YSS Geçişi Zorunlu Zor ve 10 Kat Pahalı

Geçen yıl, İzmit Körfezinde ilk köprü olarak Osmangazi’nin, İstanbul Boğazında üçüncü köprü olarak Yavuz Sultan Selim’in açılması sonrasında bu köprülerin kullanım kısıtlamaları ve ücretleri tartışıldı. Bu arada deniz altından tünelle demiryolu geçişinin sağlanması sonrasında ikinci geçiş olarak Avrasya Tüneli hizmete girdi. Bunun karayolu geçişine imkan vermesi, karayoluna ilişkin tartışmaları daha da renklendirdi. 2017 başı itibarıyla, kimine göre güncelleme kimine göreyse zam olarak nitelenen geçiş ücreti artışları bu tartışmalara yeni boyutlar getirdi. Hepsine bir göz atalım…

Eski köprüler…

Devlet tarafından önceden yapılıp işletilmekte olan FSM ve 15 Temmuz Şehitler köprülerininde yüzde 48 artışla otomobil geçiş ücreti 7 TL oldu. Buna otomobillerle aynı sınıfa giren minibüsler de dahil. Bu köprüde geçişine izin verilen iki akslı otobüsler ile bu sınıfa giren uzun minibüslerden alınacak ücret artış sonrasında 9 TL oldu. Dövize bağlı bir taahhüt olmasa da bu artışın yüzde 20’sinin döviz artışına bağlı güncelleme, kalanının ise zam olduğu söylenebilir. Tek yönde ücret alınması nedeniyle, belirtilen ücretlerin gidiş gelişten olan toplam sefer ücreti şeklinde nitelenmesi mümkün. Bu köprüden tüm yük taşıtlarıyla B1, D1 belgelerine kayıtlı otobüslerin geçişine imkan verilmiyor. 

Özel sektör tarafından yapılıp işletilen bu tüneli sadece otomobil ve minibüsler kullanabiliyor. Ücretler ilk kez belirlendiği için zam veya güncelleme tartışması yok, ancak belirlenen ücretlerin düzeyi tartışılıyor. Bu ücret, yapımcıya verilen taahhüt gereği otomobiller için 4 Dolar+KDV, minibüsler için 6 Dolar+KDV olup 2017 karşılığı otomobiller için 16,60 TL, minibüsler içinse 24,90 TL. Mukayese açısından bu ücretlerin gidiş geliş toplamı olarak otomobiller için 33,20, minibüsler içinse 49,80 TL’ye denk geldiğini belirtelim. Bu arada, devlet tarafından yapımcıya taahhüt edilen günlük geçiş sayısının 68 bin 500 olduğu, yılbaşı öncesindeki ortalama günlük geçişlerin 24 bin düzeyinde gerçekleştiği yazıldı. Tünelin 24 saat hizmete geçmesiyle geçiş sayısının daha da artacağı, taahhüdün büyük ölçüde karşılanacağı söylenebilir. 

Bu geçiş ücretleri FSM ücretleriyle karşılaştırıldığında 33,20 TL olan otomobil (birinci sınıf taşıt) gidiş geliş ücretinin FSM’de 7 TL olan birinci sınıf taşıt ücretinin 4,75 katı olduğu görülmektedir. Otobüslerin geçişi söz konusu olmadığından bir mukayese de mümkün değildir. 

Yavuz Sultan Selim Köprüsü

Özel sektör tarafından yapılıp işletilen bu köprüde 2017 geçiş ücreti birinci sınıf taşıtlar için 11,95 TL, ikinci sınıf taşıtlar için 15,90 TL’ye yükseltildi. 2016’ya göre yüzde 20 olan bu artışın döviz fiyatı güncellemesi olduğu, bunun dışında ayrıca bir zam yapılmadığı söylenebilir. Buradaki geçiş ücretlerinin FSM’dekilerin
1,7 katını geçtiği söylenebilir.

Avrasya Tüneli ile eski köprülerin kullanımında ayrıca bir yol geçiş ücreti ödenmezken YSS’nin kullanımında geçilen güzergaha göre önemli bir otoyol geçiş ücreti ekleniyor. Bunun otobüsler için, yılbaşında yapılan yüzde 20 dövize bağlı güncellemeyle, 2017 tutarı tek yönde 36,15 TL olup gidiş geliş olarak 72,30 TL’yi buluyor. Köprü geçiş ücreti de buna eklendiğinde otobüs gidiş geliş ücreti 88,20 TL’yi bulmakta olup FSM’deki 9 TL’lik gidiş geliş ücretinin 9,8 yaklaşık ifadeyle 10 katına yükseliyor. 

Benzer mukayeselerin yük taşıtları ile otomobiller için de yapılması mümkün olup benzer sonuçlara ulaşılacaktır. Otomobillerin bu köprüyü kullanması zorunluluğu bulunmadığından bu artışı kendi tercihleri ile açıklamak mümkündür. Ancak yük taşıtları ile B1 ve D1 belgelerine kayıtlı otobüsler için bu köprünün kullanımı zorunludur.

