Motorlu Taşıtlar Sektör Araştırması Raporu

Otomotiv sektörünün tüketici harcamaları içindeki büyük payı ve ekonomideki lokomotif konumu, rekabet otoritelerinin sektördeki dağıtım anlaşmalarına ayrı bir önem vermesine neden olmuş ve sektördeki dikey anlaşmalar AB’de 1985; Türkiye’de ise 1998’den beri diğer sektörlerden farklı kurallara tabi tutulmuştur. Bu kurallar ekonomideki gelişmeler ve ihtiyaçlar çerçevesinde belli dönemlerde gözden geçirilmiş ve değiştirilmiştir. 

Bu kapsamda, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD), Otomotiv Sanayi Derneği (OSD), Ağır Ticari Araçlar Derneği (TAİD), Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği (OYDER), Yenileme Pazarı Geliştirme Derneği (YPG), Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği (TAYSAD), Özel Otomobil Servisler Birliği (ÖSEBİR), hızlı tamir zinciri olarak faaliyet gösteren firmalar ile sektöre yönelik kapsamlı anket çalışmalarına yön verecek olan çeşitli görüşmeler yapılmıştır. Kurumumuzca yapılan anket kapsamında elde edilen sonuçlar TÜİK, ODD ve OSD gibi kuruluşların veri tabanlarından elde edilen verilerle desteklenmiş ve pazarın yapısı, yıllar itibariyle gelişimi ve rekabetçilik düzeyine ilişkin çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır. Sektör araştırması kapsamında edinilen bilgi ve değerlendirmeler sonucunda satış, bakım onarım ve yedek parça pazarı bakımından ulaşılan tespitler şu şekildedir: 

1. Satış Pazarına Yönelik Tespitler 

1.1. Ülkemizde motorlu araçlar sektörü büyüme eğilimindedir. 

1.2. Yeni araç satışlarının önemli bir kısmını ithal araçlar oluşturmaktadır. 2003-2013 döneminde sektördeki ithal araç satışlarının genel ortalaması yüzde 57’dir. 

1.3. Araç parkının yaşı yüksektir. 2012 yılı itibariyle araç parkındaki araçların ortalama yaşı yaklaşık 12’dir. 

1.4. Otomotiv pazarının genelindeki yoğunlaşma oranı Tebliğ sonrası dönemde düşmüştür. 

1.5. Sektörde sağlayıcıların araç satışlarından elde ettikleri kar marjları satış sonrası hizmetlerdekine kıyasla düşüktür. 

1.6. Araç dağıtıcıları da yedek parça ve bakım onarım hizmetlerinden daha fazla kar elde etmektedir. 

1.7. Tebliğ öncesi ve sonrası dönemde yetkili dağıtım yapısında pazarın %90’a yakının 3S ve servis hizmeti veren S bayilerden oluştuğu görülmektedir. 

1.8. Çok markalılık yaygınlaşmış, ek satış yeri pazarda uygulama alanı bulmuştur. 

2. Bakım Onarım Pazarına Yönelik Tespitler 

2.1. Yetkili dağıtıcı sayısı Tebliğ sonrası dönemde kayda değer bir artış göstermiştir. 

2.2. Yetkili servislerin ortalama cirosu bağımsız servislere göre yüksektir. 

2.3. Bakım onarım hizmetlerinde bağımsız servislerin kar marjı son yıllarda gerileyerek yetkili servislerin altına inmiştir. 

2.4. 3 yaş altı araçların çoğunlukla yetkili dağıtıcılarda bakım onarım hizmeti aldığı, 3-5 yaş arası araçlar için yetkili ve bağımsız servisler arasında bir rekabet ortamının olduğu, 5 yaş üstü araçlarda ise bağımsız servislerin üstünlüğünün bulunduğu görülmektedir. 

2.5. Garanti süresi içindeki araçların bakım onarım hizmetleri için yetkili servisleri tercih ettiği anlaşılmaktadır. 

2.6. Bağımsız servislere göre uzatılmış garanti uygulamaları yetkili servisler lehine ve eşdeğer parça kullanımı aleyhine sonuçlar doğurmaktadır. 

2.7. Bakım onarım pazarındaki işçilik ücretleri enflasyonun üzerinde seyretmektedir. 

2.8. Teknik bilgiye erişim uygulamasına ilişkin bağımsız sevişler ve araç sağlayıcılarından elde edilen veriler çelişmektedir. 

2.9. Sigorta şirketleri ile servisler arasındaki ticari ilişkiler bakım onarım pazarını gittikçe daha çok etkilemektedir. 

2.10. Bağımsız servisler Tebliğ ile bağımsız servislerin güçlendirilmesi amacıyla getirilen yedek parça ve teknik bilgiye ilişkin düzenlemelerinin pazarda etki göstermediği kanısındadır. 

3. Yedek Parça Pazarına Yönelik Tespitler 

3.1. 2008 yılı haricinde sektör büyüme eğilimindedir. 

3.2. Yenileme pazarına yapılan satışlardaki karlılık oranları daha yüksektir. 

3.3. Yedek parça fiyatlarında ciddi bir reel bir artış görülmemiştir. 

3.4. Yedek parça üreticilerinin en önemli müşterisi araç sağlayıcıdır. 

3.5. Yalnızca yedek parça üreticisinin logosunu taşıyan yedek parça oranı hedeflenenin aksine Tebliğ sonrasında düşmüştür. 

3.6. Araç sağlayıcılarının yedek parçalarının %90’ının üzerindeki kısmını yetkili dağıtım ağları aracılığıyla pazara dağıtıldığı anlaşılmaktadır. 

3.7. Sigorta şirketleri bağımsız servisler açısından önemli bir tedarik kaynağı olmaya başlamıştır. 

3.8. Pazarda eşdeğer yedek parça kullanım oranı sınırlı kalmıştır. 

Sektör araştırması kapsamında elde edilen tüm veriler birlikte değerlendirildiğinde, motorlu araçların satışı pazarının genel olarak rekabetçi bir görünüm arz ettiği ve pazarın kendi dinamikleri ile makro gelişmeler çerçevesinde şekillendiği değerlendirilmiştir.