Mevsimlik tarım işçilerinin taşınması

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü 13 Kasım 2024 tarihinde ‘mevsimlik gezici tarım işçilerinin taşınması’ konulu bir yazı yayımlamış. Yazının sonunda, ‘adı geçen taşımaların kapalı kapı yapılması nedeniyle B2 veya D2 belgeleriyle yapılmasının gerektiğinin değerlendirildiği’ ifade edilmiş. 

Mevsimlik tarım işçilerinin taşınması konusuna ilişkin olarak gazetemizi arayan bazı taşımacılar, bu konunun tarafımdan da değerlendirilmesini talep ettiler. Bu talebi karşılamaya çalışacağım. Öncelikle konunun önemli olduğunu belirteyim. Halen traktör, kamyon, kamyonet kasalarında taşıma yapılmakta olup, önemli kazalar ve can kayıpları yaşanmaktadır. Bu nedenle mutlaka üzerinde durulmalıdır. 

Konu önemli 

Konu içinde geçen ‘gezici’ kelimesi, bunların mevsim gereği bulundukları yerdeki işlerinin bitmesini takiben iş için başka bir yere grup halinde gitmelerini akla getirmektedir. Bu türden bir taşıma, esas olarak B2-D2 belgesi veya uygun olduğunda D4 belgesiyle yapılabilir. Halbuki yazının içeriğine bakıldığında, söz konusu taşımaların geçici bir süre için dahi olsa mevsimlik tarım işçilerinin konakladıkları yerler ile çalıştıkları noktalar arasında tekrarlı bir biçimde gerçekleşen bir servis taşıma faaliyeti olduğu görülmektedir. Bu nedenle konunun gerçek şeklinin ‘mevsimlik geçici tarım işçilerinin’ servis taşımaları olması gerektiği görülmektedir. 

--------------------------------------------

Öncelikle mevsimlik tarım işçilerinin taşınması çok önemli bir konudur. Halen traktör, kamyon, kamyonet kasalarında taşıma yapılmakta olup, önemli kazalar ve can kayıpları yaşanmaktadır. Bu nedenle mutlaka üzerinde durulmalıdır. 

-------------------------------------------

Servis taşımaları

Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde de tanımı bulunan servis taşımaları; grup taşıma ve ücret tarifesiz olmaları yönleriyle tarifesiz taşımalara, belirli noktalar arasında belirli bir hatta ve tekrarlı bir biçimde belirli zamanlarda gerçekleşmeleri yönleriyle de tarifeli taşımalara benzeyen farklı bir taşıma türüdür. Bu yönüyle tarifeli veya tarifesiz taşıma belgeleriyle yapılmalarının ayrı ayrı savunulacak veya eleştirilecek yönleri bulunmaktadır. Nitekim belediye sınırları içinde tamamen farklı bir belge/izin ile yapılmaktadırlar. 

D4 (S) Belgesi

Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde tarifeli ve tarifesiz çeşitli yolcu taşıma belgeleri bulunurken ayrıca bir servis taşıma belgesi --D4 (S)- tanımlanmış olması çok isabetli olmuştur. Bunun Taşıma Kanunu’nun ruhuna aykırı olan arz-talep dengesi şartına bağlanmamış olması ayrıca isabetlidir. 
Servis taşımaları tanımında indirme ve bindirme noktaları için bir sayı kısıtlaması bulunmayıp, böyle bir kısıtlama servis taşımacılığı için alınan D4 yetki belgelerine 14’üncü maddenin 4’üncü fıkrası ile getirilmiş olup, her bir il için ‘en fazla 3’ şeklindedir. Bu düzenleme nokta sayısının 2 veya 1 olmasına engel değildir. Nokta sayısının ‘1’ olması halinde gerçekleşebilen kapalı kapı özelliği, servis taşımacılığı ile yapılmasına engel teşkil etmez. Aksi halde servis taşıması tanımında ‘1 nokta olmama’ hali yer almalıydı. 

