Marmaray açıldı, otobüsçüler düşünmeli

Marmaray konusunu İstanbul’un kentiçi ulaşımı ve şehirlerarası ulaşımı açılarından ele almak gerekiyor. Yine Marmaray’ın etkilerini şu anda açılmış kısmın etkileri ve gelecekte açılacak kısımların etkileri şeklinde ayırmak gerekli. Bunun için, önce mevcut durumu ve beklenen gelişmeleri bilmek önemli. 

Ne var, ne olacak?

Marmaray öncesinde İstanbul bölgesinde, Halkalı’dan Trakya-Avrupa yönü tek faal demiryolu hattıydı… Şimdi buna Kazlıçeşme-Ayrılıkçeşme eklendi. Bunun Kazlıçeşme-Sirkeci kısmında önceden de raylı sistem olduğu düşünülürse net kazanç, Boğaz geçişini de kapsayan, Sirkeci-Ayrılıkçeşme arası oluyor. Ayrılıkçeşme, Kadıköy-Kartal metrosuna entegrasyon açısından çok önemli bir nokta. 

Avrupa yakasında Halkalı-Kazlıçeşme arasında önceden var olan raylar sökülmüş durumda, yani ulaşım yok. Asya yakasında ise Ayrılıkçeşme’den öteye, Eskişehir’e kadar raylı ulaşım bulunmuyor. Belki Arifiye-Eskişehir (İzmit-Arifiye de dahil olabilir) arasında önceden mevcut olan eski hat istisna sayılabilir, ancak bunlar da şu anda çalışmıyor. 

Ayrılıkçeşme’nin Haydarpaşa-Söğütlüçeşme hattına entegrasyonu gerekiyor. Söğütlüçeşme ötesi ise eski sistem kullanılmayıp yenileme aşamasında bulunuyor. 

İstanbul’dan Anadolu’ya doğru yapılmakta olan hattın Pendik’ten sonrası 2014 yılbaşı civarında açılacak. Eski hattın iptal edildiği yerlerde üç şeritli yeni hat devreye girecek. Açılacak hatta uzun mesafeli hızlı tren çalışacağı gibi Gebze, İzmit, Adapazarı gibi noktalara banliyö treni seferleri yapılabilecek.

Pendik-Ayrılıkçeşme ve Kazlıçeşme-Halkalı hatlarına gelince…

Halen işler vaziyette ray hattı bulunmayan, hatta çoğu yerde hiç ray olmayan bu kesimlerin üç şeritli olarak yapılıp 2015’in ilk yarısında açılacağı söyleniyor. Bunlara ilişkin bazı bilgilere erişmekte zorluk çekiliyor. Haydarpaşa-Söğütlüçeşme ve Sirkeci-Kazlıçeşme arasında önceden mevcut hatların yenilenip yenilenmeyeceği, yenilenecekse ne zaman yapılıp nasıl kullanılacağı da açık değil. 

Eğer bilgilerimiz doğruysa 2015’ten itibaren Halkalı’dan Gebze’ye kesintisiz banliyö erişiminin yanında Ankara’dan Edirne’ye ve bunların ötesine erişim mümkün olacak. Ankara, Eskişehir ve Konya sonrasında klasik eski hatların da kullanılması dışında özellikle de Ankara’dan öteye yapılacak yeni hızlı tren hatlarının da zamanla devreye girmesi söz konusu. 

Bu gelişmelerin şehirlerarası ulaşıma etkilerini, takvime de bağlı olarak ele almak gerekiyor. 

Mevcut Marmaray etkisi

Sadece iki yaka arasında yolcu taşımasını, açılmış istasyonlarla sınırlı biçimde kolaylaştıracak olup şehirlerarası taşımayı etkilemesi pek beklenmemektedir. Buna rağmen Marmaray ve Kartal Metrosu ile E-5 bölgesine ulaşabilecek insanların şehirlerarası ulaşıma buralardan katılmayı arzulamaları söz konusu olabilir. 

Halen Kartal’da raylı sisteme entegre kentiçi karayolu taşımacılığı için önemli düzenlemeler yapılıyor. Bir de Kartal’dan Kocaeli Otogarı’na kadar ekspres giden 200 numaralı Kocaeli

Büyükşehir Belediyesi hattı var. Buna yenileri eklenebilir. Örneğin Kocaeli ve Sakarya’ya karayolu taşımasında Kartal çok öne çıkabilir. 

