Bugün siz değerli okuyucularıma yüksek hızlı demiryollarına dair paylaşımlarda bulunacağım. Birkaç hafta konumuz yüksek hızlı demiryolu ulaştırma türü olacak. Türkiye’de durumu da ele alacağız. Ancak bu sektörde küresel düzeyde ne olmakta olduğu ve çeşitli ülkelerin karşılaştırılmasını da yapacağım. Bunun da ötesine geçip kimi ülkelerin yüksek hızlı demiryolu (YHD) sistemleri ile ilgili olarak daha detaylı bilgiler vermeye çalışacağım.
Avrupa’daki yüksek hızlı demiryolu hatları kesintisiz bir gelişim süreci içerisindedir. Bu gelişim süreci; ülkelerin kent yapılanmalarına, demiryolu hizmeti ve teknoloji kültürüne, âdemi merkezileşme süreçlerine ve politik tarzlarına göre farklılaşmaktadır. Fransa ve İspanya’nın bu alanda kesin ve ekolleşmiş tanımları vardır: az sayıda ve uzak mesafeli duraklar, başkentlerinde merkezileşmeyi arttırıcı yapım ve işletim gibi. Bu iki ülkenin nihai hedefi; başkentleri olan Paris ve Madrid’i ana kentsel alanlar olmaları nedeniyle birbirine bağlamaktır. Yüksek hızlı demiryollarında daha farklı sınıflandırmalar da ortaya konulmaktadır.
Bu sınıflandırmalara göre, yüksek hızlı demiryolu koridoru boyunca ara kentler, büyüklüklerine ve ana istasyon metropollerine mesafelerine göre değerlendirildiler. Yüksek hızlı demiryollarının bilimsel analizi geleneksel olarak, ulusal, bölgesel ya da kentsel bazda- bir zaman dilimindeki konum esaslı olarak ele alınmaktadır.
Örneğin, potansiyel erişilebilirlikte genelleştirilmiş seyahat maliyeti bir ölçüt olarak kullanılabilmektedir. Bununla beraber, fiyat ve kalkış sıklıkları bağlamında ‘seyahat süresi’ bir erişilebilirlik hesabı faktörü olarak kullanılabilmektedir. Birçok Fransızyüksek hızlı demiryolu uzmanı, çalışmalarında seyahat süresini ana ölçüt olarak almıştır. Orta ölçekli kentler arasında havayolu-yüksek hızlı demiryolu rekabetinin tanımlanmasında da seyahat süresi,türel bazda en önemli ölçütlerdendir. Kentlerin konumsal avantajları, çeşitli merkezlere yakınlıklarından çok çevre ulaştırma ağlarına yakınlıkları ile ölçülür. Bu perspektiften bakıldığında, ulusal bazda orta ölçekli kentler için iki faz önemlidir.
Birincisi, yüksek hızlı demiryolu (YHD) ulaştırma türünün çevre Metropolleri bağlantısı ve 2.si, yüksek hızlı demiryolu (YHD) vasıtasıyla bu çevre metropolden gelen yolcu akışının, transit geçmeyerek bu kentlere akışını sağlamaktır.
1994’te hizmete açılan Eurostar, Belçikalı SNCB, Fransız SNCF ve Eurostar UK Ltd. (EUKL demiryolu) şirketlerinin bir ortak girişimidir. Eurostar hizmet verdiği hatta yolcu pazarında yüksek bir paya sahiptir. Kasım 2004 itibariyle Londra-Paris hattının %68’ine ve Londra-Brüksel hattının %63’üne sahipti. Trenler 400m uzunluğunda, 800ton ağırlığındadır ve 750 yolcu taşımaktadır. 300 km/saat’lik bir maksimum hıza erişmektedirler. TGV trenlerinin modifiye edilmiş halidirler ve Kanal’da gerekli olmayan bazı Eurostartrenleri Fransız ulusal demiryolları tarafından düzenli TGV seferlerinde kullanılmaktadır. Temmuz 2003’te Eurostar trenleri Kanal Tünel Demiryolu Bağlantısının güvenlik testi süresince yeni bir İngiltere demiryolu hız rekoru olan 334,7 km/saat’e ulaşmıştır.
Virgin Trenleri tarafından Pendolino Yatar Gövdeli Trenlerinin geliştirilmesiyle seyahat sürelerinin geliştirilmesi daha kolaylaşmıştır. 200 km/saat’lik maksimum hızlara ulaşılmıştır. Doğrusu, bu iyileştirme maliyetinin (yaklaşık 9 milyar £) çok yüksek olduğu ve bunun yerine yeni bir hat yapılmasının daha doğru bir seçenek olabileceği sonraları anlaşılmıştır. Tıkanıklığın rahatlatılması, iyileştirmenin ana hedefini oluşturmaktaydı fakat çalışma devam ederken ve bütün belirtiler güzergâhın güney kanadında daha yüksek kapasite gereksinimini gösterirken birçok kullanıcı arasında kapasite paylaşımı konusu hakkında birçok tartışma vardı.
İngiltere, Fransa ve Belçika arasındaki Eurotunnel boyunca işleyen Eurostar trenleri TGV trenlerinin modifiye edilmiş bir versiyonudur ve farklı güç sistemleri ile yedi farklı sinyalizasyon türünde işleyebilmektedir. Trenlerde 18 adet yolcu vagonu vardır. Bu yüzden Londra ve diğer Avrupa şehirleri arasında önemli bir yolcu taşıma kapasitesine sahiptir. 794 yolcu ile dolu bir tren birkaç büyük uçağa eşdeğerdir. Eurostar Londra’yı Paris ve Brüksel’e bağlayan bir trendir. Trenler, İngiliz Kanalını Kanal Tüneli yoluyla aşmaktadır. Kanal Tünelini inşa eden ve işleten şirket Eurotunnel’dır ve tamamıyla ayrı bir şirkettir. Yolun Fransa ve Belçika’daki bölümlerinde TGV ve Thalys ile aynı yüksek hızlı tren hatlarını kullanmaktadır ve İngiltere’deki hat da aynı standartlarda yeni bir hat yapımı ile yeniden gelişim içindedir. CTRL (Kanal Tünel Demiryolu Bağlantısı) diye bilinen iki aşamalı projedir.