MAPAR Otomotiv Başkanı Yalçın Şahin: Taşımacıların çoğunluğu 2024’te öz varlıklarını koruyamadı

Röportaj: Erkan YILMAZ - Muammer BAŞKAN

Her yıl sonunda bir araya gelerek yıl değerlendirmelerini ve gelecek yıla yönelik beklentilerini aldığımız MAPAR Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Şahin ile 29 Kasım 2024 günü biraraya geldik.  

Büyük otobüs pazarı 

2024 yılında ‘büyük otobüs pazarı 1000’li adetlere ulaşacak gibi görünüyor’ açıklaması yapan Yalçın Şahin, “1000’li adetler sadece iç pazar dengeleri ile olmadı. Kimsenin dile getirmediği, bu dönemde 2021-2022-2023 model araçlar ağırlıklı olarak yurtdışına satıldı. Üreticilerin elinde yeni araç yokken, ikinci el işi yapanların stokunda araba var. Ben 200 dolayında otobüsün yurtdışına gittiğini düşünüyorum. Geçmiş dönemde en uygun fiyatla otobüs satılan Türkiye, en pahalı ülke oldu. Bizde otobüsler yüzde 20 daha pahalı. Buna rağmen yurtdışına araçlar gitti, çünkü ihtiyaç var. Bu durum sıfır piyasasına yansıdı ve 1000’li adetlere ulaşıldı. Ama 2025 yılında büyük otobüs pazarının 600-650 adetler seviyesinde olacağını düşünüyorum. Burada tek bir nokta var: Ukrayna-Rusya Savaşı ile Ortadoğu’da yaşanan savaşlar 2025 yılı içinde son bulursa anormal bir hareketlilik oluşabilir ve bu da otomotive ve inşaat sektörüne olumlu yansır” dedi. 

Çok büyük bir kesim öz varlığını koruyamadı

Taşımacılar arasında 2024 yılında öz varlığını koruyabilenlerin çok küçük bir kesim olduğunu, ama büyük çoğunluğun koruyamadığına dikkat çeken Yalçın Şahin, “Şu anda konkordato ilan edenler var, ancak açıklanmıyor. Vadeler uzatılıyor. Ben geçen yıl, ‘borçlanma oranı yüzde 30’u geçmemeli’ demiştim, geçildiği için bu sorunlar oluştu. Büyük çoğunluk öz varlığını koruyamadı. Neden koruyamadılar? Pandemi sonrasında sadece Türkiye’de değil tüm dünyada ticaret yapan hiç kimsenin mevduat faizlerinin üzerinde para kazanma şansı yoktu. Otobüsçülerin küçük bir kısmı yaşanacakları gördü ve yükselen araç fiyatlarını fırsat görerek satışa geçti ve büyük gelir etti. Mevcut araçları ile çalışmaya devam etselerdi, artan maliyetler ve insanların seyahat sıklıklarını düşürmesi nedeniyle bu geliri elde etme imkanları olmazdı. 2024 yılında maliyetler çıkarıldığında ‘aylık 400 bin TL gelir elde ettim, 200 bin TL gelir elde ettim’ diyen de var. Ortalama alırsak 300 bin TL gelir elde edilmiş olsa, yıllık 3 milyon 600 bin TL yapar. Ancak 12 milyon TL’ye sattığı otobüsü bankaya koyduğunda en az 5 milyon TL faiz geliri elde etti. 

Otobüslerini satan otobüsçüler geri dönecek

Önümüzdeki dönemde araçlarını satan bu otobüsçüler, krediler geriye geldiğinde tekrar otobüsçülüğe dönecekler. Aralık ayının 3’üncü haftasında faizler 2 - 2,5 puan düşebilir. Faizler 2025’te biraz daha düştüğünde TL, ya borsaya ya altına ya da dövize kayacak. Borsadan dış yatırımcı çıktığı için oraya geçiş çok olmayacak. Altın da belli bir seviyeye geldi zaten. Doğru bakıldığında döviz de 1 senedir artmıyor. Ben TL’den çıkıldığında dövize yönelimin daha çok olacağını düşünüyorum. Konut ve otomotiv fiyatları da aşağıya gelmek zorunda. İkinci el araç fiyatları yüzde 15 geri geldi, bunu konutta da görüyoruz. Şu an, konut piyasasında fiyatların gerilemesi ile bir hareket başladı. Ama bu alımlar ihtiyaçtan değil. 

