19.03.2018, 13:09

Ulaştırma Yatırımları ve Ekonomik Kalkınma - 3

Dr. Mehmet Çağrı Kızıltaş

Avrupa Birliği’nin yüksek hızlı demiryollarını hızla inşaya devam ederken diğer taraftan da kentiçi ulaşım da metro hatlarını kusursuz bir şekilde işlettiğini ve her geçen gün bunları altyapı, filo ve akıllı ulaşım sistemler bağlamında son teknoloji ile güçlendirdiğini görmekteyiz. Avrupa genelinde, merkez Avrupa (Fransa, Almanya, İngiltere) başta olmak üzere modlar arası entegrasyonun çok güçlü olduğu, bir havaalanın içinden geçen bir metronun, kablolu sistemler vb mod bağlantıları ile direkt şehiriçine ulaşım imkanı sağlaması, aynı şekilde limanlardan da demiryolu bağlantıları ile şehir içine erişim imkanlarının olduğu göze çarpmaktadır.

‘Sürdürülebilirlik’ kavramı; ‘kentsel dönüşüm’den, ‘entegre ve dengeli bir model karaktere sahip ulaştırma sistemi’nden ayrı düşünülemez. Burada ‘sürdürülebilirlik’ kavramını; ‘insan odaklı, tasarrufu önceleyen, üretimi karakterize eden ve tüketimi dengeleyen’ bir yaklaşım olarak okuyabiliriz ki; buda ‘günümüzü aşan, ileriyi planlayan ve bunun içinde geçmişin kavrayışı üzerine ayağını yere sağlam basan’ bir bakış açısını beraberinde getirir. Bütün bunlarda; bir ‘süreklilik algısı’ gerektirir. Bu algıda; ‘geçmişi doğru okuyan’ ve bunun üzerine ‘sürekliliği olan bir perspektifin inşası’ nı bizlere işaret eder. Bütün örnek Batılı Şehirler; bu bütünlüğün, sürekliliğin ve sürdürülebilirliğin örneklerini yansıtarak kendi ‘doğruları’ nı ortaya koymaktadırlar.

Geneli itibariyle dünyada kuzey şehirleri; daha az nüfus yoğun yapıları, göç yolları üzerinde olmayışları (tarihin daha yavaş aktığı) gibi konumlanmaları itibariyle ve batı-kuzeyin yeryüzünde yakaladığı ekonomik-teknik-kültürel üstünlük çerçevesinde ‘Sorunlarını minimize etmede’ daha avantajlı konumdadırlar. Bir başka; Anglo-Sakson (kuzey-batı ittifakı) kültürü şehri örneği ise dünyanın en güney ucundaki Avustralya’nın Sidney, Canberra (Kanbera) ve Yeni Zelanda’nın Wellington (Velingtın) şehirlerinde görülebilmektedir. Bu şehirlerde; alışılmışın dışındaki iklimleri, yüksek hayat standartları, az nüfuslanmaları itibariyle yine bir Batı Uygarlığı ortak dilinin örneklerini sunmaktadır.

Daha önce bahsini ettiğimiz; İstanbul’umuzun doğal merkezliğini yaptığı, Dışişleri Bakanlığının hedef politikalarında ‘Moskova-Pekin-Yeni Delhi-Paris-Berlin’ yayı arasındaki alanı ifade eden coğrafyada; kendi içinde aynı dilin ve yoğunluklu bir medeniyet algısının izlerini bulmak halen mümkündür. Fakat bu coğrafya genel ‘yoğun nüfus, göç yollarının tam göbeğinde oluşu, kadim dünyanın merkezliği, sosyal adaletsizlikler, siyasi istikrarsızlıklar’ karakterli yapısıyla daha öncede belirttiğimiz hem fırsatları hem tehditleri aynı anda bünyesinde barındırmaktadır. Bundan dolayı; coğrafyamız ‘sürdürülebilirlik kavramı’nı kendi iç dinamiklerinden hareketle oluşturmak durumundadır.

Ulaştırma ve ekonomik kalkınma ile ilgili gelişmiş bir literatür bulunmaktadır, bu çerçevede bu tarz çalışmalar kapsamında 10 anahtar unsur geliştirilmiş olup bütün unsurlar kapsamlı tartışılmıştır. Soruların hepsi için tanımlayıcı cevaplar elde edilememiştir fakat temel tartışma noktaları tanımlanmıştır. Kaçınılmaz bir şekilde geliştirme sadece tek yönde olduğundan yeni doğrultular ortaya çıkmakta ve böylelikle cevaplardan daha fazla sorularla karşı karşıya kalınabilmektedir.

