Ulaştırmada Sürdürülebilirlik ve Küresel Politika Örnekleri - 6

Havanın yanı sıra diğer bir çevresel faktör ise çoğu zaman üzerinde durulmayan aydınlık düzeyidir. Gün ışığındaki ölümlü kaza sayısının gece karanlığındaki ölümlü kaza sayısı ile hemen hemen aynı olduğu ancak gece karanlığında yapılan seyahat kilometrenin gün ışığında yapılanın sadece %25’i kadar olduğu hesaplanmaktadır. Bu ise ölümlü kazaların ortaya çıkma olasılığının gündüze nazaran gece 3 misli daha fazla olduğu anlamına gelmektedir. Ulaştırma mühendisleri bu dört trafik kaza faktörü üzerinde kısmi kontrole sahip iken karayolu altyapısı ise trafik kazalarının harici faktörlerini minimize edecek şekilde tasarlanmalıdır. 

Trafik kazalarının tehlikeli ve önemli sonuçları dâhilinde trafik kaza oranlarının sayısallaştırılmasında iki yöntem geliştirilmiş olup bunlardan birisi kavşaklar bir diğeri ise karayolları içindir. Kavşaklar için trafik kaza oranları; trafiğe çıkan milyon araç başına trafik kazası oranı (RMEV_TMAO) cinsinden ifade edilmekte olup Denklem 8.3’teki gibi hesaplanmaktadır. 

TMAO = A*(1.000.000/V)                                                                                                                                
(8.3)

Burada;

A= Baz alınan yılda türe göre toplam trafik kazası sayısı

V = Kavşaktaki günlük ortalama trafiğin (GOT) 365 gün_1 yıl ile çarpılması

Benzer bir denklem karayolu kesimler için de geliştirilmiştir. Karayolu kesimleri için trafik kaza oranları, yüz milyon araç mil başına kaza oranı (RMVM_MAMO) cinsinden ifade edilmekte olup Denklem 8.4’teki gibi hesaplanmaktadır.

MAMO = A*(100.000.000/AYM)                                                                                                                    
(8.4)

Burada;

A= Baz alınan yılda türe göre toplam trafik kazası sayısı

VMT = Verili bir periyottaki araç yolculuk mili

         = Karayolu kesimindeki GOT ile çalışma periyodundaki gün sayısının ve karayolu uzunluğunun çarpımı

Bu iki hesaplamanın kullanılması yolu ile bir kaza iyileştirme unsuru (CMF_KİU) sınaması başlatılmaktadır. Bu kapsamda karayolu kesimi sadece AASHTO Otoyol Güvenlik Rehberinde sınanacak olan karayolu türüdür. Karayolu kesimi şu karayolu türlerini içermektedir:

  • İki şeritli yol

  • Çok şeritli otoyol

  • Toplama yolu

Bu yol tiplerinin her birisi; şerit genişliğinin iyileştirilmesi, mevcut şeritlerin ve emniyet şeridinin daraltılması yolu ile yeni şerit ilaveleri, şerit iptali, asfaltlı bir emniyet şeridinin ilavesi ya da genişletmesi, yüksek bir orta refüj temini ve orta refüj genişliğinin arttırılması dahil olmak üzere trafik kazalarının azaltılması ile ilgili aynı zamanda tedbir olarak da adlandırılabilecek olan bir dizi iyileştirmeye sahip olmaktadır. 

Bu gibi müdahaleler ardından önlenen trafik kaza sayısının hesaplanabilmesi yolu ile kaza iyileştirme unsurları (CMF_KİU) ile ilişkilendirilmektedir. Önlenen trafik kaza sayısının hesabı için ise Denklem 8.5 kullanılmaktadır.

Önlenen Kaza Sayısı = N*CR*(İyileştirmeden Sonraki GOT/İyileştirmeden Önceki GOT)           
(8.5)

Burada:

N = Eğer önlemler alınmaz ise ve trafik hacmi aynı kalır ise öngörülen trafik kazası sayısı

CR = Tek bir tarafta çoklu karşılıklı özel tedbirler için toplam trafik kaza sayısı azatlım katsayısı

     = CR1 + (1-CR1) * CR2 + (1-CR1) * (1-CR2) * CR3 + ..... + (1-CR1) * .... * (1-CRm-1) * CRm

CRj = Belirli bir taraftaki trafik kazası azaltma katsayısı

m = Belirli bir taraftaki tedbir sayısı

Dahası şerit genişliğinin iyileştirilmesi ve emniyet şeridindeki hız kesici şeritle (tırtıklı şerit) bağlantılandırılması gibi tedbirlerin etkileri; önlenen trafik kaza sayıları için bir hesap ile ilişkilendirilebilir.