Pandemi döneminde yolcu taşımacılığında ne değişti?

Hazırlayan: Dr. Zeki Dönmez, Erkan Yılmaz

Yolcu taşımacılığının pandemi dönemine denk gelen 5 Şubat 2020 ve 1 Şubat 2022 verilerini araştırdık, karşılaştırdık. Buna ilişkin detaylı analizleri belge türüne göre tablo halinde sunuyoruz. 

İşte ulaştığımız başlıca sonuçlar: 

■ Tarifeli ve tarifesiz yurtdışı taşıma belgeleri artarken, bu belgelere kayıtlı toplam taşıt sayısı azaldı. Bu durum; taşımacı başına düşen araç sayısının yüzde 10 kadar azaldığı, yani taşımacıların bu oranda küçüldüğü sonucunu veriyor.  

■ Yurtiçi taşımalarda belge ve taşıt sayıları artmakla beraber taşıt sayısındaki artışın daha az olması taşımacıların yüzde 3 gibi bir oranda küçüldüğünü gösteriyor. 

■ Tarifeli taşımalarda belge sayısı artışı tarifesizlerden daha fazla, ancak taşıt sayısı artışı, tarifesizlerden daha azdır. Bu da tarifeli taşımacıların tarifesiz taşımacılardan biraz daha fazla küçüldüğü anlamına geliyor.

■ Kısa mesafeli taşımalarda D4 belgeleri ve taşıt sayıları azaldı. D4*, D4S, D4S* belge ve taşıt sayıları önemli oranda arttı. Bu değişim servis taşımalarında D2’den D4’e geçişin beklenen bir sonucu.

■ Otomobil taşımalarında belge sayısının artışına karşın, kayıtlı otomobil sayısında ciddi oranda azalma gözleniyor.

■ Otobüsle hususi (ticari olmayan) taşıma belgelerinde ve taşıt sayılarında yüzde 50’ler düzeyinde ciddi artışlar söz konusu. 

■ Tüm ticari taşımalar, otobüsle yapılan tüm taşımalar ile otomobil ve otobüsle yapılan hususi veya ticari tüm taşımalarda belge ve taşıt sayıları genelde artış gösteriyor. 

■ Terminal ve acente (F1, F2) belgesi sayılarında yüzde 6 düzeyinde artışlar oldu. 

Sistemin işleme durumu!

Karayolu yolcu taşıma sistemi, biraz olsun büyüyerek varlığını sürdürüyor. Peki, sistem ne kadar iyi işleyebiliyor? Tarifeli taşımacılar için terminal çıkış sayıları bir fikir verebilir. Ama esas olarak UETDS sisteminden alınacak sefer ve doluluk bilgileri çok önemli. Bunlardan hareketle taşıt başına düşen sefer ve yolcu sayılarına ulaşılabilir. Ancak bu da yetmez. Acaba bu taşımalardan elde edilen gelirler günden güne artan taşıma maliyetlerini karşılayıp taşımacıya bir kazanç bırakıyor mu? Bu sağlanmadığında gelirlerin arttırılması ve maliyetlerin azaltılması için ne gibi çözümler aranmalı? 

YOLCU TAŞIMA BELGE VE TAŞIT SAYILARI

1) Tarifeli ve tarifesiz yurtdışı ve yurtiçi taşıma 2) Tarifeli ve tarifesiz yurtiçi taşıma 3) Toplam tarifeli uzun yol taşıma 4) Toplam tarifesiz uzun yol taşıma 5) Tarifeli ve tarifesiz uzun yol taşıma 6) Kısa mesafe tüm taşımalar 7) Otobüsle tüm ticari taşımalar 8) Otomobille yapılan tüm ticari taşımalar 9) Otomobil ve otobüsle yapılan tüm ticari taşımalar 10) Otobüsle yapılan tüm hususi taşımalar 11) Otobüsle yapılan hususi ve ticari tüm taşımalar 12) Otomobil ve otobüsle yapılan hususi ve ticari tüm taşımalar

Otomobillerin durumu

B1, B2, D1 ve D2 belgelerinde otomobil kayıt imkanı, bu belgelere kayıtlı taşıt sayılarını artırmış olabilir. Bu konuda doğrudan bir veri bulunmayıp otomobil-otobüs ayrımı olmaksızın belgelerdeki taşıt sayıları veriliyor. Esas olarak otobüs kayıt edilen B ve D belgelerine kayıtlı toplam taşıt sayısı 89 bin 428 buna dahil olmayan özel D2 belgelerindeki 213 taşıtı da eklersek toplam 89 bin 641 olur. Ayrı bir yerde bulunan toplam taşıt sayıları verisinde 59 bin 949 minibüs ve 29 bin 689 büyük otobüs olmak üzere toplam otobüs sayısı 89 bin 638 oluyor. Buradan bu belgelere kayıtlı otomobil sayısı 3 olarak çıkıyor. Bir kayıt veya hesap hatası olmalı. Diğer yandan aynı bilgi verisinde kayıtlı toplam otomobil sayısı 1994 olarak veriliyor. Bunun 1933’ü A belgelerinde olduğuna göre diğer belgelerde kayıtlı 61 otomobil olmalı. Ama bunların tamamının da B ve D belgelerinde olduğunu söyleyemeyiz. Zira kargo ve dağıtım işletmeciliğinde de otomobil kaydı kullanımı var. Bu nedenle B ve D belgelerinde ne kadar otomobil olduğunu bulamıyoruz.  

T VE F BELGE SAYISI DEĞİŞİMLERİ (OTOGAR VE ACENTE)

T1 yetki belgesi: Büyükşehir belediyesi sınırları içinde yolcu terminali işletmeciliği yapacak gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarına verilen belge türüdür. T2 yetki belgesi: Büyükşehir belediyesi sınırları dışında kalan yerleşim birimlerinde yolcu terminali işletmeciliği yapacak, gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarına verilen belge türüdür. F1 Yetki belgesi: Ticari amaçla yurtiçi yolcu taşımacılığı alanında acentelik yapacak gerçek ve tüzel vergi mükelleflerine verilen belge türüdür. F2 Yetki belgesi: Ticari amaçla uluslararası ve yurtiçi yolcu taşımacılığı alanında acentelik yapacak gerçek ve tüzel vergi mükelleflerine verilen belge türüdür.