Demiryolu Yatırımları ve Çevresel Etkilerinin Değerlendirilmesi - 5

Arazi özellikleri, değerlendirme yöntemleri, motive edici sebepleri (hareket nedenleri gibi) tarafından etkilenen yaşam alanı geçişi eğilim ve modellerinin hayata geçirilmesi önemlidir. Bu; türlere göre ekolojik önemli olan modellerin saklanmasını sağlamaktadır. Hareketler ya doğrudan olmayan deliller ya da doğrudan gözlemlerden çıkarılabilmektedir. Kapasitelerine göre değişen şekillerde farklı hareket değerlendirme yöntemleri kullanılmakta olup bu, yayılmaya karşı engelin ne olacağı ve sadece mevsimsel olarak çalışabilirliğini ölçmektedir. Örneğin yumurtlama dönemi boyunca müzik kaydı, sadece sınırlarla belirli alanlardaki hareketleri hedeflemelidir. Literatür yakın zamanda tamamlandığı için sadece anahtar konular belirlenmelidir. 

Hareket değerlendirmesi

Kabuller genellikle hareket patikaları, uzmanlık alanlarına karşılık olarak ve hareket değerlendirmelerindeki bütün yöntemlerde kısıtlar için yapılmaktadır. Bununla beraber, bu durum harekete karşı davranışsal engellerle ilgili araştırma yapmaktan vazgeçirmemelidir, çünkü uygun uzmanlık tasarımı engellerin varlığı ya da yokluğu için ciddi tartışmaların yapılmasını gerektirmektedir. Hareket değerlendirmesinde doğrudan olmayan yöntemler; nüfus sayımı, elde etme çalışmaları ve genetik karşılaştırmalara kadar birçok çalışmayı içermektedir. Doğrudan olmayan çalışmalar genellikle birim iş başına oldukça fazla veri toplanmasını gerektirmekte ve büyük bir yersel ölçekte gerçekleştirilmektedir ancak, normalde hareket edilen patikayı ortaya çıkaramamaktadır. Örneğin, koridorların hareket kolaylaştırıcı ilk araştırmaları için nüfus verileri bir altlık teşkil etmekte, bir koridordaki hareket birbirine bağlı patikalardaki tür kompozisyonuna göre ortaya çıkmakta, fakat koridor yokluğunda kuşların hareket etmediğine dair herhangi bir delil bulunmamakta, bu koridorlarda birbiriyle bağlantılı olan ve olmayan alanlardaki tür zenginliğinin uzmanlık tasarımına göre karşılaştırılması ve bu koridorlarda kuşların diğer izole edilmiş parçalardaki hareket olanağı düşüncesinin desteklenmesidir. Genel olarak, arazi özelliklerine bağlı hareket modellerinin doğrudan olmayan yöntemlerle değerlendirmesi yapılmalıdır ve bu kabuller arazi bağlantı hesaplamalarında kritik bir rol oynamaktadır. Bununla beraber verili yeterli kopyalar ve belki arazi uzmanlık manipülasyonları ve doğrudan olmayan yöntemler davranışsal hareket engelleri için ya da onlara karşı güçlü bir delil sağlayabilmektedir. 

Doğrudan yöntemler

Doğrudan yöntemler, ekotonlar ya da yaşam alanları boyunca uçuş yapan kuşların gözlemlenmesi veya uydu radyo vericileri kullanılarak izlenmesi kadar basit bir şekilde uygulanabilmektedir. Mümkün olan en genel yaklaşım, farklı arazi özelliklerindeki yayılımların sınıflandırılması için sıralı popülasyon araştırmalarıdır. Bu eksenel çalışmalar, kısa mesafeli hareketlerde çok iyi veri gerektirmekte, fakat araştırmacıların çalışma gereksinimlerine göre mesafe artışı gerektikçe zorlaşmaktadır. Harekete karşı davranışsal engellerin bulunduğu durumlarda daha az yaygın olarak kullanılan çalışmalar, farklı habitat girişleri ve yaşam alanı geçişlerinin eğilim değerlendirmesi için aynı türden müzik kayıtları ya da alarmlar kullanılmaktadır. Bununlar beraber tepkiler uyarıcı kaynaklı motivasyona bağlı olup, örneğin bir kuş limitli bir reaksiyon vermektedir. Sonuç olarak, eğer uygun bir müzik kaydı belirlenirse, büyük miktarda gerekli bilgi kısa sürede bir araya getirilebilir. 

Canlı çeşitliliğine tehdit

Kentleşme süreci; fauna dağılımı ve hareket ögelerini etkilemekte, biyolojik homojenleşme doğrudan katılmakta ve canlı çeşitliliğine tehditler oluşturmaktadır. Özellikle kuşlar, canlı dağılımıyla ilgili olarak bu konudaki çalışmalarda önemli bir gösterge teşkil etmektedir. 

