Yönetmelik düzenleme kılavuzu

Mevzuat, iş başarısı açısından önemli olup taşımacıların kendileri için daha iyi bir mevzuat talep etmeleri ve bunun için çalışmaları normaldir. Nitekim bunun paralelinde mevzuat konusu özellikle de yolcu taşımacılarının hep gündemindedir. 

Bazen pek bilinçli olmasa da değişiklik talep ederler. Son zamanlarda bazıları mevcut Yönetmelik üzerinde değişiklik, bazıları da yeni bir Yönetmelik hazırlanması şeklinde değişik düşüncelerin olduğunu biliyorum. Zaten bir belge çalışması da gündemde. Ben de bu değişikliklere ilişkin kendi temel görüşlerimi yazmak gereğini duydum. 

Değişiklik amaç ve kapsamı

Yönetmelik hazırlanırken veya değiştirilirken aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerektiğini düşünüyorum. 

1- Yönetmelik değişikliği ile sadece Taşıma Yönetmeliği’nin yanlış ve eksikliği düzeltilebilir.
2- Taşıma Kanunu’ndaki eksik ve yanlışlar Taşıma Yönetmeliği ile giderilemez. 
3- Başka kanunlar ve bunların yönetmeliklerindeki taşımacılığı da ilgilendiren yanlış ve beğenilmeyen hususlar yine Taşıma Yönetmeliği değişikliği ile giderilemez.
4- Taşıma Kanunu hatta ilgili diğer kanunlara aykırı hususlara Yönetmelikte yer verilemez.
5- Kanunun yetki vermediği hususlar, Yönetmelik ile düzenlenemez. Taşıma Kanunu’nun Yönetmelik maddesinde özellikle belirtilen belirli hususların yanında, “kanunun uygulanmasıyla ilgili diğer esas ve usuller” dense de bu, her şeyin düzenlenebileceği anlamında yorumlanamaz.
6- Taşıma Kanunu’nda Yönetmelik ile düzenlenmesi öngörülmeyen hususlar da gerekirse açıklayıcı bir biçimde olmak üzere yer almalıdır. Böylece Taşıma Kanunu hükümlerini de kapsayan tam ve bütün bir mevzuat oluşturulmuş olur.

Serbest piyasa

Taşıma Kanunu’nda taşımacılık faaliyetlerinin serbest rekabet ortamında gerçekleşmesi öngörülmüştür. Beğenmeyenler de dâhil, buna herkes uymak zorundadır. Serbest piyasayı yanlış bulanlar isterlerse kanun koyucu iradeyi ikna edip bunu değiştirtebilirler. Bu da yetmez ve bu yolla başarılı olamazlarsa; yine isterlerse başka bir iradenin veya ekonomik rejimin yasal yollarla irade sahibi olmasını, güçleri yeterse, sağlayabilirler. Bu kapsamda aşağıdaki sınırlamalar yapılamaz. 

Taşıma belgesi, belgelere kayıtlı taşıt, taşıma hatlarındaki taşımacı, taşımacıların hatlarındaki sefer sayıları ile taşıma ücretlerinin Bakanlıkça süresiz veya uzun süreli olarak belirlenmesi. Özel hallerdeki geçici sınırlamalar zaten Kanunda var. 

Yukarıdaki sınırlamalar yapılacak olursa, bunu belgelerin ve sınırlanan diğer imkânların devri istenecektir. Bu da geri planda satış demektir. Şüphesiz, serbest piyasanın bu olmadığı ve bunları kapsamadığı iddia edilebilir. Böyle düşünenleri biraz ekonomi öğrenmeye veya uzmanlara danışmaya davet ederim. Bunların ötesinde esas olan sizin ahladığınız değil kanun koyucu iradenin serbest piyasadan ne kast ettiğidir. Keşke bu anlayış tanım ve açıklama olarak mevzuatta yer alabilse. Böylece tartışma biterdi.

Genel olarak söylenen; serbest piyasanın kaynakları boşa tükettiği, taşımacılıkta ise özellikle akaryakıt işgücü ve taşıtların verimli kullanılmadığı, çevre kirliliği ve trafik yoğunluğu yaratıldığı vs. iddiaları bazen karar vericiler tarafından da itibar görür. Ancak bu da sonucu değiştirmez. Karar vericiler de genel esaslara tabidir. Bu arada bu ifadelere ilişkin kendi kişisel görüşlerim saklı olup, kişisel görüşlerime göre bu iddialarda bulunmadığımı belirtmek isterim. 

