Yüksek Hızlı Demiryollarında Çin ve Diğer Uluslararası Eğilimler - 1

Merhaba,

Size yüksek hızlı trenlerle ilgili paylaşımlarıma devam edeceğim. Uluslararası birçok örneğe detaylı bir şekilde yer vereceğim.

Çin’in eşi benzeri görülmemiş ve enerjik büyüme üretimi için resmi makamları tatmin eden mevcut yapısal dinamikleri iki uçlu kılıç gibidir. Bu gibi bir strateji; ekonomik büyüme ve daha fazla istihdamı garanti eder iken fakat yeterli kontroller olmadığı durumlarda da gelişmiş ülkelerde yasadışı kabul edilen kurumsallaşmış bir rüşvet olan guanxinin geniş kitlelerce kabulünün olduğu bir toplumsal çevre dâhilinde bir çürümeyi de teşvik edebilmektedir. Bu tarz çalışmalar kapsamında Çin’in yüksek hızlı demiryolları (YHD) ve Wenzhou tren kazasının mevcut durumu ve bununla bağlantılı olarak da beyaz yakalılar ve iş birliği suçları üzerine kriminolojik literatür ortaya konmaktadır. Bu kapsamda bir çürümenin bir felakette nasıl bir temel rol oynadığı da değerlendirilmektedir. İlk olarak guanxi ile ilgili literatür dahilinde Wenzhou’daki demiryolu kazasının oluşumu değerlendirilmektedir. İkincisi ise; şeffaflık yoksunluğu, zayıf yönetim sistemi, kendiliğinden denetim mekanizması ve guanxinin sosyal kabul edilirliği dâhil olmak üzere kazaya neden olan üç öncül faktörün kriminolojik bir analizini temin etmekte olup bunun yanı sıra da bu unsurların nasıl yaygın bir kurumsal çöküntüye neden olduğunu incelemektedir. Üçüncü olarak ise Çin’de kurumsal çöküntüyü teşvik eden münhasır karakteristikler sınanmaktadır. Son olarak ise etkin reform ve uygunluk kriterleri üzerine gelecek araştırmaları için direktifler ortaya konmaktadır.

Çin dünyanın en büyük nüfuslu ülkesidir ve son otuz yılda sosyalist pazar ekonomisini bir nevi devlet kapitalizmine uyarladığından dolayı da ekonomik ve sosyal kalkınmada bir patlama yaşamıştır. Önceki araştırmalarda ifade edildiği üzere ülkenin ekonomik temelindeki devletin sürgit mülkiyet sahipliği yolsuzluk için sayısız fırsatlar sunabilir iken geleneksel ulaştırma türlerinin tanzim etkilerini de azaltmaktadır. Ekonomik yolsuzluk ve ilgili kayıpların kaydedilme oranı, Çin’in yakın dönem büyüme atağı boyunca büyük ölçüde artmış olup problem ise yeni değildir. 1951 yılında henüz yeterince tanınmamış yolsuzluk karşıtı kampanyalarından sonra Mao Zedong ‘Problemi çözmeden önce muhtemelen ülke çapındaki on binlerce kamu gaspçısından on binini infaz etmeliyiz’ demiştir. Günümüze değin Çin, ekonomik suçları cezalandırıyor olması gerçeğine karşın resmi idarecilerce de raporlandığı üzere problemin çözümüne yönelik az bir iyileştirmeden söz edilebilmektedir.

1978 yılında yolsuzluk ve çeteleşme suçlarına karşı artan bir dikkatten söz edilebilir iken bu yıl otoritelerin reform ve açılım politikalarına başladığı yıl olmuştur. Çin’de yolsuzluğun her yere yayılmış olan yapısı, engelleyici bir dinamik model Francis Lui’nin analizinde yerini almış olup burada kendisi şu kabulün yapılabileceğini belirtmiştir ‘eğer Çin’de resmi bir idareci bir malın dağıtımı üzerinde karar gücüne sahip ise bunu kendi faydasına kullanması şaşırılacak bir durum olmamaktadır. Kendisi Çin’de yükselen beklentiler dâhilinde sürgit bir devrim gerçekleştiğini, finansal olarak başarılı bir ideolojinin geniş kabul üretmeye başladığını, insanların olumlu bakışa sahip olduklarını ve sosyal açıdan da katlanılabilir olduğundan dolayı sosyal statülerin kazanılmasındaki anlama uygun olduğunu değerlendirmekteydi. Dolayısı ile başarı, hedefin yüksek düzeyde gelişmiş batı ülkelerin seviyesinin hızlı ve sağlıklı bir şekilde yakalanması olan bir ülkede ekonomik kalkınmanın faydalı bir ayağı olarak görülebilmektedir.

Söz konusu analizler 2011 yılında meydana gelen Wenzhou yüksek hızlı demiryolu (YHD) kazasında beyaz yakalıların suçu ve yolsuzluk konularına odaklanmaktadır. Kaza dünya medyasının dikkatini çekmiş ve Çin’deki yolsuzlukları açıklığa kavuşturmak vasıtası ile bir temel durum çalışması gerekliliğini temin etmiştir. Çin’de yolsuzluk sıklıkla gündeme gelen bir konu iken özellikle de yolsuzluğun üretiminde medya kontrolü ve sansürün rolü ile bağlantılı olarak literatürde bir boşluk bulunmaktadır. Bu tarz mevcut durum çalışmaları; iki araştırma sorusuna cevap aramaktadır: ‘2011 yılındaki Wenzhou demiryolu kazasında guanxinin rolü nedir?’ Ve ‘Çin’deki şeffaflık yoksunluğu (medya kontrolü ve sansür) ülkedeki yolsuzluk problemini nasıl azdırmaktadır?’.

Devam edecek...