2023’te araçlar değer kazandı 2025’te döviz bazında yüzde 30 değer kaybedecek

2023 yılında araçların hepsi otomatikman değer kazandı. Ama 2025 sonunda, TL’ye göre döviz bazında yüzde 30 değer kaybedecek. TL bazında gördüklerinde otobüsçüler para kazandıklarını düşünecekler ama döviz bazında kazanmadıklarını da görecekler. Ön ödemeli sistemde TL bazında zam yapıldığı için, ‘sonra alırsam daha pahalı alırım’ düşüncesi ile bir talep oluşuyor ama o devir de yavaş yavaş bitiyor. Bütün firma sahipleri galerici oldu, al-sat yapıyorlar. Akıllı hareket edenler doğru değerlendirdiler ve para kazandılar” dedi. 

Günübirlik yaşamayı seviyoruz

Doğru analiz yapmanın önemine değinen Yalçın Şahin, “Doğru analiz, geleceğe yönelik daha doğru adım atmayı da beraberinde getirecek. Ama genellikle doğru analiz yapmak yerine günübirlik yaşamayı daha çok seviyoruz. Bu da sıkıntıları azaltmıyor daha da büyütüyor. Otobüs fiyatlarındaki artışlar da doğru analiz edilmeli. Yıllardır, A marka aracı 270 bin Euro’lara alırken bir anda 450-500 bin Euro’ya almaya başladık. B markasını 200-220 bin Euro’ya alırken 300-320 bin Euro’ya çıktık. Mala birden bire yüzde 50’lerin üstünde zam üstüne zam geldi, üstelik bu artışlar Euro bazında. 2021-2022 söyleşilerimde de dile getirmiştim… Avrupa Birliği ülkelerinde bir enflasyon var ama bu yüzde 8-10. Ama siz 250 bin Euro’luk araca bunu yansıttığınızda geleceği yer, kabaca 300 bin Euro olsun. Ne oldu da bir anda yüzde 50 - 60, hatta yüzde 100 zamla bütün araç fiyatları attı” dedi. 

Ticaretin kuralları değişecek: Satın alma devri bitecek, kiralama devri başlayacak

İkinci el fiyatları düşmesin adımları 

2025 yılı ve 2026 yılında ikinci el fiyatlarının düşmesini engelleme amaçlı bir adımların atılacağına dikkat çeken Yalçın Şahin şunları söyledi: Bunun için de, otobüsçüyü çağırıp, ‘Gel sen otobüsü 18 milyona al ama senin faizin piyasada olan yüzde 3,5 yerine, yüzde 2,5 olsun veya yıllık kabaca yüzde 45 değil de yüzde 35 faiz ödeyeceksin’ denilecek. Bir de buna ek olarak 3 bakım hediyesi ekleyecekler. Sıfırın fiyatını aşağıya çekmek yerine bu yönde adımlar atılacak. Eğer fiyatları aşağı çekerlerse ikinci el fiyatları geriye gidecek. Şu an bile fiyatlar yüzde 10-15 geriye gitmiş durumda. 2025’te gerileme devam edecek. Bence, uzun vadede otobüs fiyatları faizlerdeki indirimle birlikte 260 - 270 bin Euro seviyelerine tekrar çıkacak. 

Oluşacak kaybın hesabını yapacak sayı kişisi de sektörde var, ama az. Biz, tabii, çaresiz veya çözümsüz olduğumuz için bunu kabulleneceğiz ve ticaret devam edecek. Otobüsçü 2025’in sonlarına doğru 2026 yılında bir dönem TL bazında, döviz bazında kazanıyor gibi gördüğü parayı 2025 ve 2026 yılında silecek. Yani envanterini döviz bazında çıkarttığınızda 2025 ve 2026 yılında aynı seviyede koruyamayacak ve çok rahat şekilde yüzde 30 kaybı olacak. 

Z kuşağı çalışmıyor

Öz kaynağı döviz bazında 10 milyon Euro olan biri 2025 sonunda yüzde 30 kayıp yaşayacak. Kavramı çok bozuk, matematiği hiç oturmayan bir dönem geçiriyoruz. Z kuşağı çalışmıyor, gençlik rahat para kazanma tarafına gidiyor, ‘çıraklık yapayım usta olayım’ devri bitti. Sistemin bir an önce yenilenmesi lazım. Ticaretin kurallarının yüzde 70’i değişti, yüzde 30 da çok farklı vaziyette değişecek. Para maldan daha değerli oldu. Eskiden en önemli ticaret alma satma denilirdi, şimdi para en büyük güç. Ticaretle kazanılmayan parayı para ile kazandılar. Para sahibini ticarete nasıl yönlendireceksiniz; çalıştığı emek verdiği emtiadan çok, parasından kazanıyor. Onun için ticaret durma noktasında.