YSS Köprüsünü kullanmanın, adı geçen ücretlerin ötesinde kat edilen ilave yola bağlı olarak akaryakıt tüketimi, araç eskimesi ve zaman kaybı getirdiği biliniyor. Bu da daha az sefer yapma, daha fazla personel ücreti vs. yanında otobüsler için müşteri memnuniyetsizliği ve yolcu kaybı getirmesi de çok önemlidir. 

Tam bilinememekle birlikte bu köprüden günlük 200 bin taşıt geçişinin işletmeciye taahhüt edildiği ve getirilen zorunluluklara rağmen bunun çok gerisinde kalındığı, Avrasya Tünelinin açılışı sonrasında daha da gerilediği düşünülmektedir. Bunun ötesinde verilen taahhüdün taşıtlar arasında ayrım yapılarak karşılanmaya çalışılması ne kadar haklı olabilir? Günlük sefer sayısının ortalamada bini geçmediği düşünüldüğünde otobüslere getirilen zorunluluğun taahhüt edilen rakama katkısı çok çok azdır. 

Osmangazi Köprüsü

Özel sektör tarafından yapılıp işletilen bu köprü için taahhüt edilen miktarların günlük 40 bin geçiş ve 35 TL+KDV taşıt geçiş ücreti olduğu yazılmıştır. Taahhüt edilen geçiş sayısının özellikle kış aylarında çok gerisinde kalınsa bile önümüzdeki yıllarda, İstanbul-İzmir otoyolunun tamamlanmasının katkısıyla artacağı şüphesizdir. Üstelik kötü iklim koşullarında ulaşımda sürekliliği sağlaması da çok önemlidir.

Bu köprünün otomobil geçiş ücreti, açılış dönemindeki döviz fiyatlarıyla 121 TL olması gerekirken yüzde 25’i aşkın bir indirimle 89 TL düzeyinde belirlenip uygulanmıştır. Bu geçiş ücretinin artan döviz fiyatlarına göre güncellenerek 107 TL düzeyine yükseltilmesi mümkünken güncelleme artışı yerine yüzde 25’i aşkın bir indirim yapılarak, 2017 için 65,65 TL otomobil geçiş ücreti getirilmiştir. Bu rakam taahhüt edilen geçiş ücretinin 2017 karşılığı olan yaklaşık 145 TL’ye göre 80 TL, yani yüzde 55 düzeyinde indirimli olmaktadır. Keza önceden uygulanan 89 TL’nin güncel karşılığı olan 107 TL’ye göre bile 42 TL, yani yüzde 40 düzeyinde indirimli demektir. Söz konusu ücretlerin tek yönlü olduğu düşünüldüğünde sefer, yani gidiş geliş ücreti 131,30 TL’yi bulmakta olup FSM’deki 7 TL’lik ücretin 18,8 katıdır. 

Otobüsler için yılbaşı öncesinde 141,95 TL olan tek yön geçiş ücreti 2017’de yine yüzde 25’i aşkın indirimle 105,05 TL’ye düşürülmüştür. Bu durumda 210,10 TL olan gidiş geliş ücretinin FSM’de 9 TL olan otobüs gidiş geliş ücretinin 23,4 katılan denk geldiği görülmektedir. 

Bu köprüyü kullanan taşıtların pek çoğunun kullandığı Gebze-Orhangazi otoyol ücretleri de yılbaşında güncellenerek yüzde 20 oranında artırılmıştır. 

İDO rekabeti

Devlet tarafından işletilen eski köprülerde yüzde 48 artış, özel sektör tarafından işletilen YSS Köprüsü ile Avrasya Tünelinde artan döviz fiyatlarına göre yüzde 20 düzeyinde güncelleme yapılırken yine özel sektör tarafından yapılıp işletilen Osmangazi Köprüsünde önce taahhüt edilen 35 Dolar+KDV esasına göre ücret belirlenmemesi ve daha az bir ücret uygulanması, yılbaşında uygulanan ücrette güncelleme yönünde artış beklenirken aksine önemli bir indirime gidilmesi kullanıcıların lehine değerlendirilmektedir. Bunun İDO’nun feribot ücret rekabetinden kaynaklandığı ifade edilmektedir. Köprü açılışı sonrasında İDO tarafından yapılan geçiş ücreti indirimleri sonrasında 2017 başındaki köprü ücret indirimleri paralelinde İDO tekrar indirim yaparak otomobiller için tek yön 45, gidiş geliş 80 TL ücret belirlemiştir. İDO otobüsler için uyguladığı indirimli ücretlerde tekrar indirim yaparak tek yön 105, gidiş geliş 190 TL ücret belirleyip rekabete katılmıştır. İDO, bu hatta kendi feribotlarını kullanan araçlara kahvaltı tabağı gibi ikramlar yaparak rekabete biraz daha renk katmaktadır. Ayrıca İDO, Pendik-Yalova ve Yenikapı-Yalova gibi bu köprüyü ilgilendiren hatlarında da indirimler uygulamaktadır. 

Her durumda kullanıcının lehine olan bu rekabet sonrasında Osmangazi Köprüsünde taşıt geçiş artışı yaşanıp yaşanmadığı, yaşansa bile uygulanan düşük ücretler nedeniyle işletmeciye taahhüt gereği ödenmesi gereken parada azalış mı, yoksa artış mı yaşandığı ayrı bir merak konusudur. ■