İndirme veya bindirmelerinin 1 noktada olması hali personel ve öğrenci taşımacılığında da gündeme gelebilecek olup, bunların da servis taşımacılığı belgesiyle yapılamaması gibi bir durum ortaya çıkar. Bu nedenle tarım işçilerinin D4 (S) belgeleri ile taşınması mümkün olmalıdır. 
Yolcu taşımacılığına ilişkin KTY 41’inci maddenin grup taşımalarıyla ilgili 14’üncü fıkrası indirme veya bindirmelerin sadece 1 tanesinin tek noktada olmasını zorunlu kılmakta olup, bu durum dahi kapalı kapılı arızi sefer olmasına engel teşkil etmemektedir. Nitekim çok büyük bir yerleşim olan İstanbul’da B2 veya D2 belgesiyle, kapalı kapı olması gereken seferlerde yolcular 4-5 noktada taşıta alınabilmektedir ki, kanaatimce iyidir. Tuzla’dan Silivri’ye kadar bölgedeki tüm yolcuların kapalı kapı sefer için 1 noktada toplanması hatta Tekirdağ veya Kocaeli’den katılacak yolcuların da bu noktaya gelmesi tam büyük bir yük oluşturur. Bu nedenle destek olunması gerekmektedir. Aynı yanlış anlayış, İstanbul’un tüm yolcularının yetki belgeli tek büyük terminale getirilmesinde de yaşanmaktadır. Halbuki, değişik noktalarda inme/binme imkanı olan bir sefer ve terminal düzenine geçilmelidir.   

Hangi belgelerle, hangi taşımalar

Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin 40’ıncı maddesinin 17’nci fıkrası taşımacılara belge kapsamı dışı taşıma yapma yasağını getirmektedir. Bu, aynı zamanda, taşımaların kapsama uygun bir belge ile yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Halbuki Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde hangi belgelerle, hangi taşımaların yapılabileceği hususu net değildir. Bu nedenle belge türlerinin yapabileceği taşımaları ve her taşımanın yapılabileceği belgeyi açıkça belirten bir düzenleme gerekir. Aksi halde söz konusu Bakanlık yazısında açıklandığı gibi yanlış anlamalar, açıklamalar veya cezalandırmalar gündeme gelebilir. Bu kapsamda kolaylık açısından D4 içine gömülmüş D4 (S)  yerine D5 gibi bir servis taşıma belgesi getirilmesi isabetli olabilir. Bu hususta başka ihtiyaçlar da söylenebilir. Örneğin; sadece kamuya hizmet veren otomobil taşımacılığının ayrı bir A3 belgesi olması gibi.  

Sırası gelmişken 

Grup taşımalarına ilişkin olarak yukarıda adı geçen 41’inci maddenin 14’üncü fıkrası, aynı kalkış veya varış olmak noktası olmak kaydıyla taşımalarda birden fazla grubun taşınabilmesini öngörmektedir. Hayli de karışık olan bu fıkra, otobüslerde en az 1 veya 2 kişilik olabilen, 3, 5 hatta 6 grubun taşınmasına imkan vermektedir. Bazı gösterilerin tanıtımında ‘tek kişilik dev kadro’ şeklinde esprili bir yaklaşım yer alır. Buna benzetirsek, grup taşıma yapılan otobüste adeta 1 veya 2 kişilik dev yolcu gruplarına imkan verilmektedir. Halbuki, 1 veya 2 kişinin ayrı olarak gruba katılması yerine, bunların tarifeli taşımalar ile taşınması zorunlu olmalıdır. Mevcut halde, tarifeli taşıma yolcularının, tarifesiz grup taşımalarına katılabilmesi gibi bir imkan yaratılmaktadır ki, bu yanlıştır. 

Buna ilişkin önerim şöyledir: Grup taşımalarında tek grubun taşınmasında sayı sınırlaması yoktur. Tek kişi bile taşınabilir. Ancak otobüsle yolcu taşımalarında küçük otobüslerde en küçük grup 4, büyük otobüslerde ise en küçük grup 6 kişiden oluşmak şartıyla birden fazla grup taşınabilir. Otomobillerde sadece tek grup taşınır.   

Bitirirken 

Karayolu yolcu taşımacıları ve bunların sivil toplum örgütleri; Kanun ve Yönetmelikteki serbest piyasa ve rekabet koşullarını delmek için kendilerine göre haklı, rekabetçi bakış açısıyla haksız düzenlemeler önermek yerine Yönetmelik üzerinde titiz çalışmalar yapmalı ve bu yöndeki değişiklikler için Bakanlıkla işbirliğini geliştirmelidirler. ■