Ticaretin kuralları değişecek 

Ticaretin kuralları değişecek, satın alma devri bitecek, kiralama devri başlayacak. İnsanlar mülkiyet sahibi olmamaya başlayacak. İnsanlar 20-30 yıl borçlanmaya yönelmeyecek, kendini köleleştirmeyecek, yaşamlarına bakacak. Bundan dolayı ticarette bu alımlar bittiği için yeni kavram olacak. Otomotiv endüstrisinde, alıp satma devrini yürütenler şimdi araç kiralamaya yöneldi. Otobüsçülük de bir dönem sonra ona gelecek; araçlar, sözleşmeye bağlı kiralık olarak verilecek. ■

Yalçın Şahin'den süzülen spotlar:

---------------------------------------

Savaşlar bitsin kazançlı bir yıl olsun

Bütün otobüsçü camiası için inşallah iyi bir yıl geçmiştir. 2025’te savaşsız bir dünya ve kazasız, belasız, bol kazançlı bir yıl geçirilmesini diliyorum. Tüm taşımacı dostlarımızın yeni yıllarını şimdiden kutluyorum.

--------------------------------------

Turizm taşımacılığı

2025 yılında ekonomik şartların zorluğu ile insanların seyahat etmesi zor olacak. Ama turizm tarafının 2025’te daha hareketli olacağını düşünüyorum. 2024, turizm taşımaları için çok iyi değildi ama çok kötü de değildi. Firmalar kendi aralarında yıkıcı rekabet yapmamaya dikkat etselerdi daha iyi bir yıl olabilirdi; yine de şehirlerarasından daha iyi bir yıl geçirdiler. 2025 turizm tarafında beklentiler çok yüksek. Şehirlerarasından turizm tarafına araç kayarsa iyi para kazanılabilir. Sektör mensuplarının bir uzlaşma içinde hareket etmesi çok önemli. Otobüsçünün kendine verdiği zararı başkası vermiyor.

--------------------------------------

1000’inci otobüs dönüşümü…

2024 yılında 150 adet otobüsün dönüşümünü sağladık. Üç markanın ürünlerini alıp, dönüşüm sürecinden geçiriyoruz. Biz bu çalışmamız ile ikinci ele değer katıyoruz. Dönüşüm yaptığımız otobüsleri ihraç da ediyoruz. Avrupa’da bizim kalitemizde ikinci el otobüslere dönüşüm yapabilen bir şirket yok. Bu yıl İspanya’dan otobüsleri Bursa’ya getirdik ve dönüşümlerini yapıp tekrar İspanya’ya yolladık. Şu ana kadar 800 dolayında otobüsün dönüşümünü sağlamış durumdayız. 1000’inci otobüs dönüşümünde sürprizlerimiz olacak. Onun için ayrı bir tören yapacağız. Dönüşümde geldiğimiz yeri de geniş bir şekilde anlatacağız.

--------------------------------------

MAPAR Otomotiv’in 2024 rakamları, 2025 hedefi

2024 için 100 sıfır, 100 adet ikinci el planı yapmıştık. Bu rakamlara ulaştık. 2025 için de 100-150 adet sıfır, 150-200 adet arasında ikinci el işi yapma hedefimiz var. Daha önce araç alımına yönelik yapılan görüşmelerde taşımacıların 7 aracı verip, 4 araç almak isteyeceklerini söylemiştim. Bu çok oldu. Önümüzdeki süreçte daha da fazlalaşacak. Bunu göreceğiz.

--------------------------------------

Araç dönüşümünde tek ilke

Arabanın fabrikada oluşumu yakıt türüne göre yapılıyor. Bu sistemi söküp yenisini daha ucuza monte etme şansınız yok. Olsaydı, markalar kendi servislerinde bunu yapardı. Hiç buna yönelmiyorlar. Bana bu tür bir dönüşüm talebi gelse de yapmam. Ben dönüşümünün aracın orijinaline sadık kalınarak yapılmasından yanayım. Hiçbir araca orijinal özelliklerinin dışında bir ilave yapılmasına da izin vermem.

İkinci el otobüslerin artık ömrü çok daha uzun. Bir otobüs farklı alanlarda hizmetlerde, eğitimlerde kullanılıyor. Biz bir otobüsü Kafa Radyo Nihat Sırdar için özel bir şekilde düzenledik. Önümüzdeki ay teslim edeceğiz.

MAPAR Otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Şahin ile söyleşimizi İkitelli OSB Hıdır Usta binasında gerçekleştirdik. Erkan Yılmaz - Muammer Başkan