2014 yılbaşı sonrası…

Pendik’ten öteye hızlı trenin çalışmaya başlaması, bunun yanı sıra Kocaeli ve Sakarya’ya banliyö seferlerinin açılması şehirlerarası taşımalar için çok önemlidir. Artık yılbaşından itibaren Pendik bölgesi ve ötesi ile buralara erişimi mümkün olan noktalarda yaşayan insanlar neredeyse tüm seyahatlerini raylı sisteme yönlendirebilirler. Kartal’a kadar Marmaray ve metro ile gelip buradan Pendik’e ulaşım hiç de zor değildir. Keza Kartal Pendik arası aktarma sağlayacak karayolu ulaşım sistemi de mutlaka yaratılacaktır. Böylece İstanbul’dan Anadolu’ya seyahatlerde trenler esas olacaktır. Tabii, bu bölgelerdeki Gebze, Kocaeli, Arifiye, Pamukova, Bilecik, Bozüyük, Eskişehir, Ankara ve Konya taşımaları artık pek büyük ölçüde trenle yapılır olacaktır. Buna, Kocaeli-Eskişehir, Sakarya-Ankara gibi adı geçen noktalar arası taşımalar da dahildir. Tren taşımalarının sonucunda kaybeden ise otobüsler olacaktır. Gerek İstanbul’da gerekse Ankara’da havaalanına erişim ve havaalanı beklemeleri de düşünüldüğünde hızlı tren bu bölgelerde havayolundan daha kısa sürede erişim sağlayacaktır. Bunun sonucunda Sabiha Gökçen’den Ankara’ya uçuş imkanı çok azalacaktır.  

2015 sonrası…

Halkalı-Kazlıçeşme ve Ayrılıkçeşme-Pendik bağlantılarının yapılması sonrasında demiryolu taşımalarının daha da artması ve otobüsçülerin kayıplarının daha da büyümesi söz konusu olacaktır. 

Önceden Asya yakasıyla sınırlı olan kayıplar Avrupa yakasına da erişecek ve bu yakadan yapılan otobüs seyahatleri de azalacak. Buna Atatürk-Esenboğa uçuşlarının kayıpları da eklenebilir. Bu arada bağlantılara ve hatlardaki trenlerin hızlandırılmasına bağlı olarak Trakya’ya yapılacak seyahatlerde de trenin tercih edilmesi şaşırtıcı olmayacaktır. 

Hat dışı taşımalar

Trenin yolcu kapması sadece yeni hatlar üzerindeki yerleşimlerle sınırlı olmayacaktır. Ankara sonrası İç Anadolu bölgesi Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Doğu (iç) Ege bölgelerine de İstanbul ve sonrasındaki illerden karayoluyla direkt gidişler azalacak. Bunların yerini önce gidilebilinen noktaya kadar trenin kullanıldığı, daha sonra diğer vasıtalara geçildiği seyahatler alacaktır.

Ankara ötesindeki Çankırı, Çorum, Kırklareli, Yozgat, Kırşehir; Konya ötesindeki Karaman, Mersin, Adana taşımaları hatta bunların da ötesine geçen taşımalarda önce demiryolu kullanımı esas olacaktır. Aksaray, Niğde, Nevşehir ve Kayseri için hem Ankara’nın hem de Konya’nın seçenek olması söz konusudur. 

Bir başka bölge ise Kütahya, Afyon, Uşak, Denizli, Burdur, Isparta, Antalya ve Fethiye (Muğla) taşımalarıdır. İstanbul’dan buralara seyahatler de Eskişehir, hatta bunun öncesinde Bozüyük önemli bir transfer noktası seçeneği olabilir. Antalya için Konya da bir seçenektir. 

Entegrasyon önemli

Tren taşımalarının artması için tren-otobüs entegrasyonları önem taşıyacaktır. İstanbul hızlı tren hatlarının açılması sonrasında Ankara, Konya gibi yerlerde kentiçi entegrasyonlar yapılmalıdır. Tren-otobüs taşımalarının daha da kolay yapılabilecek şekli kombine taşıma olabilir. İstasyon bitişiğinden yapılabilecek otobüs seferleri büyük kolaylık getirebilir. İstanbul-İzmir arasındaki deniz-kara kombinasyonlarında denize bağlı zorluklardan kaynaklanan aksamalar buralarda yaşanmayacaktır. Sadece otobüsçülerin taleplerine dikkat edilmesi, yani bu taşımaların kombine olmadan istasyonlardan herkesçe yapılabilmesi düşünülebilirse de zordur. Çünkü bunun anlamı istasyona bitişik veya yakın bir yerin terminal olarak işletilmesidir ki her yerleşimde buna imkan olmayabilir. 

Bozüyük özel…

Kütahya, Afyon, Uşak, Burdur, Isparta, Denizli, Antalya, Fethiye (Muğla) taşımaları için en uygun aktarma noktası Bozüyük’tür. Büyük bir yerleşim birimi olmayan bu noktada istasyon civarında veya erişilebilir yakınlıktaki bir noktada yapılabilecek bir terminal çok büyük bir kolaylık getirebilir.  (Bunlar, yeni istasyonun terminale göre konumu tam bilinmeksizin ifade edilmektedir.) Ankara’da da Sincan aynı şekilde düşünülebilir.

Herkese ödev!

Gerek TCDD gerek Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü gerekse trenin eriştiği noktalardaki belediyeler zamana bağlı bu gelişmeleri dikkate alıp gereklerini yerine getirmelidirler. Tabii, hepsinden önce otobüsçülerin bu yeni gerçekleri görüp buna göre yapılanmalarını düzenlemeleri hayati derecede önemlidir. ■