Bu süreçlerin ve yapıların olumsuz etkilerinde, karayolu ve demiryolu ağlarının önemi daha da anlaşılmakta olup yaban hayatı üzerindeki potansiyel olumlu etkiler de dikkate alınmaktadır. Bulgular; karayolları, demiryolları ve ilgili yapıların genel olarak tür çeşitliliğinin azalmasına etkimekte olup mevcut kuş türleri veya toplulukları üzerine olumlu etkileri de olabilmektedir. Kuşlardaki olumlu etkilerin ana türleri şu şekilde tanımlanmıştır: 

• Karayolları: habitat ihtiyacının karşılanması, besin baskısının azaltılması, metabolik enerjinin korunması için ılıman bir yüzey temin edilmesi, 

• Cadde ışıkları: günlük aktivitelerin uzatılması, 

• Yol boyunca güç hatları çitler vb.: avlanma aktiviteleri için yerleşme yerleri ve 

• Yol boyunca köprüler, sütunlar, ağaçlar, güç hattı sütunları: yumurtlama yerlerinin sağlanması ve yırtıcı hayvanlardan korunması…

Kentleşme süreci

Kentleşme; yerleşim ve endüstri alanlarındaki insan varlığı yoğunlaşması ile karakterize edilebilir olup bu merkezlerin birbirine bağlanmasında demiryolu ve karayolu ağlarının geliştirilmesi ana ögelerden birisidir. Bu özellikler peyzaj (yeşil alan) değişiminin ana nedenlerinden birisini oluşturmakta ve tür çeşitliliğine potansiyel bir tehdit oluşturmaktadır. Kentleşme prosesi ve coğrafyası yaşam alanı dağılımı ve hareket ögelerine doğrudan etki etmektedir. Ayrıca, geçen yüzyıl boyunca, karayolu, demiryolu, elektrik şebekeleri ve çitler gibi doğrusal altyapı yapıları doğal yaşam alanının birer parçasına dönüşmüştür. Bu özelliklerin olumsuz etkileri, özellikle karayolu ve demiryolu ağları açısından, bütün peyzajlarda dikkate değer sonuçlar vermiştir. Küresel olarak gelişmeye devam eden ulaştırma koridorları dahilinde tür çeşitliliğindeki değişimin ne yönde ve ne şekilde oluşacağı önemli bir sorudur.

Karayolları ve demiryolları, arazinin her yerinde etki oluşturan bir özelliktedir ve omurgalı doğal yaşam alanı üzerinde birçok etkisi söz konusudur. Doğal yaşam alanı üzerindeki birincil ekolojik etkiler aşağıdaki gibidir:

• Yaşam alanı kaybı: Karayolu ve demiryolu inşası her zaman için doğal yaşam alanında kayıp anlamına gelmektedir. Arazideki fiziksel zarar, canlılara rahatsızlık vermek şeklinde ortaya çıkmakta ve bariyer etkileri altyapıya bağlı olarak tüm habitat bölünmelerinde rol almaktadır.

• Rahatsızlık: Karayolu, demiryolu ve trafik; fiziksel, kimyasal, biyolojik çevreyi rahatsız etmekte ve kirletmekte olup karayolu-demiryolu güzergahlarından daha geniş bir alandaki birçok bitki ve hayvan türleri için yaşam alanı uygunluk koşullarını değiştirmektedir. Ayrıca dolaylı değişkenler de önemli bir etki oluşturabilmektedir. Bu etkiler, gürültü ve yapay ışıklardır. İkincisi ise, örneğin, gelişim, işaretleme elemanları, tüy dökme, üreme ve göçe bağlı oluşan kuş biyoritmindeki etkilerdir. 

• Ölüm oranı: Trafik kazalarındaki hayvan ölümleri kaynaklı olup bunlar sınır yaşam alanları veya karayolu-demiryolu hat geçişlerinde gerçekleşmektedir. Trafik ölümleri son yıllarda sürekli olarak artmakta, bununla beraber sadece birkaç türde ciddi tehditler tespit edilmiştir. 

• Bariyer: En çok karasal hayvanlar için söz konusu olup altyapı hayvan hareketlerini kısıtlayan bariyer gerektirmektedir, böylece yaşam alanlarına geçiş erişilebilirliği engellenir, popülasyonların bölünmesi ve izolasyonu için bir potansiyel teşkil edilir. 

Yukarıda tanımlanan etkiler, omurgalılar üzerinde genellikle olumsuz etkiler olarak ortaya çıkmaktadır. İnsanların baskın olduğu arazi yapısı, araştırmacılar için belirli zorluklar oluşturmaktadır, çünkü ekolojik süreçte kentleşmenin etkileri genellikle karmaşık olup bütünüyle anlaşılmış değildir. Bu konuların açıklanması için, kentsel ekoloji ve yol ekolojisinin hesaba katılması için hayvanlar, bitki dağılımı ve hareketler üzerinde kentsel gelişme ve ulaştırma ağlarının etkileri irdelenmelidir. Özellikle kuşlar, vahşi yaşamın teme yapıları olarak ‘rahatsızlık’ ölçücü göstergeler olarak çalışılmıştır, çünkü diğer omurgalılara kıyasla kuşlar yetenekli gözlemciler tarafından daha kolaylıkla izlenebilmekte ve kentsel etkiler ile farklı kentsel tasarımlara karşı ölçücü bir mekanizma sağlamaktadır. 

Hepinize; huzurlu sağlıklı başarılı ve mutlu bir hafta dilerim. ■