Arıkan Turizm - Murat Arıkan: İşsizlik değil, karlılık düşüşü ve maliyet artışı sıkıntısı yaşadık

■ Erkan YILMAZ

Turizm taşımacılığı alanında 32 yıldır hizmet veren Arıkan Turizm’in Yönetim Kurulu Başkanı Murat Arıkan, Taşıma Dünyası’na hem 2024 yılını değerlendirdi hem de 2025 beklentilerini açıkladı. 

2024 kötü bir yıl olmadı

Açıklamalarına, 2023’e bir kısa değerlendirme yaparak başlayacağını belirten Murat Arıkan, “2023 Arıkan Turizm için iyi bir yıldı. Son 15-20 yıllık döneme bakarsak iki yıl üst üste iş yaptığımız sezon fazla olmadı. Ekonomik ve siyasi gelişmeler, savaşlar, darbeler ve pandeminin ardından 2023, tüm sektör için güzel geçmişti. 2024, 2023’e bakarak yine de kötü bir yıl olmadı. Arıkan Turizm ve diğer şirketler, işsizlikten değil ama kârlılık düşüşünden şikayet etmiştir diye düşünüyorum. Biz de işsizlik veya ciro değil de kârlılık düşüşü ve artan maliyetlerin büyük sıkıntısını yaşadık. Maalesef kârlılık düşmeye devam ediyor. 2023’ün kârlılığına göre yüzde 30-40 bir düşüş oldu. 2025 yılında da bunu yaşayacağız. Maliyetlere uygun fiyat ayarlaması maalesef yapılamıyor” dedi. 

Şirketlerin dikkat etmesi gereken…

Dünyanın en pahalı ülkelerinden biri haline geldiğimizi belirten Arıkan, “Bundan dolayı da maalesef işletmeler çok büyük zorluk yaşıyor. Genelde meslektaşlarımız kendi sektörleriyle ilgili fiyat endeksini takip ederler ama ben tüm sektörlerin ekonomisini, mikro ve makro düzeyde sürekli takip ediyorum. İşletme sahiplerinin ve yöneticilerinin finansal okuryazarlığı muhakkak olmalı. Hepimiz iki üç kişilik çalışmak zorundayız. Şu anda hem yönetici olacaksınız hem taşımacı olacaksınız hem turizmci hem de finansçı olacaksınız. Günün 2-3 saatinde finans çalışması yapmaya başladık. Ekonominin bu kadar kaygan bir zemine sahip olması, maliyetlerdeki yüksek artışlar bizi bilançolara kadar ince hesap yapmaya sürüklüyor. Hatta şirketlerin çok dikkat etmesi gereken bir dönemi yaşıyoruz. Şirketler iş yaparken, cirosu varken batabilir. Kârlılık o kadar düştü ki çok dikkat etmeleri lazım. Şu anda iş yapmak değil, kâr etmek, para kazanmak önemli. Başka bir devri yaşıyoruz. Bundan 10 sene önce böyle bir şeyi söyleseydik bu kadar çok iş olacak ve para kazanamayacağız desek kimse inanmaz ve gülerdi bize. Farklı bir durumda yaşıyoruz, bu süreci de profesyonel yöneticiler ve patronlar olarak çok iyi yönetmemiz ve çok dikkatli olmamız gerekiyor. Bir işi almak değil de o işin kârlılığı, maliyetinin iyi hesap edilmesi lazım. Arıkan Turizm, bu yüzden 2024’ü hesap yaparak geçirdi. Çok şükür hedeflerimizin tamamına ulaşamasak da yakınına ulaştık” dedi. 

Ayakları yere basan bir dönem 

Murat Arıkan, 2025’ten beklentilerini de şu şekilde açıkladı: “Enflasyonun bir tık daha yavaşlayacağını umut ediyoruz, buna paralel olarak 2024’e göre daha çok turist geleceğini düşünüyorum. Geçen sene otel, restoranı da içeren hizmet sektörü dünyanın en pahalı sektörü haline geldi. Pazar payını kaptırdı. Bu, sadece turizm alanında olmadı tekstil sektörü için de geçerli. Ben kaybın bir kısmının geri alınacağını düşünüyorum. Ayaklarımızın yere daha sıkı bastığı bir dönem olacak. Enflasyon ve ekonomi konusunda zor devam ediyor ama en zorun geride kaldığını düşünüyorum.”