Bu tarz çalışmaların üzerine yapılandığı yöntem kurgusu üç ölçütten oluşmaktadır: analiz ölçeği, yatırım ve etkilerinin değerlendirilmesinde kullanılan değişken türleri, etkilerin zaman sürekliliği. Tablo 1, ölçülen etki türleri ve hissedilir gibi gözüken düzey arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Ulusal ve bölgesel düzeydeki etkiler kapsanmasına karşın temel odak noktası ulaştırma altyapı yatırımlarının yerel etkilerine yönlendirilmektedir. Bu noktada temel ölçütler çeşitli örnekleri ekonomik kalkınmada yer alacak gerekli koşullar ve anahtar değişkenler gösterilmektedir.

Değişkenler	Analiz Boyutu
Değişkenler	Ulusal	Bölgesel	Yerel
Ekonomik kalkınma ölçütleri	Üretkenlik gelişimi, sosyal geri dönüş oranı	Erişilebilirlik değişimleri, perakende yerleşimindeki değişimler, iskân ve istihdam etkinlikleri	İstihdam düzeyi, zaman tahsisi, emek üretkenliği
Modellerin çıktı ölçütleri	Yıllık GSYİH büyümesi	Yersel tehcir, rekabet avantajı, sınai kümelenme	İş büyümesi, refah artışı, kümeli ekonomiler
Ulaştırma yatırımlarının boyut ve türleri	Toplam anapara, altyapı stoku	Bölgesel yüksek hızlı demiryolu ve karayolu ağları, bölgesel terminaller, havaalanları, limanları, suyolları, boru hatları	Metropoliten karayolları ve tesisleri, yeni demiryolu hatları, metro, ulaştırma merkezleri

Tablo 1. Analizin Kavramsal Kurgusu

Bir ülke kendine has ekonomik yapısı, gelişme şartları ve sistematiği olan bölgelerden meydana gelmektedir. Bölgeler arasında ekonomik, fiziki ve sosyal açılardan büyük farklar bulunmaktadır. Bu farkların minimuma indirilmesi, diğer bir deyişle geri kalmış bölgelerin gelişmesi, her şeyden önce ülke ekonomisi açısından önemlidir. Bölgesel kalkınmanın ülke ekonomisine sağladığı faydalar şu şekilde sıralanabilmektedir:

• Ülkenin çeşitli bölgelerinde bulunan kaynakların iktisadi faaliyet içerisinde

değerlendirilerek yüksek kalkınma hızının gerçekleştirilmesi,

• Ülkede nüfus-kaynak dengesinin kurulması,

• Düalist özelliğe sahip ekonomik yapının bütünleşmesi

• İktisadi mekanın ve şehirleşme olayının iktisadi gelişmeye en elverişli biçimde

düzenlenmesi,

• Bölgelerarası refah seviyesi farklılıklarının giderilmesi.

Bir ülkede gelişmiş ve az gelişmiş bölgelerin varlığı, özellikle gelişmiş ülkelerde belirli bir düzeye ulaşıldıktan sonra, kıt olan üretim faktörlerinin kullanımında, rasyonellikten uzaklaşmaya neden olmaktadır. Bir ülkede bölgeler arasında önemli ölçüde gelişmişlik farkları bulunuyor ise; bu dengesizlik, kaynakların eksik kullanımı, kaynakların sektörler arasında optimal dağılımını önlemesi ve şehirlerin aşırı ölçüde büyümesi vb. ekonomik sakıncaları da beraberinde getirmektedir. Kalkınmanın derecelendirilmesindeki bölgesel farklılıklar ölçülerek bölgelerin gelişmişlik düzeyleri dengelenmeye çalışılmaktadır. “Kalkınma derecesi”, genellikle bir yandan ülkenin toplumsal kesimi tarafından oluşturulan diğer yandan ise ekonomik bölgelere ayrılan kesimi tarafından meydana getirilen “yaşam standardı” ile tanımlanmaktadır. Bununla birlikte, temel olarak bölgesel ve/veya yerel yaşamın analizi vurgulanmaktadır.

