Konsolosluklardan vize alınsın, ama bu sistemi geliştirelim, günde daha fazla kişilere ulaşabilelim. Çok güçlü bir devletimiz var. İnanıyorum ki çok rahat şekilde, kimin hangi vatandaşın Türkiye’yi ne için ziyaret ettiğini tespit edebilirler. Çok kısa sürede vize verebilirler. Ticari sektör olarak ciddi bir iş kaybımız var. Buradaki oteller, restoranlar, alışveriş merkezleri, eğitim merkezleri bomboş ve hepsi bize, her gün, ‘vize ne zaman açılacak biliyor musunuz’ sorusu ile geliyorlar diye konuştu. 

Personelimizi işten çıkarmak zorunda kaldık 

Önümüzdeki günlerde Irak’tan kendilerine yolcu talebi geleceği umudu taşımalarına rağmen vize uygulaması ile personel çıkarmak zorunda kaldıklarını anlatan Bayram, “İstihdamımızı azalttık, personel çıkardık. Bunların hepsi 45 gün içinde oldu, çünkü ne yapacağımızı bilmiyoruz. Bize deseler ki 3 ay sonra e-vize kolaylığı sağlanacak, biz de yatırımlarımızı ve sistemimizi buna göre ayarlayabiliriz” dedi. 

Ortadoğu’nun ticaret için Avrupa’dan daha önemli bir güzergah olduğunu belirten İrem Bayram, İran’a da, gümrüklerde yaşanan fırsat eşitsizliğinden dolayı tarifeli seferler düzenleyemediklerini söyledi: “İran plakalı araçlar Türkiye’de, yakıt vergisi vs. ödemezken, biz orada ayakbastı parası, kat edeceğimiz kilometre başına bir Euro gibi ciddi maliyetlere tabi tutuluyoruz. Bu nedenle daha elit grupların taşımacılığını yapıyoruz.  İran’a günlük tarifeli sefer uygulayamıyoruz. Avrupa için iştahlanmış durumdayız… Şahsi kanaatimce, Haziran’da Schengen vizesi olmadan Avrupa’ya gidebileceğimiz doğrultusunda değil. Bizim için daha önemli olanı Ortadoğu’nun kapılarının bize, Türkiye’nin kapılarının da Ortadoğu’ya açılması. Buranın bir merkez olmasını, bizim açımızdan daha avantajlı görüyorum. Firma açısından yoğunluğumuz olmasa bile Gürcistan’da varız. Gürcistan Türkiye için önemli bir değer.” 

Önceden öğrenseydik 

Araç yatırım kararlarının önceden verildiğini dile getiren Bayram, yatırım kararından önce Irak’a vize kararını bilmediklerini ifade etti: “Yatırım yapmak, ‘bugün ben yatırım yapayım, yarın yatırımımın meyvesini yiyeyim’ kararı değildir. Biz bir yatırımı, neredeyse 6 ay önce yapıyoruz. Bize öngörülebilir veriler verilmiyor; yani biz yatırım yapan, istihdam sağlayan kişiler olarak, her şeyi son dakikada öğreniyoruz. Keşke bize e-vizenin kaldırılacağı ile ilgili bir bilgi verilseydi. Biz de bu kadar boş kapasiteye yatırım yapmasaydık. Gümrüğün ne zaman açılacağını öğrenmeye çalışıyoruz.”

Bayram, yaşanılan sorunlara rağmen Kuzey Irak’ta otobüsçülüğün ikinci sınıf bir meslek olarak görülmediğinin altını çizerek, “Havayolu şirketlerinden daha fazla yolcu taşıyoruz Kuzey Irak’tan. Çünkü Kuzey Irak’ta bizim ülkemizdeki gibi otobüsçülük ikinci sınıf bir meslek değil. İnsanların otobüsü tercih etmesinin sebebi düşük ücret değil. Gezerek gitmek, Türkiye’nin güzelliklerinden faydalanmak olduğu için biz havayollarından daha fazla yolcu taşıyabiliyoruz” ifadelerini kullandı.

5 milyona yakın yolcu 

Yurtiçinde 150, yurtdışında 30 araç ile hizmet verdiklerini belirten İrem Bayram, yolcu sayıları hakkında şu bilgileri verdi: “2015 yılı güzel geçti. Yurt dışında 1 milyon 800 bin yolcu taşırken, yurtiçinde ise 3 milyona yakın yolcu taşıdık. 2016 yılı sonunda vize konusunda sıkıntı yaşayarak devam edersek 700-800 bin yolcuyu zor buluruz. Yurtiçinde, belki yıl sonuna kadar 2 milyon yolcuya ulaşırız. Yurtdışında 100-150 arasında kaptan ve muavin istihdam ediyoruz. İstanbul’un yanı sıra Mersin, Malatya, Şırnak, Erbil, Süleymaniye gibi merkezlerle 10-15 kişi ile 30 araçlık yurtdışı filosunu yürütüyoruz. 150 araç personeli, 15 merkez personeli ile istihdamımızın yüzde 90’ı üniversite mezunu olmayan kişilerden oluşuyor. Üniversite mezunu olmayan kişilerin istihdamını firma olarak çok önemsiyoruz.” 

Yüzde 25 sorununun çözülmesi sevindirici 

Ulusararası taşımalarda yaşanan yüzde 25 yolcu doluluk oranı şartının kaldırılmasıyla büyük bir sorundan kurtulduklarını vurgulayan Bayram, uluslararası taşımalarda yaşadıkları sorunlar ile ilgili şunları söyledi: “UYOF ve Sayın İmran Okumuş sayesinde bu sıkıntıdan kurtulmuş olduk. Gümrüklerimizdeki beklemeler yüzünden ciddi trafik yaşıyoruz. Biz bir araçta 50 yolcu taşıyan grubuz. Karayolu yolcu taşımacılığına gümrüklerde pozitif ayrımcılık sağlanması, farklı kapılardan geçebilme imkanı verilmesi ve bekleme alanlarının fiziksel açıdan güçlendirilmesi gerekiyor.” Bayram, önemli bir başka sorun olarak da, 24 saatlik zaman içerisinde gümrükte olunması gerekliliğini dile getirdi: “24 saat içerisinde gümrük alanına ulaşamadığımızda 1500 TL’lik cezalarla karşılaşıyoruz. Hafta sonuna denk geliyorsa hiçbir şey yapamıyorum. Ertesi güne bilet sattığım yolcuları iptal etmek zorunda kalıyorum, usulsüz bir şekilde. O seferi yapamıyoruz zorunlu olarak. Karayolu tarifeli yolcu taşımacılığı olarak, 24 saatlik zaman tarifeleri yerine aylık sefer sayımıza göre değerlendirilelim.” Bayram, nakliyecilere 450 litre olarak verilen gümrüksüz yakıt alma hakkının otobüslere 300 litre olmasından da yakındı. Gerekçesi ve nedeni belli olmayan bu ayrımcı yaklaşıma bir an önce son verilmesini istedi:   Bunun nedenini hala anlayabilmiş değiliz. Onlar çoğu zaman bizim yarımız kadar kilometre kat ediyor. Bize de aynı fırsat eşitliğinin sağlanmasını istiyoruz.” ■



Best Van Turizm Yönetim Kurulu Üyesi İrem Bayram