Hak ve menfaat  dengesi

Mevzuatlar, kapsamlarında mal ve hizmet üretenlerin burada ise taşımacıların hak ve menfaatlerinin ötesinde sorumluluklarını da belirtirler. Diğer taraftan bunlar taşıma hizmetlerinden faydalananların hak ve menfaatlerini koruma amacını da güderler. Herkes sonunda bir tüketicidir ve sonunda hiçbir üretici tüketicilere ilişkin sorumluluklardan özel olarak muaf tutulamaz. Taşımacılarımızın “Bizim Bakanlığımız” türünden ifadeleri yanlıştır. Bakanlık, tüm ülkenin bakanlığıdır. 

Yöntem konusu 

Eski yönetmeliği bir kenara atıp, yeni bir yönetmelik ile bunun istenmeyen hususlarından kurtulunması söz konusu olamaz. Yeni yönetmelik hazırlanacak olsa da eski yönetmelikteki her hususun değerlendirilmesi ve aksine karar verilmedikçe yeni Yönetmeliğe aktarılması gerekir. Bu kapsamda eski yönetmeliğin üzerindeki değişikliklerle iyileştirilmesi uygun ve yeterli görülmese dahi yeni yönetmelik hazırlanmasının eskisi üzerinden aşağıdaki anlayışa göre yapılmalıdır:
- Yenisine aktarılmayacak (iptal edilecek) düzenlemeler 
- Değiştirilerek yenisine aktarılacak düzenlemeler ve bunların değiştirilmiş şekilleri
- Aynen korunan düzenlemeler 
- Eskisinde hiç olmayıp yenisine eklenecek düzenlemeler 

Şekil konuları 

Yönetmeliklerin ifade kalitesi ile konu ve şekil düzeni; istenilene kolay erişilmesi, kolayca anlaşılabilmesi ve yanlış anlamaların önlenmesi bakımından önemlidir. Bu nedenle mevcut üzerinde iyileştirme yapılması sonrasında, eskisinde var olan yanlışlar ile yeni düzenlemeler sırasında oluşabilecek yanlışların giderilmesi gerekir. Buna göre önce yeni Yönetmelik için gerekirse yeni bir düzen tasarlanmalı ve sonra bu düzene göre maddeler yerleştirilmelidir. 

Gereksiz düzenlemeler 

Giriş, kapsam, tanımlar, dayanak, yürürlük, yürütme gibi her mevzuatta bulunması şart olan düzenlemeler ile diğer düzenlemelere esas olacak anlaşılırlığı sağlayacak ifadeler (yetki belgesi türleri, denetim esasları, uluslararası taşımaların kapsamı gibi) dışında yaptırımı olmayan kurallara mümkün olduğunca yer verilmemelidir. Yönetmelikler faydalı olabilecek gibi gerekçelerle her şeyin yazılabileceği hatırlatma kitapçıkları değildir. 

Mevzuatlarla ilgili hususlar

Şüphesiz ki, taşımacıları Taşıma Kanunu ve Yönetmeliği dışında ilgilendiren pek çok düzenleme vardır ve taşımacılar bunlara uymak zorundadırlar. Ancak bunlarla ilgili ifadelere yer verip taşımacıların bunlara uymak zorunda olduklarını tekrarlamak kanaatimce lüzumsuzdur. Bunların bilinmesi ve uyulması zaten zorunludur. Buna mukabil, ilgisi bakımından önemli mevzuatın uygun şekillerde Yönetmelikte ifade edilmesi faydalı olabilir. 

Şeffaflık 

Yönetmelikleri herkese duyurmadan ve tartışmadan kaçınarak hazırlamak hiçbir şekilde kabul edilemez. Bunu isteyenlerin yaptığı eğer sorumsuzluk değilse iddia sahibinin kendi yararına gördüğü düzenlemelerdeki yanlışların ortaya çıkması ve bunların savunulamaması korkusudur. Özellikle de bu türden bilgileri edinmesi istenmeyen kişilerden, yangından mal kaçırır gibi düzeltme, tasarı ve taslakların saklanması mutlaka engellenmelidir. 

Benim bakışım

Bu düşünceler çerçevesinde mevzuat hazırlama veya iyileştirme çabalarına isteyenin arzusuna da bağlı olarak, açık veya gizli destek sunmaya, katkı vermeye hazırım. Savunamayacağı, iyi (!) düşüncelerin ortaya çıkıp hayata geçirilemeyecek olmasından korkanlara bir desteğim olamayacağı gibi imkânlar nispetinde karşı çıkıp bunları sergilemek isterim. Küfür dâhil hiçbir şey beni bunlardan alıkoyamaz.

Son söz

Mevzuat hazırlama, mevzuatı kapsamında hazırlanmış olmasa da bu yazı özü itibariyle; bilgim ve tecrübeler ışığında katkı sunmak amaçlı, sadece Zeki Dönmez kapsamlı, vatandaşlık hak ve sorumlulukları dayanaklı ve tarafımdan yürütülen bir Taşıma Yönetmeliği düzenleme Yönetmeliği mahiyetindedir, en azından bir rehber niteliğindedir. ■