Dengeli bir bölgesel kalkınmadan beklenen, üretim ve hizmet yatırımlarını ve dağılımlarını en iyi şekilde yansıtabilen bir yerleşme sisteminin kurulmasıdır. Geliştirilen bu sistem içerisinde, nüfusun ve gelirin dağılımı ve artışı kadar diğer kaynakların da dengeli olarak kullanılması gerekmektedir. Sanayileşme süreciyle birlikte bölgeler arası farklılık daha fazla arttığı için, uygulanacak politikalar da önem kazanmaktadır. Sanayileşmiş bölgeler girişimci için çeşitli avantajlar sağladığı için, yatırımlar da bu bölgelerde yoğunlaşmaktadır. Bunun yanı sıra, bölgesel kalkınmada rol oynayan coğrafi durum, altyapı hizmetleri, çevrenin destek gücü, sermaye birikimi, teşebbüs kabiliyeti, talep yapısı ve seviyesi ile teşvik tedbirleri gibi faktörler bölgesel kalkınma dinamiklerini etkileyebilmektedirler.

#Ulaştırma #Yatırımları #Ekonomik #Kalkınma #3

Yazarın Önceki Makalesi Yazarın Sonraki Makalesi

2025

Taşıma Dünyası Gazetesi - 28.02.2025 Manşeti

2025

Taşıma Dünyası Gazetesi - 20.01.2025 Manşeti

2025

Taşıma Dünyası Gazetesi - 01.01.2025 Manşeti

2025

Taşıma Dünyası Gazetesi - 09.12.2024 Manşeti

Aralık 2024

Taşıma Dünyası Gazetesi - 10.11.2024 Manşeti

Kasım 2024

kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur

Takımlar	O	P
1. Galatasaray	27	71
2. Fenerbahçe	26	62
3. Samsunspor	27	51
4. Beşiktaş	26	44
5. Eyüpspor	27	44
6. Gaziantep FK	26	38
7. Göztepe	26	37
8. Başakşehir	26	36
9. Trabzonspor	26	35
10. Kasımpaşa	27	35
11. Rizespor	27	33
12. Antalyaspor	27	33
13. Konyaspor	27	31
14. Alanyaspor	27	31
15. Bodrum FK	27	30
16. Sivasspor	27	27
17. Kayserispor	26	27
18. Hatayspor	26	19
19. A.Demirspor	26	-2

Takımlar	O	P
1. Kocaelispor	30	59
2. Karagümrük	30	53
3. Erzurumspor	30	51
4. Bandırmaspor	30	50
5. Gençlerbirliği	30	48
6. İstanbulspor	30	46
7. Ahlatçı Çorum FK	30	45
8. Boluspor	30	44
9. Ümraniye	30	44
10. Amed Sportif	30	43
11. Iğdır FK	30	43
12. Keçiörengücü	30	42
13. Esenler Erokspor	30	41
14. Pendikspor	30	40
15. Sakaryaspor	30	39
16. Ankaragücü	30	38
17. Manisa FK	30	37
18. Şanlıurfaspor	30	34
19. Adanaspor	30	27
20. Yeni Malatyaspor	30	-21

Takımlar	O	P
1. Liverpool	29	70
2. Arsenal	29	58
3. Nottingham Forest	29	54
4. Chelsea	29	49
5. M.City	29	48
6. Newcastle	28	47
7. Brighton	29	47
8. Fulham	29	45
9. Aston Villa	29	45
10. Bournemouth	29	44
11. Brentford	29	41
12. Crystal Palace	28	39
13. M. United	29	37
14. Tottenham	29	34
15. Everton	29	34
16. West Ham United	29	34
17. Wolves	29	26
18. Ipswich Town	29	17
19. Leicester City	29	17
20. Southampton	29	9

Takımlar	O	P
1. Barcelona	27	60
2. Real Madrid	28	60
3. Atletico Madrid	28	56
4. Athletic Bilbao	28	52
5. Villarreal	27	44
6. Real Betis	28	44
7. Mallorca	28	40
8. Celta Vigo	28	39
9. Rayo Vallecano	28	37
10. Sevilla	28	36
11. Getafe	28	36
12. Real Sociedad	28	35
13. Girona	28	34
14. Osasuna	27	33
15. Espanyol	27	28
16. Valencia	28	28
17. Deportivo Alaves	28	27
18. Leganes	28	27
19. Las Palmas	28	25
20. Real Valladolid	28	16