En ucuz araba, en yeni araba

“2024 yılında ulaşmak istediğimiz yatırımları yaptık” diyen Murat Arıkan, “Araç filosunda çok geri kalmadık. ‘En ucuz araba yeni araba’ demiştim daha önceki söyleşimizde. Bakım, tamir, yedek parça maliyetleri nedeniyle hâlâ iddia ediyorum, en ucuz araba yeni araba. O yüzden filomuzu yeniliyoruz. Nicelik değil, nitelik demiştim; nitelikli araç, daha kaliteli personel, az ama öz olsun modunda az derken önceye göre az, minumumda değil. Filomuzda 70 civarında araç var ve bunu yüzde 10 büyütme hedefindeyiz. Elektrikli araç yatırımlarını da düşünüyoruz” dedi. 

Yeni araç girişi… 

“Son dönemde araç bakım ve tamirinde ölçülemez ve engellenemez bir artış yaşıyoruz” açıklamasını da yapan Murat Arıkan, “Sektöre yeni girişler olmuyor, mevcutlar devam ettiği için sektör, tekel gibi, istediği fiyatı veriyor ve alıyor. İşletme sahipleri ilerisi için ‘işletmemi ayakta tutabileceksem devam ettirebileceksem, kendi tamirimi kendi yedek parçamı alabileceğim bir yapı oluşturmalıyım’ demek zorunda kalacak. Çünkü dışarıdan aldığı hizmetle işletmesini idame ettirme şansı kalmayacak. Minibüslerimiz her 20 bin km’de bir bakıma giriyor. Her bakımda maliyetin yüzde 25-30 arttığını görüyoruz. Bunu sigorta ve yedek parça ile lastikte de yaşıyoruz. TÜİK, enflasyonu yüzde 45-46 açıklıyor, ENAG yüzde 85 derken, İTO yüzde 55 seviyesini işaret ediyor. Bunların hepsini toplayıp 3’e bölsek, herhalde yüzde 60 civarında enflasyon çıkar. Servis hizmetinde, şirketlerle ihaleleri yüzde 20-25 zamla imzalıyoruz. Yani burada, sabit gelirli alt lige düştü. İnşallah işletmeler de alt lige düşmez. Öyle ki konkordatonun moda olduğu bir yıl yaşadık. Bundan önce süreçte bu kadar konkordato ilanı duymamıştık” dedi. 

Ortak bakım ve alım kooperatifi önerisi

Murat Arıkan’ın araç bakım ve yedek parça maliyetlerinin aşağıya çekilmesine yönelik farklı bir öneri getirdi: “Şirketlerin birleşmesi çok zor. Ama bir araya gelerek ortak bakım ve ortak yedek parça alım kooperatifi kurabilirler. Tarım Kredi Kooperatifleri var. Bizim de sektör olarak ivedi olarak buna girmemiz gerekiyor, yoksa iş, içinden çıkılamaz hale geldi.” 

En zoru geçti…

Ekonomi politikalarına devam edilmemesi beni endişelendirir. Yüzde 50 faizi çok uzun süre gördük. Herkes için çok zordu ve büyük fedakârlıkta bulunuldu. Ortadoğu’daki belirsizlik de beni endişelendiriyor. Ama zaten biz hep okyanusta yüzmeye alıştık, hiçbir zaman derede yüzmedik. Su hep boyumuzu geçti ama biz suyun üstünde kalmayı başardık. Yine zorlukların üstesinden geliriz diye düşünüyorum.

Yurtdışı turlarda artış 

İş potansiyelimizin yüzde 75’i yurtdışı, yüzde 25’i yurtiçi. 2024 yılında yurtdışı turlarda ciddi artışlar oldu, 2025 yılı için de aynı talebi bekliyoruz. 2025 Ekim ayına kadar turlara talep var. Avrupa ve Balkanlar hâlâ çok ucuz. ■

--------------------------------------

Dijital yatırıma devam

2024’te farklı iş alanlarına yatırım yapma planımız vardı. Yüzde 90 hedefimize ulaştık. Şirketimizi dijital olarak büyütmeye önem vermiştik, 2025 yılında, buna devam etmek istiyoruz. 2025 yılında nihai tüketiciye ulaşım yatırımlarımız olacak. Şirketimizi üst lige taşımak ve orada tutmak için olmazsa olmazımızın dijitale yatırım yapmak olduğunu düşünüyorum. Verim almak 4-5 yıl sürebilir. Sabır gerektiren bir alan. Her gün yeni gelişmeler oluyor.

--------------------------------------